- Lykilorð:
- Kjarasamningur
- Laun
- Tómlæti
- Vinnusamningur
D Ó M U R
Héraðsdóms Reykjaness föstudaginn
8. mars 2019 í máli nr. E-504/2018:
A
(Ólafur Karl Eyjólfsson lögmaður)
gegn
Marel Iceland ehf.
(Ólafur Eiríksson lögmaður)
Mál þetta var þingfest 30. maí 2018 og tekið til dóms
14. febrúar sl. Stefnandi er A, [...], Reykjavík, en stefndi er Marel Iceland
ehf., Austurhrauni 9, Garðabæ.
Stefnandi krefst þess að stefndi greiði honum vangreidd
laun og orlof að fjárhæð 7.083.787 krónur með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6.
gr. laga um vexti og verðtryggingu nr. 38/2001 frá 14. júlí 2017 til
greiðsludags. Þá er krafist málskostnaðar að skaðlausu úr hendi stefnda.
Stefndi krefst aðallega sýknu af öllum kröfum
stefnanda og málskostnaðar úr hendi stefnanda. Til vara krefst stefndi þess að
dómkröfur stefnanda verði lækkaðar verulega og að í því tilviki verði
málskostnaður látinn niður falla.
I
Stefnandi lýsir málavöxtum svo að hann sé rafvirki, félagsmaður
í Félagi íslenskra rafvirkja, og hafi starfað hjá stefnda um árabil. Félag
íslenskra rafvirkja sé aðili að Rafiðnaðarsambandi Íslands. Hann kveðst hafa
hafið störf hjá stefnda árið 2010 og unnið þá sem rafvirki í framleiðslu. Í
byrjun árs 2015 hafi hann sagt starfi sínu lausu vegna breytts
vinnufyrirkomulags sem hafi leitt til kjaraskerðingar. Stefndi hafi þá boðið stefnanda
starf í annarri deild. Stefnandi hafi þegið starfið í maí 2015 sem hafi verið
starf þjónustumanns í fiskiðnaðarsetri. Ráðningarsamningur milli aðila málsins
sé dagsettur 7. maí 2015 en hafi gilt samkvæmt efni sínu frá 1. júní 2015. Fyrsti
starfsdagur stefnanda hafi verið 18. maí 2015. Stefnda hafi verið sagt upp
störfum 24. apríl 2017.
Frá maí
2015 til apríl 2017, eða þann tíma sem stefnandi starfaði í fiskiðnaðarsetri, kveðst
hann hafa unnið að meðaltali rúma 81 yfirvinnutíma í mánuði og verið að jafnaði
erlendis við vinnu í um 120 daga á ári. Stefnandi kveðst hafa gert margar
athugasemdir við launagreiðslur sínar á starfstímanum og telur að þær athugasemdir
séu raunveruleg ástæða þess að honum var sagt upp. Eftir uppsögn hafi stéttarfélag
stefnanda sent stefnda kröfubréf 14. júní 2017. Hafi þar verið gerðar fjölmargar
athugasemdir við útreikninga og greiðslu launa og orlofs til handa stefnanda.
Dráttarvaxtakrafa miðist við dagsetningu þess bréfs eða að dráttarvextir reiknist
mánuði eftir dagsetningu bréfsins. Lögfræðingur Samtaka atvinnulífsins hafi
sent stéttarfélagi stefnanda bréf 19. júlí 2017 þar sem öllum kröfum stefnanda
hafi verið hafnað að undanskildu því að samþykkt hafi verið að greiða hluta af
ógreiddri yfirvinnu í veikindum. Andmæli stefnda gefi ekki sérstök tilefni til
frekari reifunar í stefnu en þeim sé mótmælt í heild sinni sem röngum og
ómálefnalegum.
Ógreiddir matartímar
Stefnandi kveðst hafa verið ráðinn til
starfa í fullt starf með vinnuskyldu í 37,5 klukkustundir á viku eða 162,5
virka vinnutíma á mánuði. Á starfstíma sínum í fiskiðnaðarsetri hafi hann unnið
gríðarlega mikla yfirvinnu eða að jafnaði rúma 80 tíma á mánuði. Samkvæmt grein
3.1.2 í kjarasamningi skuli greiða alla matartíma í yfirvinnu sem vinnutíma og
sé unnið í matartíma skuli greiða tilsvarandi lengri vinnutíma. Samkvæmt
upplýsingum frá stefnanda hafi aldrei verið teknir matartímar þegar unnin var
yfirvinna. Vegna þess vanti upp á að greiða 153 tíma í yfirvinnu fyrir
tímabilið maí 2015 til mars 2017. Heildarkrafa vegna þessa nemi 912.728 krónum auk
orlofs.
Frítökuréttur
Stefnandi kveðst ekki hafa fengið hvíldartíma
samkvæmt kjarasamningi. Í kafla 2.7 í kjarasamningi sé fjallað um vinnutíma og
hvíldartíma. Einnig sé fjallað um sama efni í kafla IX. í lögum nr. 46/1980 um
aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum. Meginreglan samkvæmt lögum og
kjarasamningum sé að á hverjum sólarhring skuli starfsmaður fá 11 tíma
samfellda hvíld. Í kjarasamningi sé fjallað um frávik og frítökurétt ef 11 tíma
hvíldin skerðist, sbr. gr. 2.7.2. Þar sé kveðið á um það að starfsmaður skuli
fá uppbótarhvíld, 1,5 tíma fyrir hvern tíma sem 11 tíma hvíldin skerðist.
Stefnanda hafi verið gert að koma fyrr til vinnu til að klára verkefni sem hann
var sendur til að vinna áður en 11 klukkustunda hvíld var náð. Þar sem
stefnandi hafi hætt störfum verði ekki um uppbótarhvíld að ræða og sé því gerð
krafa um að hvíldartímar verði greiddir, samtals 159,75 klukkustundir. Krafa
vegna þessa nemi 600.021 krónu auk orlofs.
Vikulegir frídagar
Stefnandi kveðst ekki hafa fengið vikulegan
frídag. Í kjarasamningi í grein 2.7.4 segi að starfsmaður skuli hafa a.m.k.
einn vikulegan frídag sem tengist beint daglegum hvíldartíma. Á starfstíma
stefnanda hafi komið fyrir að hann hafi ekki fengið vikulegan frídag og sé því
gerð krafa um að 12 frídagar verði greiddir nú. Samtals nemi krafa vegna þessa
338.059 krónum auk orlofs.
Yfirvinna greidd sem dagvinna
Á tímabilinu 20.-24. júní 2016 hafi vinnutími
stefnanda hafist á miðnætti og hafi hann fengið greidda dagvinnu fyrstu 7,5
tímana eftir það. Samkvæmt grein 2.1 í kjarasamningi sé dagvinna 40 klukkustundir
á viku á tímabilinu kl. 7.00 til kl. 18.00 mánudaga til föstudaga. Því hafi laun
verið greidd með röngum hætti á þessu tímabili þar sem um yfirvinnu hafi verið
að ræða. Stefnandi hafi fengið greidda dagvinnu fyrir 18 klukkustundir sem hefði
átt að vera greidd sem yfirvinna. Krafa vegna þessa nemi 50.994 krónum auk
orlofs.
Vangreidd yfirvinna
Í grein 3.1 í ráðningarsamningi sé
fjallað um laun stefnanda. Þar komi fram að mánaðarlaun hans fyrir fulla
dagvinnu séu 525.058 krónur sem svari til 3.231 króna á hverja virka
vinnustund. Sé óskað eftir vinnu umfram full dagvinnuskil sé greidd yfirvinna á
sama taxta, 3.231 króna. Kjör þessi hafi á starfstímanum tekið kjarasamningsbundnum
launahækkunum og í apríl 2017 hafi mánaðarlaun fyrir dagvinnu verið 610.385
krónur og yfirvinnu-taxti þá verið 3.756 krónur fyrir hverja klukkustund. Í 1.
gr. laga nr. 55/1980 um starfskjör launafólks og skyldutryggingu
lífeyrisréttinda sé kveðið á um lágmarkskjör og segi þar að samningar einstakra
launamanna og atvinnurekenda um lakari kjör skulu ógildir. Samkvæmt grein 2.2.1
í kjarasamningi skuli greiða yfirvinnu með tímakaupi sem samsvari 1,0385% af
mánaðarlaunum fyrir dagvinnu. Ráðningarsamningur stefnanda sé alveg skýr hvað það
varði að mánaðarlaun voru fyrir fulla dagvinnu og ætti því að reikna yfirvinnu
á grundvelli ákvæðis 2.2.1 í kjarasamningi. Yfirvinnukaup stefnanda hafi verið undir
lágmarkstaxta kjarasamnings á starfstíma hans í fiskiðnaðarsetri. Nú sé því
gerð krafa um að laun fyrir yfirvinnu á tímabilinu júlí 2015 til apríl 2017
verði leiðrétt og yfirvinna greidd á réttum taxta. Krafa vegna þessa nemi 4.168.320
krónum auk orlofs.
Ógreidd
yfirvinna í veikindum
Stefnandi kveðst hafa verið í veikindaleyfi
í febrúar 2017 en á launaseðli fyrir febrúar 2017 sjáist að hann fékk aðeins
greitt fyrir dagvinnu í því veikindaleyfi. Samkvæmt grein 8.1.1 í kjarasamningi
eigi starfsmaður sem veikist og hafi unnið fimm ár hjá sama atvinnurekanda rétt
á tveimur mánuðum á föstum launum og einum mánuði á dagvinnulaunum. Hugtakið
föst laun sé skilgreint í grein 8.1.4 en þar segi að með föstum launum sé átt
við dagvinnulaun auk fastrar reglubundinnar yfirvinnu. Yfirvinna teljist föst
og reglubundin hafi hún verið samfelld síðustu fjóra mánuði. Mánuðina fyrir
veikindin hafi stefnandi unnið á bilinu 76 til 90 tíma og sé því gerð krafa um
greiðslu 76 tíma á launataxtanum 6.339 krónur vegna veikinda í febrúar 2017 (í
samræmi við grein 2.2.1 í kjarasamningi). Upprunaleg krafa vegna þessa nemi 481.954
krónum auk orlofs eða samtals 544.801 krónu. Stefndi hafi viðurkennt þessa
kröfu að hluta og greitt 285.456 krónur auk orlofs, samtals 322.679 krónur.
Eftir standi 196.498 krónur auk orlofs.
Málsástæður og lagaröl stefnanda
Stefnandi byggir á þeim
málsástæðum sem koma fram í málavaxtalýsingu. Stefnandi byggir á meginreglu um
skuldbindingagildi samninga og skuldbindingagildi kjarasamninga aðila
vinnumarkaðarins og að kjarasamningar kveði á um lágmarkskjör, sbr. 1. gr. laga
nr. 55/1980 og 7. gr. laga nr. 80/1938. Stefnandi byggir mál sitt á ákvæðum
kjarasamnings milli Samtaka atvinnulífsins og Samtaka rafverktaka annars vegar
og Rafiðnaðarsambands Íslands vegna aðildarfélaga hins vegar. Stefnandi byggir
á því að hafa sannanlega unnið þá tíma sem tilgreindir eru í málavaxtalýsingu. Stefnandi
byggir á því að vera menntaður rafvirki með meiri en fimm ára starfsaldur og
beri að fá greidd laun í samræmi við menntun sína og starfsaldur samkvæmt
kjarasamningi. Stefnandi byggir mál sitt á þeim lagaákvæðum sem koma fram í
málavaxtalýsingu og málsástæðum. Stefnandi kveðst byggja mál sitt á lögum nr.
80/1938 um stéttarfélög og vinnudeilur, einkum 1. gr. og 1. mgr. 5. gr.
Jafnframt á lögum nr. 55/1980 um starfskjör launafólks og skyldutryggingu
lífeyrisréttinda, einkum 1. gr. Dráttavaxtakrafa byggist á 1. mgr. 6. gr. laga
um vexti og verðtryggingu nr. 38/2001. Stefnandi byggir mál sitt á lögum nr.
46/1980 um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum. Þá er byggt á lögum nr.
55/1980 um starfskjör launafólks og skyldutryggingu lífeyrisréttinda. Kröfu
sína um málskostnað byggir stefnandi á XXI. kafla laga nr. 91/1991 um meðferð
einkamála. Um varnarþing vísast til 33. gr. laga nr. 91/1991.
II
Stefndi
kveður málavexti vera þá að stefnandi, sem sé menntaður rafvirki, hafi starfað
hjá stefnda frá árinu 2010. Í upphafi árs 2015 hafi honum verið boðið starf í
annarri deild hjá stefnda sem hann hafi þegið og aðilar skrifað undir
ráðningarsamning. Fyrsti starfsdagur stefnanda hafi verið 18. maí 2015.
Stefnandi hafi ráðið sig til starfa sem „system specialist“ við þjónustu í
fiskiðnaðarsetri. Stefnandi hafi ráðið sig í fullt starf þar sem virkur
vinnutími hafi ekki átt að vera skemmri en 37,5 stundir á viku. Í
ráðningarsamningnum komi fram að stefnandi skuli að jafnaði sinna starfi sínu á
hefðbundnum vinnutíma en viðurkennt sé að vegna eðlis starfsskyldnanna og
ábyrgðar geti vinnutími orðið lengri en fyrrnefndur lágmarksvinnutími. Almenna
reglan um vinnutíma sé að verkefni skuli leyst af hendi á tilskildum tíma og
staðfesti starfsmaður að hann sé reiðubúinn að sinna starfsskyldum sínum eins
og þörf krefji svo að þeim markmiðum verði náð.
Samkvæmt
ráðningarsamningnum hafi laun stefnanda verið 525.058 krónur á mánuði fyrir
fulla dagvinnu sem svari til 3.231 krónu á hverja virka klukkustund. Umsamið
orlof hafi verið 13,04%. Líkt og sjá megi á launaseðlum stefnanda hækkuðu
mánaðarlaun hans fyrir dagvinnu umtalsvert á starfstíma en í júlí 2015 hafi þau
verið orðin 541.860 krónur og í mars 2016 hækkuðu þau í 575.455 krónur.
Mánaðarlaun stefnanda fyrir dagvinnu hafi hækkað enn frekar í ágúst 2016 en þau
hafi þá verið orðin 610.385 krónur. Þá hafi síðustu mánaðarlaun stefnanda fyrir
starfslok í apríl 2017 verið 637.852 krónur. Í ráðningarsamningi aðila segi ennfremur
að ef óskað sé eftir vinnu umfram full dagvinnuskil sé greidd yfirvinna. Þar
sem litið sé á laun starfsmanns sem heildarkjör sem feli í sér álagsgreiðslur
að hluta sé samkomulag um að greiða sama tímakaup í dagvinnu og yfirvinnu eða 3.231
krónu á klukkustund. Á starfstíma stefnanda hafi tímakaup hans fyrir yfirvinnu
hækkað. Í júlí 2015 hafi það hækkað í 3.335 krónur og í mars 2016 hafi tímakaupið
verið orðið 3.541 króna. Þá hafi tímakaup stefnanda fyrir yfirvinnu hækkað í
ágúst 2016 og orðið 3.756 krónur. Loks hafi tímakaup stefnanda fyrir yfirvinnu hækkað
í 3.925 krónur fyrir starfslok.
Í
ráðningarsamningnum komi fram að ráðningarsamningurinn byggist á kjarasamningi
Samtaka atvinnulífsins við Félag íslenskra rafvirkja. Þá segi að kjarasamningurinn
gildi að því marki sem ekki sé um annað samið í ráðningarsamningnum. Stefndi
telur rétt að taka fram að stefnandi starfaði hjá stefnda sem sérfræðingur.
Hluti af hans vinnu hafi falist í þjónustu við viðskiptavini stefnda erlendis
svo sem við reglubundið viðhald sem og við uppsetningu nýrra tækja. Í mörgum
þessara ferða hafi stefnandi verið einn, hafi haft ákveðin verkefni til að
vinna og ráðið vinnutíma sínum alfarið sjálfur. Honum hafi því verið treyst til
þess að stjórna því hvernig hann vann þá vinnu sem þurfti að vinna auk þess sem
hann hafi ráðið því hvenær hann vann umrædda vinnu. Vinnuferðir starfsmanna í
deild stefnanda hafi að jafnaði verið þrír til fimm dagar. Stefnandi hafi þó
ítrekað óskað eftir að fá að taka lengri ferðir sem hann skipulagði sjálfur í
samráði við viðskiptavini svo að þær hentuðu fjölskylduaðstæðum hjá honum.
Ástæða þessa hafi verið að sögn stefnanda sú að hann væri fráskilinn og vildi
taka lengri og færri ferðir svo hann gæti nýtt tímann á landinu sem og
fyrirfram ákveðnar helgar með börnum sínum. Stefndi hafi orðið við þessari ósk
stefnanda og gefið honum mikið frjálsræði við skipulagningu vinnuferða.
Stefnanda hafi
verið sagt upp störfum í lok apríl 2017. Um miðjan júní 2017 hafi Rafiðnaðarsamband
Íslands, fyrir hönd stefnanda, gert athugasemdir vegna ógreiddra launa og
margvíslegra brota á kjarasamningum. Stefnandi telji öll brotin hafa átt sér
stað á tímabilinu maí 2015 til apríl 2017. Þann 19. júlí 2017 hafi Samtök
atvinnulífsins, fyrir hönd stefnda, svarað bréfi Rafiðnaðarsambandsins og hafnað
öllum kröfum stefnanda fyrir utan kröfu um ógreidda yfirvinnu í veikindum og
hafi stefndi fallist á að greiða stefnanda 322.679 krónur. Stefnandi hafi ekkert
aðhafst í málinu fyrr en með útgáfu stefnu tæpu ári síðar í maí 2018.
Stefndi mótmælir
því alfarið að stefnandi hafi gert athugasemdir við launagreiðslur sínar á
starfstímanum. Stefnandi hafi skráð vinnutíma sína sjálfur og byggðust
launauppgjör því ávallt að mestu leyti á upplýsingum frá stefnanda sjálfum. Af
stefnu verði ráðið að stefnandi telji öll launauppgjör starfstímans röng, þ.e.
23 launauppgjör í röð. Stefnandi hafi aldrei gert athugasemdir við
launauppgjörin og tekið við þeim í öllum tilvikum fyrirvaralaust. Það sé fyrst
eftir starfslok eða í júní 2017 sem stefnandi geri athugasemdir við
launauppgjörin. Þá sé því alfarið hafnað sem röngu og ósönnu að ástæða
uppsagnar stefnanda sé sú að hann hafi gert athugasemdir við launagreiðslur
sínar. Stefndi telur stefnanda vita betur. Þá tekur stefndi fram að útreikningar
stefnanda séu einhliða samdir af stefnanda og byggist á hans eigin forsendum.
Er þeim alfarið hafnað sem röngum svo og öllum kröfum og málsástæðum stefnanda.
Sýknukrafa
stefnda er á því byggð að stefndi hafi þegar gert upp við stefnanda öll þau
laun og aðrar greiðslur sem stefnandi átti rétt á vegna vinnu hjá stefnda frá 1.
maí 2015 til 1. mars 2017. Ekki sé því um að ræða að stefnandi eigi frekari
rétt til greiðslna úr hendi stefnda eins og gerð sé krafa um í stefnu, hvort
sem er fyrir matartíma, frítökurétt, vikulega frídaga eða yfirvinnu.
Ógreiddir matartímar
Í
3. kafla fyrrgreinds kjarasamnings sé fjallað um matar- og kaffitíma. Í grein
3.1.2 segi að matarhlé í yfirvinnu sé kl. 19:00 – 20:00 og kl. 3:00 – 4:00. Þá
komi fram að öll matar- og kaffihlé í yfirvinnu og helgidagavinnu greiðist sem
vinnutími og sé unnið í þeim greiðist tilsvarandi lengri tími sem sé unninn.
Greinin kveði því annars vegar á um að matarhlé í yfirvinnu greiðist sem
vinnutími og hins vegar að ef unnið sé í matarhléum í yfirvinnu þá greiðist
tilsvarandi lengri vinnutími. Af stefnu verði ekki annað ráðið en að stefnandi
haldi því fram að hann eigi rétt á greiðslu í tilsvarandi lengri vinnutíma þar
sem hann hafi aldrei tekið matartíma þegar yfirvinna var unnin en óumdeilt sé
að stefndi launaði stefnanda öll matarhlé þegar hann vann lengur en til kl.
19:00. Stefnandi byggi kröfu sína um ógreidda matartíma ekki á gögnum málsins,
heldur einungis hans eigin frásögn um að hann hafi aldrei tekið matartíma þegar
yfirvinna var unnin. Af gögnum málsins verði ekki ráðið að stefnandi hafi
aldrei tekið matartíma er hann vann yfirvinnu. Stefnandi hafi sjálfur haldið verkdagbók
og skráð þannig yfirvinnutíma sína sjálfur. Um sundurliðun kröfu sinnar vísi
stefnandi til tímaskrifta og útreikninga. Í útreikningum megi sjá að stefnandi
hafi tekið saman alla meinta ógreidda matartíma frá maí 2015 til og með mars
2017. Ef litið sé til tímaskráningar hafi stefnandi yfirstrikað þá daga sem
hann vann yfirvinnu og tók, að hans sögn, jafnframt ekki matarhlé. Fyrir júní
2015 krefjist stefnandi greiðslu á fimm matartímum. Ef litið sé til tímaskrifta
stefnanda fyrir júní 2015 sjáist að stefnandi hafi unnið yfirvinnu í alls 12
skipti og þar af átta skipti fram yfir kl. 20:00. Fullyrðing stefnanda um að
hann hafi aldrei tekið matartíma þegar unnin var yfirvinna sé þar af leiðandi í
verulegu ósamræmi við kröfu stefnanda þar um. Útreikningar stefnanda virðist
því vera handahófskennd samantekt á ógreiddum matartímum sem taki ekki mið af
fullyrðingum stefnanda um að hafa aldrei tekið matartíma þegar unnin var
yfirvinna og sé í engu samræmi við tímayfirlit. Þá sé ekkert samræmi með
fullyrðingu stefnanda, útreikningi og tímayfirliti fyrir júlí, ágúst og
desember 2015. Krafa stefnanda um matartíma fyrir tímabilið apríl 2016 til mars
2017 sé með öllu ósönnuð en engin gögn liggi til grundvallar kröfunni annað en
einhliða útreikningur stefnanda.
Bendir
stefndi á að sönnunarbyrðin sé öll hjá stefnanda um að hafa ekki tekið þau
matarhlé sem hann heldur fram og að hann eigi þá kröfu sem hann setur fram.
Stefndi mótmælir alfarið útreikningum og tímayfirliti stefnanda sem sönnun um
skort á matarhléum stefnanda í yfirvinnu. Í ljósi þess að ekkert hafi verið
minnst á kröfu þessa á starfstíma, auk þess sem ekki hafi sérstaklega verið óskað
eftir því að stefnandi ynni í matarhléum í yfirvinnu, stefnandi hafði sjálfur
haft forræði á skráningu yfirvinnutíma og matarhléa og jafnframt að
fullyrðingar stefnda séu í engu samræmi við útreikninga og tímayfirlit, hafni
stefndi kröfu stefnanda um greiðslu matartíma sem ósannaðri og rangri, enda
bendi ekkert til þess að staðhæfingar stefnanda um annað eigi við rök að
styðjast.
Frítökuréttur
Í
IX. kafla laga nr. 46/1980 um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum sé
fjallað um hvíldartíma, frídaga og hámarksvinnutíma. Í 1. mgr. 52. gr. laganna sé
vinnutími skilgreindur sem sá tími sem starfsmaður sé við störf, til taks fyrir
atvinnurekandann og inni af hendi störf sín eða skyldur. Í 1. mgr. 53. gr.
laganna segi að vinnutíma skuli haga þannig að á hverjum 24 klukkustundum,
reiknað frá byrjun vinnudags, fái starfsmenn að minnsta kosti 11 klukkustunda
samfellda hvíld.
Í
fyrsta lagi byggir stefndi sýknukröfu sína á því að í lögunum sé hvergi minnst
á það að starfsmaður skuli eiga rétt á uppbótarhvíld sem nemi einni og hálfri
klukkustund fyrir hverja klukkustund sem hvíldin skerðist. Krafa stefnanda um
uppbótarhvíld geti því ekki byggst á lögum nr. 46/1980. Í öðru lagi byggir
stefnandi sýknukröfu sína á gr. 2.7.
áðurgreinds kjarasamningi. Í grein 2.7.1 segi að vinnutíma skuli haga
þannig að á hverjum sólarhring, reiknað frá byrjun vinnudags, fái starfsmaður
a.m.k. 11 klukkustundir samfellda hvíld. Verði því við komið skuli dagleg hvíld
ná til tímabilsins milli kl. 23:00 og 06:00. Í grein 2.7.2 segi svo að lengja
megi vinnulotu í allt að 16 klukkustundir. Verði því við komið skuli
starfsmaður fá 11 klukkustunda hvíld í beinu framhaldi af vinnunni án
skerðingar á rétti til fastra launa. Fái starfsmaður ekki 11 klukkustunda hvíld
á sólarhring m.v. venjubundið upphaf vinnudags skuli veita uppbótarhvíld sem
reiknist þannig að sé starfsmaður sérstaklega beðinn að mæta til vinnu áður en
11 klukkustunda hvíld sé náð beri honum að fá uppbótarhvíld sem nemi einni og
hálfri klukkustund (dagvinna) fyrir hverja klukkustund sem hvíldin skerðist.
Forsenda fyrir rétti stefnanda sé þar af leiðandi sú að stefndi hafi
sérstaklega beðið stefnanda að mæta til vinnu áður en 11 klukkustunda hvíld var
náð. Verður það ekki skilið öðruvísi en svo að ef starfsmaður mætir óumbeðinn til
vinnu áður en hann hefur náð 11 klukkustunda hvíld stofnist ekki til
frítökuréttar. Stefnandi byggi kröfu sína á því einu að honum hafi verið gert
að koma til vinnu fyrr til að klára verkefni. Krafan byggist ekki á neinum
gögnum, heldur einungis frásögn stefnanda þar um.
Stefndi
hafnar því alfarið að hafa beðið stefnanda að mæta til vinnu áður en 11 klukkustunda
hvíld var náð. Þegar litið sé til tímablaðs hafi stefnandi merkt aftan við þá
daga er hann telur að 11 klukkustunda hvíld hafi ekki verið náð. Í flestum
tilvikum sé um að ræða daga þegar stefnandi var erlendis við störf fyrir
stefnanda. Líkt og glögglega sjáist á tímablöðunum hafi stefnandi sjálfur
handskráð vinnutíma sína eftir á og í lok mánaðar, oft og tíðum jafnvel heilum
mánuði eftir að tímarnir voru unnir. Þess megi einnig geta að engar
athugasemdir hafi verið á tímablöðum sem stefnandi afhenti vinnuveitanda sínum.
Stefnandi hafi eingöngu skráð fjölda unninna tíma en vegna
tölvukerfisskráningar hjá stefnda sé dagur ætíð látinn byrja kl. 8:00, það er
það endurspegli ekki raunverulegt upphaf vinnutíma.
Skráning
vinnutíma hafi alfarið verið á forræði stefnanda og hafi hann einn haft vitneskju
um unna tíma erlendis. Þá hafi stefnandi verið ráðinn sem sérfræðingur sem hafi
ráðið sínum vinnutíma að miklu leyti sjálfur og tilkynnt jafnvel vinnutíma sína
til stefnda eftir á. Bendi stefndi á að sönnunarbyrðin hvíli öll hjá stefnanda,
um að hafa verið sérstaklega beðinn um að mæta fyrr til vinnu til að klára
verkefni. Stefndi mótmælir alfarið útreikningum og tímayfirliti stefnanda sem
sönnun um að stefnandi hafi verið beðinn um að mæta fyrr til vinnu. Því sé
alfarið hafnað að stefndi hafi beðið stefnanda sérstaklega um að mæta til vinnu
áður en 11 klukkustunda hvíld var náð. Stefnandi hafi ekki lagt fram nein gögn
sem sýni fram á annað. Beri því að hafna kröfu stefnanda. Við þetta megi bæta að þrátt fyrir allt framangreint, og
að stefndi hafi staðið fyllilega við ákvæði kjarasamnings, sé það svo að umrædd
ákvæði eigi ekki við um stefnanda og geti hann því engan rétt á þeim byggt.
Krafa hans sé byggð á IX. kafla laga nr. 46/1980 og ákvæði þess kafla séu síðan
útfærð í framangreindum kjarasamningi. Í 53. gr. a í lögunum og í 4. mgr. 1.
gr. fylgiskjals við fyrrnefndan kjarasamning um ákveðna þætti er varði skipulag
vinnutíma komi fram að ákvæði kaflans eigi ekki við um „...æðstu stjórnendur
eða aðra þá sem ráða vinnutíma sínum sjálfir...“. Líkt og ítarlega hafi verið
farið yfir að framan þá séu kröfur stefnanda að mestu leyti byggðar á
tímaskráningu sem eigi sér stað í vinnuferðum þar sem stefnandi ráði tíma sínum
alfarið sjálfur. Eigi þau ákvæði sem vísað sé til í stefnu því ekki við um
stefnanda og beri því að hafna kröfu hans.
Vikulegir frídagar
Í
1. mgr. 54. gr. laga nr. 46/1980 um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á
vinnustað sé kveðið á um að á hverju sjö daga tímabili skuli starfsmaður fá að
minnsta kosti einn vikulegan frídag sem tengist beint daglegum hvíldartíma samkvæmt
53. gr. Þá segi í 2. mgr. 54. gr. laganna að ef sérstök þörf sé á vegna eðlis hlutaðeigandi
starfa sé heimilt með samningum samtaka aðila vinnumarkaðarins að fresta
vikulegum frídegi þannig að starfsmaður fái samsvarandi hvíldartíma síðar og
ávallt innan 14 daga. Þar sem sérstakar ástæður geri slík frávik nauðsynleg megi
þó ákveða með samkomulagi á vinnustað að fresta vikulegum hvíldartíma þannig að
í stað vikulegs frídags komi tveir samfelldir frídagar á hverjum tveimur vikum.
Loks sé kveðið á um það í 3. mgr. 54. gr. að auk þess sé heimilt að fresta
vikulegum frídegi þegar ytri aðstæður, svo sem veður og önnur náttúruöfl, slys,
orkuskortur, bilun á vélum, tækjum eða öðrum búnaði, eða aðrir tilsvarandi
ófyrirséðir atburðir trufla eða hafa truflað rekstur og nauðsyn sé að halda
uppi þjónustu eða framleiðslu, enda fái starfsmaður samsvarandi hvíldartíma
síðar og eins fljótt og við verði komið. Í gr. 2.7.5 í kjarasamningnum segi
síðan að heimilt sé með samkomulagi við starfsmann að fresta vikulegum frídegi
þannig að í stað vikulegs frídags komi tveir samfelldir frídagar á tveimur
vikum. Í sérstökum tilvikum megi fresta vikulegum frídegi lengur þannig að
starfsmaður fái samsvarandi hvíld innan 14 daga.
Í
útreikningum stefnanda tiltaki hann þrjá ógreidda frídaga í júlí 2015, þrjá í
nóvember 2015, tvo í febrúar 2016, einn í ágúst 2016, einn í september 2016,
einn í desember 2016 og loks einn í mars 2017.
Stefndi
byggir á því að hvorki í lögum nr. 46/1980 né í fyrrgreindum kjarasamningi sé
gert ráð fyrir því að vikulegur frídagur sé launaður. Vikulegir frídagar séu
ekki launaðir dagar nema þeir séu unnir. Óumdeilt sé að stefnandi hafi fengið
laun fyrir þá 12 daga sem stefnandi krefjist greiðslu á. Af þeirri ástæðu beri
að hafna kröfu stefnanda um greiðslu á vikulegum frídögum. Þeir vikulegu
frídagar, sem stefnandi fari fram á að séu greiddir, séu flestir til komnir
vegna utanlandsferða í þágu stefnda. Verði litið svo á að stefndi beri ábyrgð á
því að tryggja stefnanda þá lágmarkshvíld sem kjarasamningur kveður á um sé
ljóst að stefnandi hafi ávallt fengið hvíld eins fljótt og við var komið og strax
eftir heimkomu. Rétt sé að minna á að stefnandi hafi sjálfur óskað eftir því að
taka fleiri en eina í einu og vera þar með lengur erlendis en venjan sé hjá
stefnda. Hafi því verið um sérstök tilvik að ræða þar sem stefndi hafi orðið við
óskum stefnanda á grundvelli fjölskylduaðstæðna hjá honum. Hann hafi þó ætíð
fengið þá hvíld sem honum bar að loknum þeim ferðum sem hann fór í.
Í
tímayfirliti fyrir júlí 2015 virðist sem stefnandi hafi unnið frá 28. júní 2015
til 23. júlí 2015 en um utanlandsferð hafi verið að ræða. Í tímayfirlitinu sjáist
glögglega að stefnandi hafi fengið 17 daga samfellt frí eftir heimkomu eða frá
24. júlí 2015 til og með 9. ágúst 2015. Þess beri einnig að geta að
föstudagurinn 23. júlí hafi ekki verið tekinn af stefnanda sem orlofsdagur.
Stefnandi hafi auk þess merkt þessa daga í tímayfirliti sem frí vegna þreytu.
Þess beri að geta hvað það varðar að sú merking hafi ekki verið á því tímablaði
sem stefnandi afhenti stefnda. Um sé að ræða eftirá skýringar. Það sé alveg
ljóst að stefndi hafi tryggt stefnanda þá lágmarkshvíld sem kveðið sé á um í
kjarasamningum eins fljótt og við var komið og strax eftir heimkomu.
Í
tímayfirliti fyrir nóvember 2015 sjáist að stefnandi hafi skrifað inn í skjalið
annars vegar „12 dagar án frís“ og hins vegar „26 dagar enginn frídagur“. Svo
virðist sem stefnandi telji að hann hafi unnið frá 26. október 2015 til 7.
nóvember 2015 án þess að fá vikulegan frídag. Í tímayfirlitinu sjáist glögglega
að stefnandi fékk þrjá frídaga, það er 31. október 2015, 1. nóvember 2015 og 8.
nóvember 2015. Það að stefnandi hafi unnið 12 daga án frís sé því ekki í neinu
samræmi við tímayfirlitið. Þá virðist sem svo að stefnandi hafi unnið frá 9.
nóvember 2015 til 4. desember 2015 án þess að fá vikulegan frídag. Hér hafi
verið um að ræða ferð til útlanda. Um leið og stefnandi kom heim hafi hann
fengið hvíld, þriggja daga hvíld frá 5. desember 2015 til 7. desember 2015.
Þetta hafi stefnandi sjálfur merkt inn í tímayfirlitið sem hvíld. Þess beri að
geta að sú merking hafi ekki verið á því tímablaði sem stefnandi afhenti
stefnda. Um sé að ræða eftirá skýringar.
Í
tímayfirliti fyrir febrúar 2016 hafi stefnandi merkt inn annars vegar „13 dagar
ekkert frí“ og hins vegar „16 dagar ekkert frí“. Þess merking hafi ekki verið á
því tímablaði sem stefnandi afhenti stefnda. Um sé að ræða eftirá skýringar.
Tímayfirlitið gefi til kynna að stefnandi hafi unnið frá 8. febrúar 2016 til
19. febrúar 2016 eða í 12 daga. Stefnandi hafi fengið hvíld 20. febrúar 2016 og
21. júní 2016. Líkt og greini að framan sé heimilt að fresta vikulegum frídegi
þannig að í stað vikulegs frídags komi tveir samfelldir frídagar á tveimur
vikum samkvæmt 2. mgr. 54. gr. laga nr. 46/1980, sbr. gr. 2.7.5 gr. í
kjarasamningnum. Þá megi haga töku frídaga þannig að þeir séu teknir aðra
hverja helgi, laugardag og sunnudag. Óumdeilanlegt sé að 20. febrúar 2016 og
21. júní 2016, hvíldardagar stefnanda, voru laugardagur og sunnudagur. Ljóst er
að hvíld stefnanda hér, það er tveir samfelldir frídagar á tveimur vikum, sé í
fullu samræmi við ákvæði 2.7.5 í kjarasamningnum sem og 2. mgr. 54. gr. laga
nr. 46/1980.
Með
sömu rökum hafnar stefndi því að stefnandi eigi kröfu á hendur sér fyrir
frídaga í ágúst, september, desember 2016 og mars 2017 en í öllum tilvikum hafi
stefnandi ekki unnið lengur en 12 daga í röð og fengið í kjölfarið hvíld.
Loks
gefi tímayfirlitið til kynna að stefnandi hafi unnið frá 22. febrúar 2016 til 8.
mars 2016. Líkt og í öðrum tilvikum hafi verið um utanlandsferð að ræða.
Stefnandi hafi fengið frí strax eftir heimkomu eða frá 9. mars 2016 til 13.
mars 2016, samtals fimm daga hvíld. Þetta hafi stefnandi sjálfur merkt inn í
tímayfirlitið sem hvíld.
Stefndi
hafi ávallt tryggt stefnanda þá lágmarkshvíld sem kjarasamningar kveði á um.
Hér verði að taka tillit til þeirra sérstöku tilvika sem uppi voru. Þeir
vikulegu frídagar sem stefnandi fari fram á að séu greiddir hafi flestir verið til
komnir vegna utanlandsferða í þágu stefnda. Í gr. 2.7.5 í kjarasamningnum segi
að í sérstökum tilvikum megi fresta vikulegum frídögum lengur þannig að
starfsmaður fái samsvarandi hvíld innan 14 daga. Það hafi stefndi fengið. Í gr.
3.5.5 í kjarasamningnum sé kveðið á um að þurfi starfsmaður að ósk fyrirtækis
að ferðast á ólaunuðum frídögum skuli hann þegar heim sé komið fá frí sem
samsvari átta dagvinnuklukkustundum fyrir hvern frídag sem þannig glatist, enda
hafi ekki verið tekið tillit til þess við ákvörðun launa. Ef um utanlandsferð
var að ræða hafi stefnandi ávallt fengið hvíld eftir heimkomu, oft og tíðum
lengri hvíld en kjarasamningar kveði á um.
Ljóst
sé að í júlí og nóvember 2015 og febrúar 2016 hafi verið um að ræða sérstök
tilvik þar sem stefnandi var erlendis við störf. Stefnandi hafi ávallt fengið
frí eftir heimkomu og ávallt innan 14 daga eftir heimkomu. Í öðrum tilvikum hafi
vikulegum frídegi verið frestað en stefnandi þó ávallt fengið hvíld innan 14
daga. Kröfu stefnanda um vikulega frídaga sé því hafnað.
Við
þetta megi bæta að þrátt fyrir allt framangreint, og að stefndi hafi staðið
fyllilega við ákvæði kjarasamnings, eigi umrædd ákvæði ekki við um stefnanda og
geti hann því engan rétt á þeim byggt. Krafa hans sé byggð á IX. kafla laga nr.
46/1980, líkt og að framan greini, og ákvæði þess kafla séu síðan útfærð í
framangreindum kjarasamningi. Í 53. gr. a í lögunum komir fram að ákvæði
kaflans eigi ekki við um „...æðstu stjórnendur eða aðra þá sem ráða vinnutíma
sínum sjálfir...“. Líkt og ítarlega hafi verið farið yfir að framan séu kröfur
stefnanda að mestu leyti byggðar á tímaskráningu sem eigi sér stað í
vinnuferðum þar sem stefnandi ráði tíma sínum alfarið sjálfur. Eigi þau ákvæði,
sem vísað sé til í stefnu, því ekki við um stefnanda og beri því að hafna kröfu
hans.
Yfirvinna
Stefndi
hafnar kröfu stefnanda um vangreidda yfirvinnu. Í ráðningarsamningi aðila hafi
verið samið um að stefnandi skyldi fá 525.058 krónur á mánuði fyrir dagvinnu.
Laun þessi hafi þó hækkað fljótlega og stefnandi fengið frá og með júlí 2015
541.860 krónur á mánuði fyrir dagvinnu. Þá komi fram með skýrum hætti að litið sé
á laun starfsmanns sem heildarkjör sem innifeli álagsgreiðslur að hluta. Þar
sem heildarkjör stefnanda innihéldu álagsgreiðslur að hluta hafi það verið samkomulag
á milli aðila að greiða sama tímakaup í dagvinnu og yfirvinnu eða 3.231 krónu á
klukkustund. Stefnandi hafi samþykkt þessi laun, skrifað undir
ráðningarsamninginn og aldrei gert athugasemdir fyrr en eftir starfslok.
Í
1. gr. laga nr. 55/1980 segi að laun og önnur starfskjör, sem aðildarsamtök
vinnumarkaðarins semji um, skuli vera lágmarkskjör, óháð kyni, þjóðerni eða
ráðningartíma fyrir alla launamenn í viðkomandi starfsgrein á svæði því er
samningurinn taki til. Þá segi ákvæðið að samningar einstakra launamanna og
atvinnurekenda um lakari kjör en hinir almennu kjarasamningar ákveða skuli
ógildir.
Í
1. kafla fyrrgreinds kjarasamnings sé fjallað um kaup og kostnaðarliði. Í gr. 1.1
sé fjallað um laun og lágmarkskauptaxta. Ljóst sé að þau laun sem samið var um
með ráðningarsamningi hafi verið langt umfram þau lágmarkskjör sem
kjarasamningur kveði á um. Það sé því ljóst að aðilar hafi samið um töluvert
betri kjör en kjarasamningur geri ráð fyrir.
Stefndi
telur útreikninga stefnanda á meintu yfirvinnukaupi ekki standast skoðun, enda sé
það reiknað út frá umsömdum mánaðarlaunum stefnanda sem hafi verið langt umfram
lágmarkskjör samkvæmt kjarasamningi. Sé fráleitt að ætla að stefndi hefði samið
þannig við stefnanda að hann fengi greiddar 541.860 krónur á mánuði fyrir
dagvinnu og ætti síðan að fá greitt tímakaup fyrir yfirvinnu sem næmi ákveðnu
hlutfalli af greiddum mánaðarlaunum, enda eigi slíkt sér enga stoð í gögnum
málsins. Þess beri að geta að engin skylda hafi hvílt á stefnda að yfirborga
yfirvinnu þótt dagvinna hafi verið yfirborguð líkt og dómafordæmi sýni
glögglega. Það eigi sérstaklega við þegar föst mánaðarlaun séu umsamin langt
umfram lágmarkskjör samkvæmt kjarasamningum. Hafi aðilar því með
ráðningarsamningi verið komnir út fyrir gildissvið kjarasamningsins, enda kveði
hann á um lágmarkskjör en kjör samkvæmt ráðningarsamningi hafi verið mun betri
en þau. Þegar metið sé hvort brotið hafi verið gegn 1. gr. laga nr. 55/1980 beri
að líta til heildarmats á kjörum/launum en ekki til einstakra samningsákvæða
kjarasamnings. Þar af leiðandi beri að líta til launa í heild þegar metið sé
hvort laun nemi því lágmarki sem kveðið sé á um í kjarasamningum.
Laun
stefnanda fyrir dagvinnu á því tímabili sem deilt sé um hafi verið sem hér
segir:
|
Tímabil |
Mánaðarlaun |
Fjöldi mánaða |
Umsamið orlof |
Samtals laun fyrir dagvinnu |
|
Júl. 2015 til feb. 2016 |
541.860 |
8 |
13,04% |
4.900.148 |
|
Mars 2016 til júl. 2016 |
575.455 |
5 |
13,04% |
3.252.472 |
|
Ág. 2016 til apr. 2017 |
610.385 |
8 |
13,04% |
5.519.834 |
|
|
|
|
|
13.672.454 |
1. Laun
stefnanda fyrir yfirvinnu á því tímabili sem deilt er um hafi verið sem hér
segir:
|
Tímabil |
Tímakaup fyrir yfirvinnu |
Fjöldi tíma |
Umsamið orlof |
Samtals kjör fyrir yfirvinnu |
|
Júl. 2015 til feb. 2016 |
3.335 |
630,11 |
13,04% |
2.375.442 |
|
Mars 2016 til júl. 2016 |
3.541 |
466,7 |
13,04% |
1.868.082 |
|
Ág. 2016 til apr. 2017 |
3.756 |
609,36 |
13,04% |
2.587.210 |
|
|
|
|
|
6.830.734 |
Heildarlaun
stefnanda fyrir dagvinnu, yfirvinnu og orlof á því tímabili sem deilt sé um hafi
því verið 13.672.454 + 6.830.734 = 20.503.188 krónur. Það sé óumdeilt að þetta séu
þau laun sem stefnandi fékk greidd frá stefnda.
Ef
heildarlaun stefnanda séu borin saman við laun rafvirkja með meira en fimm ára
starfsaldur, eins og þau birtist í kjarasamningi, sé ljóst að stefnandi naut
töluvert hærri launa.
Lágmarkskjör
fyrir dagvinnu samkvæmt kjarasamningi hefðu verið:
|
Tímabil |
Mánaðarlaun |
Fjöldi mánaða |
Orlof skv. kjarasamningi |
Samtals laun fyrir dagvinnu |
|
Júl. 2015 til des.2015 |
340.969 |
6 |
12,07% |
2.292.744 |
|
Jan. 2016 til júl. 2016 |
362.109 |
7 |
12,07% |
2.840.709 |
|
Ág. 2016 til apr. 2017 |
362.109 |
8 |
12,07% |
3.246.524 |
|
|
|
|
|
8.379.977 |
Lágmarkskjör
fyrir yfirvinnu samkvæmt kjarasamningi hefðu verið:
|
Tímabil |
Tímakaup fyrir yfirvinnu |
Fjöldi tíma |
Orlof skv. kjarasamningi |
Samtals kjör fyrir yfirvinnu |
|
Júl. 2015 til des.2015 |
3.540 |
533,07 |
12,07% |
2.114.837 |
|
Jan. 2016 til júl. 2016 |
3.760,5 |
563,74 |
12,07% |
2.375.821 |
|
Ág. 2016 til apr. 2017 |
3.760,5 |
609,36 |
12,07% |
2.568.082 |
|
|
|
|
|
7.058.740 |
Ef
heildarlaun stefnanda hefðu tekið mið af lágmarkskjörum samkvæmt kjarasamningi
hefðu þau, á því tímabili sem deilt er um, verið 8.379.977 + 7.058.740 =
15.438.717 krónur. Hér beri að árétta að tekið hefur verið tillit til
kjarasamningsbundinnar hækkunar. Af framangreindu sé ljóst að heildarlaun
stefnanda hafi verið töluvert hærri en þau laun sem kjarasamningur kveði á um.
Þegar
vinnuveitandi og launþegi semja um laun takmarkist svigrúm þeirra við að þau
séu launþeganum jafn hagstæð eða betri en kveðið sé á um í kjarasamningi.
Heildarlaun stefnanda fyrir dagvinnu hafi verið langt umfram hæstu mögulegu
lágmarkskjör samkvæmt kjarasamningi. Þrátt fyrir að laun stefnanda fyrir
yfirvinnu hefðu verið örlítið hærri, ef tekið hefði verið mið af kjarasamningi,
hafi heildarlaun stefnanda verið töluvert hærri en ef miðað hefði verið við
heildarlágmarkslaun samkvæmt kjarasamningi. Ráðningarsamningur aðila hafi því
verið töluvert hagstæðari fyrir stefnanda en ef miðað hefði verið við hæstu
mögulegu lágmarkslaun samkvæmt kjarasamningi. Ráðningarsamningur aðila hafi þar
af leiðandi ekki rýrt rétt stefnanda samkvæmt kjarasamningum, heldur þvert á
móti. Við þetta megi bæta að það sé stefnanda að sýna fram á að heildarkjör
hans samkvæmt ráðningarsamningi aðila hafi rýrt rétt hans samkvæmt kjarasamningum.
Í ljósi alls framangreinds telur stefndi að stefnandi eigi ekki kröfu á hendur
sér vegna yfirvinnu frá júlí 2015 til apríl 2017. Með sömu rökum hafnar stefndi
því að stefnandi eigi kröfu á hendur sér fyrir yfirvinnu sem var greidd sem
dagvinna.
Þá
sé því alfarið hafnað að stefnandi eigi rétt á frekari greiðslu fyrir yfirvinnu
í veikindum. Í 8. kafla kjarasamningsins sé fjallað um greiðslu launa í
veikindatilfellum. Í gr. 8.1.1 komi fram að eftir fimm ára samfellt starf hjá
sama atvinnurekanda ávinni starfsmaður sér rétt til tveggja mánaða launa á
föstum launum og eins mánaðar á dagvinnulaunum. Hugtakið föst laun sé
skilgreint í gr. 8.1.4 í kjarasamningnum. Stefndi mótmælir ekki skilgreiningu
stefnanda á hugtakinu föst laun og þeim tímafjölda reglubundinnar yfirvinnu sem
hann leggi til grundvallar kröfu sinni. Stefndi hafnar hins vegar alfarið
fjárhæð yfirvinnutaxtans sem stefndi leggi til grundvallar með sömu rökum og
hafa áður komið fram.
Krafa
stefnanda fallin niður fyrir tómlæti
Að
lokum byggist sýknukrafa stefnda á því að krafa stefnanda sé fallin niður fyrir
tómlæti og eigi það við um allar kröfur og málsástæður stefnanda. Stefnandi
hafi starfað hjá stefnda frá árinu 2010 fyrir utan nokkra mánuði í upphafi árs
2015. Stefnandi hafi aldrei gert athugasemdir við launagreiðslur sínar allan
þann tíma er hann starfaði fyrir stefnda. Stefnandi hafi fyrst gert athugasemd
við launagreiðslur sínar í júní 2017 eða um tveimur mánuðum eftir að hann lauk
störfum hjá félaginu. Þá hafi stefnandi ekki brugðist við svarbréfi Samtaka
atvinnulífsins 19. júlí 2017 fyrr en tæpu einu ári síðar. Staðhæfingar
stefnanda um annað séu með öllu ósannaðar. Stefnandi hafi sjálfur séð um að
skrá vinnutíma sína í verkdagbók. Launaútreikningar stefnda hafi því byggst á
skráningu og upplýsingum frá stefnanda sjálfum. Það sé því ljóst að það hafi
staðið stefnanda nær að gera athugasemdir við launauppgjör stefnda. Kröfugerð
stefnanda byggist á því að launauppgjör hvern einasta mánuð tímabilsins, sem
deilt sé um, alls 23 launauppgjör í röð, séu röng. Í öllum tilvikum, frá 1. maí
2015 til 1. mars 2017, hafi stefnandi tekið við launauppgjöri fyrirvaralaust og
án athugasemda. Áhrif tómlætis séu mikil í vinnurétti og séu ríkar kröfur
gerðar til starfsmanna. Gera verði þá kröfu að starfsmenn upplýsi
atvinnurekanda um þau kjarasamningsbundnu réttindi sem þeir telji sig eiga og
geri kröfu um þau en vinni ekki allan ráðningartímann án þess að koma fram með
athugasemdir eða kröfur á hendur atvinnurekanda. Þetta eigi sérstaklega við
þegar launauppgjör byggist að miklu leyti á upplýsingum frá sjálfum
starfsmanninum. Þá sé ljóst að starfsmaður verði að gera athugasemdir við
launauppgjör innan óeðlilegs dráttar. Það verði að teljast tómlæti af hálfu
stefnanda að hafa ekki farið fram á það fyrr en tæpum tveimur mánuðum eftir að
hann hætti störfum hjá stefnda, eða rúmum tveimur árum eftir að
ráðningarsamband hófst, að gera ekki athugasemdir við launaútreikninga stefnda.
Þá sé ekki hægt að horfa framhjá aðgerðarleysi stefnanda frá því að hann fékk
svarbréf frá Samtökum atvinnulífsins 19. júlí 2017 en stefnandi hafi ekkert aðhafst
í málinu fyrr en tæpu ári síðar með útgáfu stefnu. Stefnandi telur
aðgerðarleysi stefnanda verulegt og að það leiði óhjákvæmilega til þess að
hafna eigi kröfu stefnanda hafi hún á annað borð einhvern tíma verið til
staðar.
Varakrafa
Verði
fallist á að stefnandi eigi einhvern rétt til frekari greiðslna úr hendi
stefnda fyrir tímabilið maí 2015 til apríl 2017 er þess krafist til vara að
stefnukröfur verði stórlækkaðar og málskostnaður felldur niður. Varakrafan
byggist á sömu sjónarmiðum og þegar hafi verið rakin um aðalkröfu að því er
varðar mótmæli við útreikningi stefnanda á kröfum sínum og vísist til þeirrar
umfjöllunar. Þá áréttar stefndi sérstaklega að tímakaup yfirvinnu, sem
stefnandi miði við, standist engan veginn, enda gildi sú meginregla í
vinnurétti að þótt dagvinna sé yfirborguð gildi það sama ekki um yfirvinnukaup
ef um það sé samið sérstaklega. Það hafi ekki verið gert í tilviki stefnanda,
heldur sérstaklega samið um að greiða sama tímakaup í dagvinnu og yfirvinnu þar
sem heildarkjör fólu í sér álagsgreiðslur að hluta. Eigi stefnandi rétt til
greiðslu fyrir yfirvinnutíma beri að miða við yfirvinnutaxta eins og hann sé í
kjarasamningi, það er að tímagjald fyrir yfirvinnukaup sé 1,0385% af
lágmarkskauptaxta rafiðnaðarmanna með sveinspróf eins og hann birtist í 1.
kafla kjarasamningsins. Þá beri að lækka kröfu stefnanda um ógreidda matartíma.
Í gr. 3.1.2 í kjarasamningnum segi að öll matar- og kaffihlé í yfirvinnu greiðist
sem vinnutími og sé unnið í þeim greiðist tilsvarandi lengri tími sem unnin sé.
Ákvæðið verði ekki túlkað öðruvísi en svo að ef stefnandi vinni t.a.m. hálft
matarhlé, þ.e. 30 mínútur, eigi hann einungis rétt á greiðslu á 30 mínútum.
Samkvæmt gr. 3.2.1 í kjarasamningnum sé matarhlé í yfirvinnu frá kl. 19:00 til
20:00. Í útreikningum stefnanda fari stefnandi fram á greiðslu á heilum
matartíma, þrátt fyrir að tímayfirlit sýni fram á að stefnandi hafi í fjölda
tilvika ekki unnið skilgreindan heilan matartíma og jafnvel lokið vinnu kl.
19:00.
Lagarök
Stefndi byggir kröfur sínar einkum á almennum
reglum samninga- og vinnuréttar sem og meginreglum kröfuréttar, einkum um
tómlætisáhrif. Ennfremur er byggt á kjarasamningi milli Samtaka atvinnulífsins
og Samtaka rafverktaka annars vegar og Rafiðnaðarsambands Íslands vegna
aðildarfélaga hins vegar með gildistíma frá 1. maí 2015 til 31. desember 2018. Krafa
um málskostnað er byggð á XXI. kafla laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála.
III
Stefnandi, sem er
rafvirki að mennt, réðst til stefnda árið 2010 og starfaði við framleiðslu.
Vorið 2015 fluttist stefnandi í aðra deild og hóf störf sem þjónustumaður í
fiskiðnaðarsetri. Af því tilefni gerðu aðilar með sér ráðningarsamning 7. maí
2015. Í ráðningarsamningi kemur fram að hann byggist á kjarasamningi Samtaka
atvinnulífsins við Félag íslenskra rafvirkja og gildi að því marki sem ekki sé
um annað samið í ráðningarsamningi. Óumdeilt er að stefnandi starfaði hjá
stefnda sem sérfræðingur og hluti af hans vinnu fólst í þjónustu við
viðskiptavini stefnda erlendis. Vegna vinnu sinnar dvaldi stefnandi allt upp í
120 daga erlendis. Í mörgum þessara ferða var stefndi einn á ferð, hafði
ákveðin verk að vinna við og réð vinnutíma sínum sjálfur. Hann gaf stefnda upp
vinnutíma sinn, þ. á m. yfirvinnu, og hefur ekki annað komið fram í málinu en
að stefndi hafi ávallt greitt stefnanda samkvæmt þeim tímafjölda sem stefnandi
tilkynnti til stefnda. Stefnanda var sagt upp störfum í lok apríl 2017. Með
bréfi Rafiðnaðarsambands Íslands 14. júní 2017 voru gerðar, f.h. stefnanda,
athugasemdir vegna ógreiddra launa og margvíslegra brota á kjarasamningi. Með
bréfi Samtaka atvinnulífsins 19. júlí 2017 var öllum kröfum stefnanda hafnað
fyrir utan kröfu um ógreidda yfirvinnu að fjárhæð 322.679 krónur. Að hálfu
stefnanda var ekki aðhafst frekar í málinu fyrr en með stefnu sem þingfest var
30. maí 2018.
Fyrsta krafa stefnanda í
málinu byggist á því að hann hafi ekki fengið greidda matartíma réttilega
samkvæmt kjarasamningi aðila. Hann hafi unnið mikla yfirvinnu, að jafnaði 80
tíma á mánuði, og samkvæmt grein 3.1.2 í kjarasamningi skuli greiða alla matartíma
í yfirvinnu sem vinnutíma og sé unnið í matartíma skuli greiða tilsvarandi
lengri vinnutíma. Stefnandi byggir á því að hann hafi aldrei tekið matartíma þegar
hann vann yfirvinnu. Vegna þess vanti upp á að greiða 153 tíma í yfirvinnu
fyrir tímabilið maí 2015 til mars 2017. Heildarkrafa vegna þessa nemur 912.728
krónum auk orlofs.
Óumdeilt
er að stefnandi hélt verkdagbók og skráði yfirvinnutíma sína sjálfur. Hann
hefur sönnunarbyrðina fyrir því að hann hafi ekki tekið þau matarhlé sem hann
heldur fram. Í ljósi þess að stefnandi gaf þessa tíma ekki upp á starfstíma
sínum hjá stefnda, ennfremur að stefnandi hafði sjálfur forræði á skráningu
yfirvinnutíma og að þess var ekki sérstaklega óskað að stefnandi ynni í
mathléum í yfirvinnu, ber að hafna þessari kröfu stefnanda.
Í öðru lagi er krafa stefnanda
grundvölluð á því að stefnandi hafi ekki fengið hvíldartíma samkvæmt
kjarasamningi. Í kafla 2.7 í kjarasamningi er fjallað um vinnutíma og
hvíldartíma. Einnig sé fjallað um sama efni í IX. kafla í lögum nr. 46/1980 um
aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum. Meginreglan samkvæmt lögum og
kjarasamningum er að á hverjum sólarhring skuli starfsmaður fá 11 tíma
samfellda hvíld. Í kjarasamningi er fjallað um frávik og frítökurétt ef 11 tíma
hvíldin skerðist, sbr. gr. 2.7.2. Þar er kveðið á um að starfsmaður skuli fá
uppbótarhvíld, 1,5 tíma fyrir hvern tíma sem 11 tíma hvíldin skerðist. Stefnandi
byggir á að honum hafi verið gert að koma fyrr til vinnu til að ljúka verkefnum
sem var ólokið áður en 11 klukkustunda hvíld var náð. Þar sem stefnandi hafi
hætt störfum verði ekki um uppbótarhvíld að ræða og sé því gerð krafa um að
hvíldartímar verði greiddir, samtals 159,75 klukkustundir. Krafa stefnanda vegna
þessa nemur 600.021 krónu auk orlofs.
Svokallaður frítökuréttur er réttur til
þess að fá lágmarkshvíld á hverjum sólarhring og er ekki fjárhagslegur réttur,
heldur réttur til hvíldar. Stefnandi gerði engar athugasemdir á þeim
tímablöðum, sem hann skilaði stefnda, um að hann hefði ekki náð lögboðinni
hvíld. Það var ekki fyrr en hann var hættur störfum sem athugasemdir voru
gerðar. Í lögum nr. 46/1980 um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum
er fjallað um hvíldartíma, frídaga og hámarksvinnutíma í IX. kafla laganna. Í
3. tl. 52. gr. a segir að ákvæði IX. kafla gildi ekki um æðstu stjórnendur eða
þá sem ráða vinnutíma sínum sjálfir. Óumdeilt er að stefnandi réð sínum tíma
algjörlega sjálfur í ferðum sínum erlendis en þessi krafa stefnanda nær að
mestu leyti til þess tíma. Þá hafnar stefndi því að hann hafi beðið stefnanda
eða ætlast til af honum að hann hagaði vinnutíma sínum þannig að hann fengi
ekki lögboðinn hvíldatíma. Staðhæfing stefnanda um annað telst ósönnuð.
Í þriðja lagi reisir stefnandi kröfu sína
á því að hann hafi ekki fengið vikulegan frídag. Í kjarasamningi í grein 2.7.4
segir að starfsmaður skuli hafa a.m.k. einn vikulegan frídag sem tengist beint
daglegum hvíldartíma. Stefnandi heldur því fram að á starfstíma hans hafi komið
fyrir að hann hafi ekki fengið vikulegan frídag og því sé gerð krafa um að 12
frídagar verði nú greiddir. Samtals nemur krafa stefnanda vegna þessa 338.059
krónum auk orlofs.
Í
1. mgr. 54. gr. laga nr. 46/1980 um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum
er kveðið á um að á hverju sjö daga tímabili skuli starfsmaður fá að minnsta
kosti einn vikulegan frídag sem tengist beint daglegum hvíldartíma samkvæmt 53.
gr. Þá segir í 2. mgr. 54. gr. laganna að ef sérstök þörf sé á vegna eðlis
hlutaðeigandi starfa sé heimilt með samningum samtaka aðila vinnumarkaðarins að
fresta vikulegum frídegi þannig að starfsmaður fái samsvarandi hvíldartíma
síðar og ávallt innan 14 daga. Þar sem sérstakar ástæður geri slík frávik
nauðsynleg megi þó ákveða með samkomulagi á vinnustað að fresta vikulegum
hvíldartíma þannig að í stað vikulegs frídags komi tveir samfelldir frídagar á
hverjum tveimur vikum. Í gr. 2.7.5 í kjarasamningi aðila segir að heimilt sé
með samkomulagi við starfsmann að fresta vikulegum frídegi þannig að í stað
vikulegs frídags komi tveir samfelldir frídagar á tveimur vikum. Í sérstökum
tilvikum megi fresta vikulegum frídegi lengur þannig að starfsmaður fái
samsvarandi hvíld innan 14 daga. Hvorki í lögum nr. 46/1980 né í kjarasamningi
aðila er kveðið á um að vikulegur frídagur sé launaður nema hann sé unninn.
Fram hefur komið í málinu að venjulega stóðu utanlandsferðir hjá stefnda í 3-5
daga en að beiðni stefnanda fékk hann leyfi til að taka fleiri en eina ferð í
einu vegna fjölskylduaðstæðna hans. Af gögnum málsins verður ekki annað ráðið
en að stefnandi hafi eftir vinnutarnir ávallt fengið hvíld innan 14 daga. Auk
þess verður að líta til þess að kröfur stefnanda eru að mestu leyti byggðar á
tímaskráningu úr vinnuferðum erlendis en eins og fram hefur komið réð stefnandi
þá vinnutíma sínum sjálfur. Gilda því ákvæði 52. gr. a í lögum nr. 46/1980 um
þennan ágreining aðila þar sem segir að ákvæði IX. kafla laganna um hvíldartíma
gildi ekki um þá sem ráða vinnutíma sínum sjálfir en auk þess liggur fyrir í
málinu að stefndi gerði aldrei kröfu um
eða óskaði eftir að stefnandi tæki sér ekki lögboðinn frídag.
Loks
er á því byggt af hálfu stefnanda að yfirvinna hafi ranglega verið greidd sem
dagvinna og að hún hafi verið vangreidd í nokkrum tilvikum, þ. á m. í
veikindaleyfi stefnanda. Í þessu sambandi tiltekur stefnandi tímabil í júní
2016 þar sem hann hafi fengið greidda dagvinnu sem hafi átt að vera greidd sem
yfirvinna. Hann setur fram kröfu að fjárhæð 50.994 krónur auk orlofs vegna þessa.
Þá setur hann fram kröfu að fjárhæð 4.168.320 krónur vegna vangreiddrar
yfirvinnu á tímabilinu júlí 2015- apríl 2017. Telur hann að stefndi hafi á
þessu tímabili farið á svig við ákvæði 1. gr. laga nr. 55/1980 þar sem kveðið
er á um lágmarkskjör og um að samningar einstakra launamanna og atvinnurekanda
um lakari kjör skuli ógildir. Heldur hann því fram að samkvæmt kjarasamningi,
grein 2.2.1, hefði stefndi átt að greiða stefnanda yfirvinnu með tímakaupi sem
samsvari 1,0385% af mánaðarlaunum fyrir dagvinnu. Loks telur stefnandi að
stefndi hafi ekki greitt honum rétt laun í veikindum hans í febrúar 2017.
Upprunaleg krafa stefnanda vegna þessa var 481.954 krónur og féllst stefndi á
hana að fjárhæð 285.456 krónur og greiddi stefnanda 322.679 krónur með orlofi.
Eftir standa 196.498 krónur sem stefnandi gerir nú kröfu um.
Í
ráðningarsamningi eru mánaðarlaun tiltekin 525.058 krónur sem svarar til 3.231
krónu á hverja virka vinnustund. Mánaðarlaun hækkuðu á starfstíma stefnanda og
í lok hans voru þau 637.852 krónur. Síðan segir í ráðningarsamningi að þar sem litið
sé á laun starfsmanns sem heildarkjör, sem feli í sér álagsgreiðslur að hluta,
sé samkomulag um að greiða sama tímakaup í dagvinnu og yfirvinnu eða 3.231
krónu á klukkustund en það var við starfslok stefnanda 3.925 krónur. Stefnandi
samþykkti þessi laun og gerði ekki athugasemd við þau fyrr en eftir starfslok.
Hér að framan er lýst útreikningi stefnda sem sýnir að laun þau sem samið var
um voru langt umfram þau lágmarkskjör sem kjarasamningur kveður á um. Aðilar
sömdu því um töluvert betri kjör en kjarasamningur gerir ráð fyrir. Með
yfirborgun er komið út fyrir svið kjarasamnings og er því ekki unnt að fallast
á með stefnanda að í kjarasamningum felist að samningur um yfirborgun fyrir
dagvinnu leiði sjálfkrafa til þess að semja verði jafnframt um sambærilega
yfirborgun fyrir yfirvinnu, sbr. t.d. dóm Hæstaréttar í máli nr. 352/1999.
Engin skylda hvíldi á stefnda að yfirborga yfirvinnu þótt dagvinna hafi verið
yfirborguð. Þegar metið er hvort brotið hafi verið gegn 1. gr. laga nr. 55/1980
ber að líta til heildarmats á kjörum en ekki einstakra samningsákvæða
kjarasamnings, sbr. dóm Hæstaréttar í máli nr. 118/2007. Með sömu rökum ber að
hafna kröfu stefnanda á hendur stefnda fyrir yfirvinnu sem greidd var sem
dagvinna og ennfremur kröfu stefnanda vegna launa í veikindum hvað varðar
fjárhæð yfirvinnutaxtans sem stefnandi leggur til grundvallar í þeirri
kröfugerð sinni.
Eins
og að framan er rakið hreyfði stefnandi því aldrei við stefnda á starfstíma
sínum hjá honum, svo sannað sé, að hann teldi sig hlunnfarinn hvað kaup hans og
kjör varðaði. Hann lét af störfum í lok apríl 2017 og sendi stefnda kröfubréf 14. júní
2017. Hann skráði sjálfur vinnutíma sinn í verkdagbók. Það var ekki fyrr
en hann hafði látið af störfum sem hann gerði athugasemd við kjör sín og þá
alveg um tvö ár aftur í tímann. Verður því að fallast á með stefnda að stefnandi
hafi sýnt af sér tómlæti í málinu.
Samkvæmt öllu
framansögðu verður stefndi sýknaður af öllum kröfum stefnanda í málinu. Rétt
þykir að málskostnaður falli niður.
Gunnar Aðalsteinsson
dómstjóri kveður upp dóm þennan.
Dómsorð
Stefndi, Marel Iceland ehf., skal vera sýkn af kröfum stefnanda, A, í
málinu.
Málkostnaður fellur niður.
Gunnar Aðalsteinsson