Ú R S K U R Ð U R

Héraðsdóms Reykjaness föstudaginn 2. nóvember 2018 í máli nr. E-115/2018:

X

(Þórður Heimir Sveinsson lögmaður)

gegn

A

B og

C

(Einar Hugi Bjarnason lögmaður)

 

Mál þetta, sem tekið var til úrskurðar 10. október síðastliðinn, er höfðað 30. janúar 2018.

Stefnandi er X, […], […].

Stefndu eru A, […], […], B, […], […] og C, […], […], vegna Félagsþjónustu A, B og C.

Stefnandi krefst þess aðallega að stefndu greiði in solidum skaðabætur að fjárhæð 7.306.400 krónur með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá 9. júní 2016 til greiðsludags. Til vara er krafist skaðabóta til handa stefnanda að álitum. Loks er krafist málskostnaðar.

Stefndu krefjast þess aðallega að málinu verði vísað frá dómi, en til vara sýknu af kröfum stefnanda. Til þrautavara er krafist lækkunar. Þá krefjast stefndu málskostnaðar.

Stefnandi krefst þess að kröfu stefndu um frávísun verði hafnað. Þá er krafist málskostnaðar.

I

Stefnandi, sem er fædd í október […], er 75% öryrki vegna fötlunar. Samkvæmt skýrslu Greiningar- og ráðgjafarstöðvar ríkisins frá 1. mars 2007 er stefnandi greind með […].

Málefni stefnanda hafa verið til vinnslu hjá félagsþjónustu stefndu frá árinu 2006 og hefur stefnandi frá þeim tíma notið þjónustu hjá stefndu, meðal annars félagslegrar liðveislu og frekari liðveislu samkvæmt 24. og 25. gr. laga nr. 59/1992 um málefni fatlaðs fólks og félagslegrar heimaþjónustu samkvæmt 25. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga. Stefnandi mun hafa verið búsett á heimili foreldra sinna alla ævi fyrir utan skamma búsetuþjónustu á árinu 2013 í B.

Með lögum nr. 152/2010 um breytingu á lögum nr. 59/1992 um málefni fatlaðra, sem samþykkt voru að undangengnum samningi íslenska ríkisins og sveitarfélaga, var gerð sú breyting að fagleg og fjárhagsleg ábyrgð á framkvæmd þjónustu við fatlað fólk var flutt frá ríkinu til sveitarfélaga. Breytingin tók gildi 1. janúar 2011. Við flutninginn frá ríki til sveitarfélaga kom í ljós að stefnandi var á biðlista eftir sértæku búsetuúrræði. Á þjónustusvæði […] voru árið 2011 fjögur sértæk búsetuúrræði sem veittu 21 einstaklingi þjónustu allan sólarhringinn.

Í nóvember 2011 óskaði félagsþjónusta stefndu eftir því að jöfnunarsjóður sveitarfélaga framkvæmdi sérstakt mat á stuðningsþörf stefnanda á grundvelli matskerfisins „Supports Intensity Scale“, skammstafað SIS, sem ætlað er fullorðnum fötluðum einstaklingum með mikla þjónustuþörf. Stefndu segja að með þeirri aðferð sé metið á vísindalegan hátt stig þess hagnýta stuðnings, sem fatlað fólk þurfi til að lifa eðlilegu lífi með fullri þátttöku samfélagsins.

Í byrjun nóvember 2011 var stefnanda boðið búsetuúrræði í íbúðasambýli að […] í […] með sólarhringsþjónustu. Því úrræði var hafnað þar sem talsmaður stefnanda batt vonir við að slík búsetuúrræði yrðu komin í sveitarfélögin B eða A innan tíðar.

Hinn 1. febrúar 2012 var gerður tímabundinn samningur um þjónustu við stefnanda, sem var ætlað að gilda frá 1. febrúar þar til niðurstöður SIS-mats lægju fyrir. Markmið þjónustusamningsins var að styðja stefnanda til athafna daglegs lífs og til félagslegrar þátttöku. Bar félagsþjónusta stefndu ábyrgð á kostnaði vegna samningsins sem nam 258.355 krónum á mánuði að öllum gjöldum meðtöldum, en um var að ræða þjónustu sem samsvaraði tveimur sólarhringum hjá stuðningsfjölskyldu, 21 tíma í liðveislu, 9 tímum í félagslega liðveislu og 45 tímum í frekari liðveislu. Á samningstímabilinu samþykkti talsmaður að sjá um ráðningu og starfsmannahald vegna þjónustunnar við stefnanda og að skila ársfjórðungslega til félagsþjónustu stefndu reikningsyfirlitum ásamt bókhaldi vegna þjónustunnar.

Stefnandi segir skammtímavistunina að […], þar sem hún hafi dvalið aðra hverja viku, hafa verið langt frá því að vera fullnægjandi fyrir stefnanda, bæði hvað varðaði aðbúnað og menntun og reynslu starfsfólks, en einnig að því leyti að vistunin hafi fyrst og fremst verið ætluð fyrir börn og unglinga undir 18 ára aldri.

Hinn 10. apríl 2012 barst félagsþjónustu stefndu umsókn talsmanns stefnanda um sólarhringsþjónustu fyrir stefnanda. Umsókninni var vísað til teymis fagfólks í samræmi við fyrirmæli reglugerðar nr. 1054/2010 um þjónustu við fatlað fólk á heimili þess. Á fundi 13. júní 2012 var stefnanda boðin búseta á sambýlinu að […] í […], en talsmaður stefnanda hafnaði því boði með þeim rökum að stefnandi ætti rétt á úrræði í heimabyggð.

Niðurstöður fagteymisins, sem bárust félagsþjónustu stefndu 29. júní 2012, voru teknar fyrir á fundi 5. júlí 2012 og kynntar talsmanni stefnanda. Taldi fagteymið ljóst að stuðningsþörf stefnanda væri umfangsmikil og að hún þyrfti aðstoð og stuðning við nánast allar athafnir daglegs lífs. Á fundinum var stefnanda og talsmanni hennar kynnt þjónustutilboð stefndu, sem talsmaður stefnanda neitaði að undirrita á fundinum. Talsmaður stefnanda lagði fram þá tillögu á fundinum að stefnandi fengi að búa í sambýlinu að […] aðra hverja viku og aðstandendum yrði greitt fyrir að veita þjónustu hina vikuna.

Með bréfi félagsmálastjóra stefndu 10. júlí 2012 var áðurgreindri fyrirspurn talsmanns stefnanda svarað. Í bréfinu kom meðal annars fram að farið hefði verið yfir niðurstöður fagteymisins og að aðilar væru sammála um að auka þyrfti þjónustu við stefnanda. Fram kom að nú þegar hefði stefnanda verið boðin búseta á sambýlinu að […] í […],en því hefði verið hafnað. Þá sagði að ekkert búsetuúrræði með sólarhringsþjónustu væri í sveitarfélaginu B, en í byggingu væri fjögurra til sex íbúða þjónustukjarni. Búseta að […] gæti því verið tímabundin þar til framkvæmdum við nýjan þjónustukjarna í sveitarfélaginu B væri lokið. Í bréfinu var ítrekað að […] væri sambýli og því væri ekki unnt að vera með hálfa búsetu þar.

Með bréfinu fylgdu upplýsingar um hvernig núverandi þjónustu við stefnanda væri háttað og tillögur í þremur liðum um breytta þjónustu. Engin viðbrögð bárust við tillögunum frá talsmanni stefnanda. Þá skilaði talsmaður stefnanda ekki bókhaldsgögnum eins og óskað hafði verið eftir og þrátt fyrir ítrekaðar ábendingar þar að lútandi. Ákveðið var að boða til fundar til að fara yfir stöðuna og á fundi 31. ágúst 2012 kom í ljós að talsmaður stefnanda var ósátt við tillögur félagsþjónustu stefndu.

Stefnandi fullyrðir að ekki hafi boðist fullnægjandi búsetuúrræði frá stefndu og hafi talsmaður stefnanda verið nauðbeygður til að þiggja þjónustu fyrir stefnanda í skammtímavistun að […] í […] þar sem stefnandi hafi verið aðra hverja viku og hina heima hjá sér að […] í […]. Skammtímavistunin að […] hafi fyrst og fremst verið fyrir börn og unglinga undir 18 ára aldri, en stefnandi hafi þá verið 23 ára.

Hinn 7. nóvember 2012 hafi átt sér stað atvik í skammtímavistuninni að […], sem stefnandi segir mál þetta sprottið af. Þann dag hafi verið beitt nauðung við umönnun stefnanda með því að hún hafi verið dregin nauðug í bað í öllum fötunum. Svo virtist sem vinnubrögðum og þekkingu starfsfólks á persónulegum þörfum stefnanda hafi verið verulega ábótavant, ekki síst í ljósi einhverfu stefnanda. Vegna framangreinds atviks hafi stefnandi ekki farið aftur í skammtímavistun að […], heldur hafi talsmaður stefnanda og fjölskylda hennar annast alfarið um stefnanda á heimili fjölskyldunnar.

Með bréfi félagsráðgjafa hjá félagsþjónustu stefndu til stefnanda 8. nóvember 2012 var stefnanda tilkynnt að niðurstöður SIS-mats á stuðningsþörf stefnanda hefðu borist. Samkvæmt niðurstöðunum væri stuðningsþörf stefnanda vel yfir meðallagi og upp í mjög háa stuðningsþörf, breytilega heilsuþörf og afar háa hegðunarþörf. Í bréfinu er vísað til þjónustusamningsins frá 1. febrúar 2012 og bent á það að gildistími hans væri þar til niðurstöður SIS-mats lægju fyrir. Með vísan til þessa var þess óskað af hálfu félagsþjónustu stefndu að þjónustusamningurinn yrði endurskoðaður sem fyrst og að talsmaður skilaði reikningsyfirliti ásamt bókhaldi vegna þeirrar þjónustu sem stefnandi hafði notið á meðan samningurinn var í gildi.

Í svari talsmanns stefnanda 13. nóvember 2012 var gerð krafa um beingreiðslusamning við félagsþjónustu stefndu, en ella myndi hún flytja lögheimili stefnanda til A eða í annað sveitarfélag.

Á fundi 17. desember 2012 var að nýju lagt fyrir stefnanda og talsmann hennar þjónustutilboð sem kynnt hafði verið á fundi 5. júlí sama ár. Talsmaður stefnanda ritaði undir þjónustutilboðið og samþykkti það fyrir hönd stefnanda. Í kjölfar fundarins og undirritunar þjónustutilboðsins sendi félagsþjónusta stefndu stefnanda drög að einstaklingssamningi. Í þeim drögum kemur fram að tilgangur samningsins væri að stefnandi fengi aðstoð við athafnir daglegs lífs og með því væri henni skapað tækifæri til að lifa eins sjálfstæðu lífi og kostur væri. Leitast væri við að stýring þjónustunnar væri sem mest í höndum stefnanda eða talsmanns hennar á sama tíma og félagsþjónusta stefndu hefði með höndum fjárhagslega umsýslu samningsins. Í 5. gr. samningsins segir að launagreiðslur starfsmanna og kostnaður vegna starfsmanna skyldi taka mið af handbók um notendastýrða persónulega aðstoð fyrir fatlað fólk. Samkomulag væri um þjónustuþörf sem næmi 24 klukkustundum á sólarhring, 7 daga vikunnar, það er samtals 730 stundir á mánuði. Frá stöðugildafjölda á heimili skyldi draga fjölda klukkustunda sem áætlað væri að stefnandi nýtti til að sækja þjónustu hæfingarstöðvarinnar, fimm klukkustundir, fimm daga vikunnar eða þann tíma sem opið væri á hæfingarstöðinni. Gert væri ráð fyrir 24 veikindadögum stefnanda á ári, auk lokunar hæfingarstöðvarinnar sex vikur á ári. Alls væru þetta 1030 klukkustundir á ári eða 85,83 klukkustundir á mánuði. Þjónustuklukkustundir samkvæmt samningnum væru að meðaltali 644,17 á mánuði. Talsmaður stefnanda var ekki reiðubúinn til að rita undir áðurgreindan einstaklingssamning. Þá skilaði talsmaður stefnanda ekki bókhaldsgögnum 25. janúar 2013 líkt og áður hafði verið boðað í tölvupósti.

Í lok mars 2013 ritaði talsmaður stefnanda undir einstaklingssamninginn, sem gilti frá 1. apríl til 30. september 2013. Þjónustan á grundvelli samningsins hófst þá þegar og var fjöldi þjónustustunda aðstandenda 303,75 klukkustundir og fyrir þjónustuna var samið um að greiða 850.490 krónur á mánuði. Greiðsla miðaðist við NPA-handbók eins og fyrri samningur gerði ráð fyrir en með uppfærðri fjárhæð. Einnig var samþykkt að greiða einn mánuð aftur í tímann, eða 850.490 krónur vegna mars 2013. Samkomulagið gekk út frá því að um væri að ræða fyrsta skrefið í átt að því að félagsþjónusta stefndu kæmi að því með aðstandendum að veita þjónustu aðstoðarmanna á heimili stefnanda.

Fram kemur í upphafskafla samningsins að hann hafi verið gerður á grundvelli laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga, laga nr. 52/1992 um málefni fatlaðs fólks og reglugerðar nr. 1054/2010 um þjónustu við fatlað fólk á heimili sínu. Aðeins hafi verið horft til handbókar um notendastýrða, persónulega aðstoð, NPA, varðandi viðmiðun á verðlagningu hverrar vinnustundar. Stefndu kveðast ekki hafa tekið þátt í þróunarverkefninu um notendastýrða, persónulega aðstoð, NPA, og þeim hafi því ekki verið skylt að lögum að veita slíka aðstoð þegar samningurinn var gerður.

Á samningstímabilinu, nánar tiltekið í júní 2013, fékk stefnandi boð um búsetu í nýjum íbúðakjarna í […] að […]. Talsmaður stefnanda hafnaði boðinu og vísaði í að sú síðarnefnda væri með samning við félagsþjónustu stefndu út september 2013. Þegar einstaklingssamningurinn rann út var haldinn fundur þar sem farið var yfir samstarfið á grundvelli samningsins. Segja stefndu að á þeim fundi hafi komið fram að almenn ánægja væri með samstarfið og að árangurinn af samningnum væri góður.

Hinn 20. nóvember 2013 var gerður nýr einstaklingssamningur um þjónustu við stefnanda, en frá og með 1. janúar 2015 hefur félagsþjónusta […] veitt stefnanda þjónustu.

Með bréfi lögmanns stefnanda 1. júní 2016 var gerð krafa um greiðslu til stefnanda að fjárhæð 7.659.440 krónur samkvæmt sundurliðun sem fylgdi kröfubréfinu. Kröfu stefnanda var hafnað af stefndu með bréfi 18. ágúst 2016 með vísan til þess að stefnandi ætti ekki að lögum eða samningsbundinn rétt til frekari greiðslna en þegar hafi verið inntar af hendi. Stefnandi höfðaði mál á hendur stefndu […]. Var málinu vísað frá dómi með úrskurði uppkveðnum […]. Staðfesti Hæstiréttur Íslands þá niðurstöðu með dómi […]. Var talið að stefnandi hefði ekki hagað grundvelli málsins til samræmis við eðli kröfunnar.

II

Krafa stefndu um frávísun er byggð á því að grundvöllur skaðabótakröfu stefnanda í málinu sé svo vanreifaður að óhjákvæmilegt sé að vísa málinu frá dómi. Málsástæður stefnanda um saknæma og ólögmæta háttsemi stefndu séu verulega vanreifaðar og litlum gögnum studdar. Þannig sé til að mynda hvergi í stefnunni vikið að hinni almennu reglu skaðabótaréttarins um vinnuveitendaábyrgð, hvað þá skilyrðum hennar, sem þó megi ætla að væri grundvöllur kröfunnar. Þannig sé hvergi vikið að því hvaða starfsmaður eða starfsmenn eftir atvikum hafi valdið hinni ætluðu bótaskyldu háttsemi, hvernig vinnuréttarsamband viðkomandi við einn eða fleiri stefndu hafi verið háttað. Það sé því fullkomlega óljóst hver eigi að bera vinnuveitendaábyrgðina í málinu.

Þá sé ekki minnst á það grundvallarskilyrði skaðabótaábyrgðar að orsakatengsl séu á milli tjónsins og ætlaðrar bótaskyldrar háttsemi. Slík umfjöllun hafi þó verið nauðsynleg sökum þess að vandséð sé hvernig stefnandi hafi getað orðið fyrir fjártjóni vegna atviksins að […], enda hafi þjónustusamningurinn verið í gildi bæði fyrir og eftir atvikið auk þess sem stefnanda hafi staðið til boða áframhaldandi skammtímavistun ella sértæk búsetuúrræði, meðal annars með sólarhringsþjónustu sem talsmaður stefnanda hafi hafnað. Í þessu ljósi komi ekki á óvart að enga umfjöllun sé að finna í stefnunni um orsakatengsl á milli hins ætlaða tjóns og atviksins að […].

Umfjöllun um sennilega afleiðingu sé takmörkuð í stefnu og sé auk þess því marki brennd að hafa engin tengsl við hina ætluðu bótaskyldu háttsemi heldur sé þar vísað almennt til samnings milli aðila og laga um málefni fatlaðs fólks. Þetta geri það meðal annars að verkum að málatilbúnaður stefnanda sé svo óljós og ruglingslegur að vísa beri málinu frá dómi. Eins og atvikum sé háttað í málinu fari því víðs fjarri að unnt hafi verið að sjá það fyrir sem sennilega afleiðingu af háttseminni að krafist yrði bóta fyrir sólarhringsþjónustu um margra mánaða skeið samkvæmt NPA-viðmiði í kjölfar atviksins. Sér í lagi þegar í gildi hafi verið þjónustusamningur sem efndur hafi verið að fullu og öðrum úrræðum hafnað. Það sé því fullkomlega vanreifað hvernig skilyrðinu um sennilega afleiðingu hafi verið fullnægt við þær aðstæður sem uppi séu í málinu.

Ætlað tjón stefnanda sé með öllu vanreifað og ekki stutt neinum sönnunargögnum. Í útreikningi aðalkröfunnar sé miðað við NPA-viðmið sem ekki eigi við í lögskiptum aðila. Nauðsynlegt hafi verið að fjalla ítarlega um það í stefnunni hvernig vinnuframlagi og/eða aðkeyptri þjónustu til stefnanda hafi verið háttað á því tímabili sem kröfugerðin taki til. Engri slíkri umfjöllun sé fyrir að fara og engin gögn lögð fram sem sýni fram á vinnuframlag eða aðkeypta þjónustu og þá ekki að þessir útgjaldaliðir hafi numið hærri fjárhæð en stefnandi hafi notið á grundvelli þjónustusamningsins.

Samkvæmt þessu skorti verulega á að stefnandi hafi gert grein fyrir þeim málsástæðum sem stefnandi byggi málssókn sína á og ekki sé gerð grein fyrir öllum atvikum sem nauðsynlegt sé að fjalla um til þess að samhengi málsástæðna sé ljóst. Þá skorti verulega á tilvísun til helstu lagaákvæða eða réttarreglna sem stefnandi byggi málatilbúnað sinn á. Hvergi sé í stefnu vikið að reglunni um vinnuveitendaábyrgð og í kaflanum um lagarök sé ekki vísað til skaðabótareglna, hvorki með tilvísun til almennra reglna eða lagaákvæða. Af þessum sökum sé óhjákvæmilegt að vísa málinu frá dómi sökum vanreifunar, sbr. d., e. og g. liði 1. mgr. 80. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála.

Lögmaður stefnanda benti á við flutning málsins að stefnandi væri mjög fatlaður einstaklingur sem byggði kröfu sína í málinu á hendur stefndu á lögum nr. 59/1992 um málefni fatlaðra, lögum nr. 88/2011 um réttindagæslu fyrir fatlað fólk og á lögum nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga. Þá kom fram að reglan um ábyrgð vinnuveitenda á skaðaverkum starfsmanna væri ekki lögfest regla, en óumdeild í skaðabótarétti. Vísar stefnandi til þess að í málinu liggi fyrir ólögmæt valdbeiting gagnvart fötluðum einstaklingi af hálfu stefndu sem átt hafi sér stað 7. nóvember 2012. Væri slíkt bannað samkvæmt 10. gr. laga nr. 88/2011 og leiddi til þess að stefnandi teldi sig eiga skaðabótakröfu á hendur stefndu samkvæmt 4. og 6. gr. laga nr. 59/1992 um málefni fatlaðs fólks þar sem segi að sveitarfélög beri ábyrgð á skipulagi og framkvæmd þjónustu við fatlað fólk og fjármögnun þjónustu við það. Hélt stefnandi því fram að slík ákvæði laga um ábyrgð vinnuveitanda gengju framar almennu reglunni um vinnuveitendaábyrgð ef skildi á milli. Loks hafnar stefnandi því að á það skorti að fjallað sé um orsakatengsl á milli tjónsins og ætlaðrar bótaskyldrar háttsemi. Stöðugt sé fjallað í stefnu um orsakatengsl í því sambandi, til dæmis við umfjöllun um saknæmisregluna, þar sem lýst sé orsakatengslum vegna ólögmætrar háttsemi, það er valdbeitingu sem bönnuð sé með lögum og um bótaskyldu og ábyrgð stefndu á framkvæmd þjónustunnar samkvæmt lögum um málefni fatlaðs fólks, trúnaðarbrestinn sem hafi orðið til þess að stefnandi hafi verið tekin af heimilinu og flutt heim og veitt sólarhringsþjónusta þar þegar engin úrræði hafi að mati stefnanda verið fyrir hendi. Þá hafi verið fjallað um ábyrgð stefndu á þeim kostnaði lögum samkvæmt. Hafi stefnandi þurft að greiða fyrir sólarhringsþjónustu samkvæmt SIS- mati og lögum um fatlað fólk. 

III

Samkvæmt e. lið 1. mgr. 80. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála skal í stefnu greina svo glöggt sem verða megi málsástæður sem stefnandi byggir málssókn sína á, svo og önnur atvik sem þurfi að greina til þess að samhengi málsástæðna verði ljóst, en þessi lýsing skal vera gagnorð og svo skýr að ekki fari milli mála hvert sakarefnið sé. Þá segir í f. lið sömu málsgreinar að greina skuli í stefnu tilvísun til helstu lagaákvæða eða réttarreglna sem stefnandi byggir málatilbúnað sinn á.

Stefnandi höfðar mál þetta til heimtu skaðabóta úr hendi stefndu aðallega að fjárhæð 7.306.400 krónur, en til vara að álitum. Um grundvöll kröfunnar segir í stefnu að krafan sé byggð á atviki sem hafi átt sér stað í skammtímavistuninni að […] í […] 7. nóvember 2012 þegar stefnandi hafi verið beitt valdi við umönnun hennar af starfsmönnum stefndu. Hafi stefnandi verið sett í bað með valdi í öllum fötunum af forstöðukonu og öðrum starfsmanni vistheimilisins. Þá segir að hin ólögmæta nauðung leiði til þess að stefnandi „eigi skaðabótakröfu“ á hendur stefndu þar sem félagsþjónusta, sem stefndu reki sameiginlega samkvæmt lögum nr. 59/1992 um málefni fatlaðs fólks, beri ábyrgð á starfsemi sinni. Allt traust talsmanns stefnanda við starfsmenn […] hafi brostið sem leitt hafi til þess að talsmaður stefnanda hafi tekið stefnanda úr skammtímavistuninni og heim til sín. Enn fremur segir í stefnunni að þar sem grundvöllur skaðabótakröfu stefnanda sé hið ólögmæta atvik, og í kjölfar þess vanræksla stefndu á því að greiða stefnanda vegna fötlunar sinnar lögbundnar bætur fyrir sólarhringsþjónustu alla daga vikunnar frá 8. nóvember 2012 til 30. apríl 2013, þá byggi stefnandi kröfu sína á almennu saknæmisreglunni um skaðabætur utan samninga.

Í framangreindri lýsingu stefnanda segir að krafa stefnanda sé skaðabótakrafa utan samninga vegna atviks sem stefnandi telur bótaskylt. Af málatilbúnaði stefnanda verður helst ráðið að stefndu hafi bakað sér bótaábyrgð vegna athafnaleysis með því að veita stefnanda ekki þjónustu sem stefnandi kveðst eiga rétt á lögum samkvæmt í kjölfar þess að stefnandi var tekinn af heimilinu. Þannig er hinum stefndu sveitarfélögum sem reka sameiginlega félagsþjónustu samkvæmt lögum ætlað að bera skaðabótaábyrgð á ætlaðri ólögmætri valdbeitingu starfsmanna sinna án þess að því sé nánar lýst í stefnu málsins með hvaða hætti viðkomandi starfsmenn sem voru valdir að hinu ætlaða bótaskylda atviki eru tengdir stefndu, einum eða fleiri, og þá hver þau tengsl eru.

Í stefnu málsins er rakið að stefnandi eigi að lögum rétt á sólarhringsþjónustu alla daga vikunnar fyrir utan fimm klukkustundir sem hún dvelji á […] virka daga frá 8. nóvember 2012 til 30. apríl 2013. Miðast dómkrafan í aðalkröfu málsins við viðveru starfsmanns í 24 klukkustundir alla daga ársins. Miðað er við jafnaðargjald, 2.800 krónur, og til viðmiðunar er handbók um NPA (notendastýrða persónulega aðstoð) og bráðabirgðaákvæði IV í lögum nr. 59/1992 um málefni fatlaðs fólks. Vísar stefnandi einnig til þess að fjárhæð þjónustunnar á mánuði sé miðuð við samning sem stefndu hafi gert og lagt fyrir stefnanda um miðjan desember 2012 en fjárhæð þjónustunnar hafi verið miðuð við reiknireglur NPA. Samtals nemi krafan stefnufjárhæð aðalkröfu fyrir fyrrgreint tímabil auk dráttarvaxta frá 9. júní 2016 þegar stefndu hafi borist kröfubréf stefnanda. Kveðst stefnandi „eiga þessa fjárkröfu“ með vísan til atvika málsins og þeirra málsástæðna sem byggt er á í málinu.       

            Krafa stefndu um frávísun málsins er byggð á því að grundvöllur skaðabóta-kröfu stefnanda sé óljós og vanreifaður. Eigi það við um saknæma háttsemi, orsakatengsl á milli tjónsins og ætlaðrar bótaskyldrar háttsemi. Þá sé umfjöllun um sennilega afleiðingu takmörkuð.

Við munnlegan flutning málsins kom fram hjá lögmanni stefnanda að byggt væri á reglunni um ábyrgð vinnuveitanda á skaðaverkum starfsmanna sinna sem væri ólögfest en óumdeild í skaðabótarétti. Ýmis lagaákvæði með afmarkað gildissvið gerðu þó ráð fyrir tilvist reglunnar og væri byggt á þeim en þau gangi framar almennu reglunni um vinnuveitendaábyrgð ef á milli skilur. Á þessu er ekki byggt í stefnu málsins og á það skortir að stefnandi reifi ætlaða saknæma og ólögmæta háttsemi sem stefndu er ætlað að bera skaðabótaábyrgð á. Málsástæður að baki dómkröfu stefnanda eru að mati dómsins óskýrar og ruglingslegar og skilyrði ætlaðrar bótaskyldu stefndu svo vanreifuð í stefnunni að ekki verður úr því bætt undir rekstri málsins.

Stefnandi telur sig hafa orðið fyrir fjártjóni af völdum stefndu og starfsmanna stefndu en hefur ekki að mati dómsins skýrt með viðhlítandi hætti tengsl á milli ætlaðs tjóns stefnanda og bótaskyldrar háttsemi en skilyrði bótaskyldu að lögum er að orsakatengsl séu á milli háttseminnar og þess tjóns sem stefnandi varð fyrir. Er fallist á það með stefndu að slík umfjöllun hafi verið nauðsynlegt þegar til þess er litið að í gildi var þjónustusamningur fyrir og eftir atvikið það sem stefnandi byggir á að valdið hafi hinu bótaskylda tjóni stefnanda. Þá bera málsgögn það með sér að stefnanda hafi staðið til boða áframhaldandi skammtímavistun eða búsetuúrræði með sólarhrings-þjónustu. Kemur þetta meðal annars fram í bréfi félagsmálastjóra félagsþjónustu stefndu 13. janúar 2013 til réttindagæslumanns fatlaðs fólks.

Þá er umfjöllun um ætlað tjón stefnanda óskýr og vanreifuð í stefnu. Við flutning málsins kom fram að stefnandi byggði á því að vegna ólögmætrar valdbeitingar hafi stefnandi þurft að greiða fyrir sólarhringsþjónustu samkvæmt SIS-mati og lögum um fatlað fólk. Stefndu hafi boðið sólarhringsþjónustu sem stefnandi geri nú kröfu um að greitt verði fyrir. Ætlað tjón stefnanda er lítt reifað og ekki stutt haldbærum sönnunargögnum. Fjárkrafa stefnanda í aðalkröfunni er byggð á svonefndu NPA-viðmiði en ekki er í stefnu málsins fjallað um hvort og þá hvernig vinnuframlagi og útgjöldum vegna þjónustu til stefnanda hafi verið háttað á því tímabili sem krafist er skaðabóta fyrir. Engin gögn eru lögð fram sem renna stoðum undir það að útgjöld vegna vinnu og aðkeyptrar þjónustu hafi numið hærri fjárhæð en stefnandi hafi fengið samkvæmt gildandi þjónustusamningi. Telst ætlað tjón stefnanda að þessu leyti svo vanreifað að efnisdómur verður ekki lagður á málið.

Að framangreindu virtu er það niðurstaða dómsins að stefna málsins uppfylli ekki skilyrði e. og f. liða 1. mgr. 80. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála og því verði ekki hjá því komist að taka til greina kröfu stefndu og vísa málinu frá dómi. Á það bæði við um aðalkröfu og varakröfu stefnanda í málinu en varakrafan er byggð á sömu málsástæðum og aðalkrafan.

Eftir úrslitum málsins og með vísan til 2. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála er stefnanda gert að greiða stefndu málskostnað sem þykir hæfilega ákveðinn 350.000 krónur.

Úrskurð þennan kveður upp Jón Höskuldsson héraðsdómari.   

Ú r s k u r ð a r o r ð:

Máli þessu er vísað frá dómi.

Stefnandi, X, greiði stefndu, A, B og C, 350.000 krónur í málskostnað.

 

Jón Höskuldsson