- Andmælaréttur
- Fordæmi
- Kjarasamningur
- Laun
- Málskostnaður
- Miskabætur
- Rannsóknarregla
- Ráðningarsamningur
- Skaðabætur
- Stjórnsýsla
- Sveitarfélög
- Sönnun
- Sönnunarbyrði
- Uppsagnarfrestur
- Uppsögn
- Veikindaforföll
- Sýkna
- Skaðabótamál
D Ó M U R
Héraðsdóms Reykjavíkur fimmtudaginn 5. júlí 2018 í máli nr.
E-2995/2017:
Grímur Snorrason
(Guðni Ásþór Haraldsson lögmaður)
gegn
Slökkviliði höfuðborgarsvæðisins bs.
(Anton Björn Markússon lögmaður)
I.
Mál þetta var höfðað 20. september 2017 og dómtekið 12. júní 2018. Stefnandi er Grímur Snorrason, [...], Kópavogi. Stefndi er Slökkvilið höfuðborgarsvæðisins, byggðasamlag, Skógarhlíð 14, Reykjavík.
Stefnandi gerir eftirfarandi dómkröfur:
1. Aðallega að stefndi verði dæmdur til að greiða stefnanda skaðabætur að fjárhæð 6.713.508 krónur með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001, um vexti og verðtryggingu, frá þingfestingardegi til greiðsludags. Til vara að stefndi verði dæmdur til að greiða stefnanda skaðabætur að fjárhæð 1.118.918 krónur með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá þingfestingardegi til greiðsludags.
2. Að stefndi verði dæmdur til þess að greiða stefnanda miskabætur að fjárhæð 900.000 krónur með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá þingfestingardegi til greiðsludags.
3. Að stefndi verði dæmdur til að greiða stefnanda málskostnað samkvæmt gjaldskrá lögmanns hans.
Stefndi krefst þess að vera sýknaður af öllum dómkröfum stefnanda. Þá krefst stefndi þess að stefnanda verði gert að greiða honum málskostnað að skaðlausu samkvæmt mati réttarins.
Dómara var úthlutað málinu 10. janúar 2018 en fram að þeim tíma hafði hann ekki komið að meðferð þess.
II.
Málavextir:
Í ársbyrjun 2017 auglýsti stefndi eftir starfsmönnum til þess að vinna slökkviliðs- og sjúkraflutningastörf. Tekið var fram í auglýsingu að um framtíðar- eða sumarstarf gæti verið að ræða og að umsækjendur þyrftu að gangast undir inntökupróf. Inntökupróf fólust í hlaupaprófi, könnun á lofthræðslu og innilokunarkennd, skriflegu prófi, þrek- og styrktarprófi, gönguprófi, akstursprófi og læknisskoðun. Þessu til viðbótar voru viðtöl við umsækjendur sem voru hluti af inntökuprófi.
Stefnandi var meðal umsækjenda um starf hjá stefnda og gekkst hann undir inntökupróf, þar með talið viðtal hjá mannauðsstjóra o.fl. Stefnandi var að lokum meðal þeirra 23 umsækjenda sem ráðnir voru til starfa hjá stefnda. Að sögn stefnda hófst þjálfun stefnanda 20. mars 2017 og níu vikum síðar hófst starfsþjálfun. Stefnandi hlaut axlarmeiðsli 14. maí 2017 vegna atviks sem var ótengt starfinu hjá stefnda. Stefnandi var skráður í veikindaleyfi frá 27. maí 2017 til 3. ágúst sama ár. Stefnandi tilkynnti stefnda 21. júlí 2017 um fyrirhugað fæðingarorlof í þrjá mánuði, nánar tiltekið skipt á þrjú tímabil, hið fyrsta í einn mánuð frá fyrirhuguðum fæðingardegi barns 25. september 2017, síðan mánaðartíma frá 10. desember sama ár til 10. janúar 2018 og því næst í mánaðartíma í júlí sama ár. Tilkynningin var móttekin af stefnda án athugasemda. Stefnandi kom til vinnu 4. ágúst 2017 og vann í þeim mánuði að eigin sögn fjórtán vaktir sem sjúkraflutninga- og slökkviliðsmaður, auk þjálfunar á vakt á sjúkrabifreið.
Á fundi með varaslökkviliðsstjóra, mannauðsstjóra o.fl. 30. ágúst 2017 var stefnanda sagt upp störfum frá og með þeim degi og var ekki óskað eftir vinnuframlagi hans á uppsagnarfresti. Að sögn stefnanda var fundurinn boðaður með tveggja daga fyrirvara og án skýringa á tilefni. Á fundinum var stefnanda afhent uppsagnarbréf dagsett sama dag og hann upplýstur um að niðurstöður samræmds mats á starfshæfni hans hefðu verið honum óhagstæðar. Að sögn stefnanda óskaði hann eftir frekari skýringum á fundinum en þá hefði hann verið upplýstur um að hann þætti ekki nógu áhugasamur um starfið o.fl.
Að sögn stefnanda mun lögmaður hans í framhaldi af uppsögninni hafa óskað eftir endurskoðun á afstöðu stefnda en þeirri beiðni verið hafnað. Með bréfi lögmanns stefnanda til stefnda 1. september 2017 var óskað eftir viðhlítandi rökstuðningi vegna uppsagnarinnar, sbr. 21. og 22. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Í rökstuðningi stefnda 7. sama mánaðar var meðal annars vísað til greinar 11.1.3.2 í kjarasamningi Sambands íslenskra sveitarfélaga og Landssambands slökkviliðs- og sjúkraflutningamanna (LSS) um uppsagnarfrest nýliða á fyrstu sex mánuðum í starfi. Tekið var fram í rökstuðningnum að reynslutími stefnanda hefði runnið út 1. september 2017 og að honum hefði verið afhent uppsagnarbréf fyrir þann tíma. Þá var auk þess upplýst að á reynslutíma nýliða hefði stefndi almennt haft þann háttinn á að kalla eftir mati allra varðstjóra og aðstoðarvarðstjóra á nýliðum. Slíkt mat væri samræmt þar sem óskað væri eftir sömu upplýsingum um alla nýliða og niðurstöður matsins hefðu verið óhagstæðar fyrir stefnanda og því hefði verið tekin sú ákvörðun að rifta ráðningarsambandinu.
III.
Helstu málsástæður og
lagarök stefnanda:
Stefnandi byggir á því að uppsögnin hafi verið ólögmæt og valdið honum bótaskyldu tjóni og miska. Uppsögnin hafi verið andstæð ákvæðum laga nr. 37/1993 og 11. kafla kjarasamnings LSS. Um kjör stefnanda fari eftir fyrrgreindum kjarasamningi enda hafi hann verið félagsmaður LSS. Uppsögnin hafi auk þess verið brot gegn ákvæðum laga nr. 95/2000, um fæðingar- og foreldraorlof.
Stefnandi
byggir á því að hann hafi sótt um framtíðarstarf. Stefnandi hafnar því að hann
hafi verið ráðinn til reynslu og verið á reynslutíma. Hann hafi að fullu staðið
sig í starfinu og gegnt því athugasemdalaust fram að þeim tíma sem honum var
tilkynnt að hann hefði ekki staðist mat yfirstjórnenda stefnda sem stefnandi
telji að hafi verið huglægt og ógagnsætt. Stefnandi hafi engar
áminningar fengið í starfi né heldur hafi honum verið gefinn kostur á að tala
máli sínu áður en til uppsagnar kom.
Stefnandi vísar til þess að stefndi hafi ekki gengið frá ráðningarsamningi við hann en það hafi verið andstætt skyldum stefnda samkvæmt grein 11.1.3.1 í fyrrgreindum kjarasamningi og tilskipun ráðsins nr. 91/533/EBE. Allan vafa um innihald ráðningarsamnings eigi því að túlka stefnda í óhag.
Stefnandi byggir á því að uppsögnin hafi átt rót sína að rekja til þess hvernig hann gegndi starfinu hjá stefnda. Í því sambandi vísar stefnandi til fyrrgreinds rökstuðnings stefnda 7. september 2017, auk skýringa sem gefnar voru á fyrrgreindum fundi 30. ágúst sama ár. Stefnandi telur að hann hafi átt að njóta andmælaréttar áður en endanleg íþyngjandi ákvörðun var tekin um að segja honum upp starfi. Máli sínu til stuðnings vísar stefnandi til greinar 11.1.6.1 (5. mgr.) í kjarasamningi LSS þar sem sérstaklega sé kveðið á um andmælarétt í tengslum við frávikningu úr starfi. Þessa hafi ekki verið gætt og honum einungis verið tilkynnt um að samræmt mat, sem hann hafi aldrei fengið að sjá, hefði verið honum óhagstætt og uppsögnin verið reist á þeim grundvelli. Stefnandi vísar til þess að stefndi hafi verið bundinn af fyrrgreindu ákvæði kjarasamningsins. Á stefnda hafi því hvílt skylda til að virða andmælarétt stefnanda og gefa honum kost á því að sjá umrætt mat, veita honum upplýsingar um hverjir hefðu unnið það og á hvaða forsendum og þar með gefa honum kost á því að koma að andmælum gegn því huglæga mati sem reynst hafi forsenda uppsagnarinnar. Stefnandi vísar í þessu sambandi einnig til óskráðrar meginreglu stjórnsýsluréttar um andmælarétt, sbr. 13. gr. laga nr. 37/1993.
Stefnandi byggir einnig á því að stefndi hafi sem stjórnvald ekki rannsakað málið nægjanlega vel. Telur stefnandi að brotið hafi verið gegn rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar, sbr. 10. gr. laga nr. 37/1993. Stefnandi hafi verið frá vinnu tímabilið 14. maí 2017 til 4. ágúst sama ár vegna slyss. Að því virtu hafi ekki verið unnt að leggja faglegt mat á færni hans til þess að gegna starfinu. Hann hafi því ekki náð að vinna jafn lengi og þeir aðrir starfsmenn sem fengu starf hjá stefnda. Að því virtu hafi stefnandi ekki fengið færi á því að sanna sig. Stefnandi hafi á þeim tíma sem hann var við störf hjá stefnda lagt sig allan fram um að gegna starfinu óaðfinnanlega. Ákvörðun stefnda um uppsögn hafi því komið honum á óvart.
Stefnandi byggir jafnframt á því að uppsögnin hafi þurft að vera málefnaleg eins og kveðið sé á um í grein 11.1.6.1 (1. mgr.) í kjarasamningi LSS. Stefnandi telur að það geti vart talist málefnaleg ástæða að leggja til grundvallar mat stjórnenda sem stefnandi hafi aldrei verið í neinum samskiptum við. Þá hafi það ekki heldur verið málefnalegt að leggja slíkt huglægt mat til grundvallar uppsögn án þess að veita andmælarétt. Stefnandi telur að hinn stutti tími sem hann gegndi starfinu hefði átt að leiða til þess að hann fengi lengri tíma til að sanna sig í því eða sama tíma og aðrir sem á endanum fengu starf hjá stefnda. Veikindi stefnanda hafi þannig skert möguleika hans og sett hann skör neðar í því huglæga mati sem fram fór og stefndi hafi þannig ekki gætt að meðalhófsreglu stjórnsýsluréttar, sbr. 12. gr. laga nr. 37/1993.
Stefnandi vísar til þess að ákvæði í fyrrgreindum kjarasamningi séu lágmarkskjör, sbr. 1. gr. laga nr. 55/1980, um starfskjör launafólks og skyldutryggingu lífeyrisréttinda. Að því virtu gildi ákvæði kjarasamnings LSS um samskipti aðila og stefndi sé þar með bundinn af þeim ákvörðunum sem hann taki og falli undir 11. kafla kjarasamningsins.
Þá byggir stefnandi enn fremur á því að stefndi hafi ekki viðhaft vönduð vinnubrögð sem samrýmst hafi skráðum og óskráðum reglum stjórnsýsluréttarins. Stefnandi vísar til þess að gera verði ríkar kröfur til opinberra stofnana um að vandað sé til málsmeðferðar við töku íþyngjandi ákvarðana vegna starfsmanna þeirra. Að mati stefnanda sé ljóst að mikið skorti á að svo hafi verið þegar honum var sagt upp störfum. Í því sambandi tekur stefnandi fram að ekki hafi verið fundið að störfum hans áður en til uppsagnarinnar kom.
Til viðbótar byggir stefnandi á því að stefndi hafi brotið ákvæði laga nr. 95/2000 og það hafi leitt til bótaskyldu gagnvart honum. Stefnandi hafi áður en til uppsagnar kom tilkynnt stefnda um töku fæðingarorlofs með hæfilegum fyrirvara til samræmis við 9. gr. laganna. Stefndi hafi móttekið tilkynninguna fyrirvaralaust. Stefnandi byggir á því að uppsögnin hafi verið í andstöðu við 30. gr. sömu laga um tilgreiningu á ástæðum uppsagnar og rökstuðning fyrir uppsögn en við túlkun ákvæðisins eigi að líta til athugasemda í greinargerð með frumvarpi sem varð að fyrrgreindum lögum.
Stefnandi
byggir á því að stefndi hafi í uppsagnarbréfinu ekki tilgreint ástæður uppsagnarinnar
skriflega eins og honum hafi borið skylda til samkvæmt 30. gr. laga nr.
95/2000. Stefnandi telur að stefndi hafi séð sér hag í því að losna við stefnanda
þar sem vinnuframlag hans væri óvíst vegna töku fæðingarorlofs. Þá vísar
stefnandi til þess að ákvæði 30. gr. laga nr. 95/2000 hafi verið túlkað með
þeim hætti að sönnunarbyrði um gildar ástæður hafi verið lögð á vinnuveitanda.
Stefnandi byggir á því að ekki hafi verið gildar ástæður fyrir uppsögninni með
vísan til þess sem áður greinir. Að því virtu hafi stefnda ekki tekist að sanna
að uppsögnin hefði ekki átt rót sína að rekja til fyrrgreindra veikinda og
fyrrgreindrar tilkynningar um töku fæðingarorlofs.
Um sérstakar málsástæður varðandi skaðabótakröfur, aðal- og varakröfu, þá vísar stefnandi til meints ólögmætis ákvörðunar um uppsögn. Stefnandi vísar til saknæmis stefnda, ásetnings og, til vara, gáleysis. Stefnandi vísar til almennu sakarreglunnar og 31. gr. laga nr. 95/2000 og tekur fram að tjónið sé bein og sennileg afleiðing af ólögmætum athöfnum stefnda. Þá fjallar stefnandi nánar um grundvöll og umfang tjóns og tölulegar forsendur með vísan til fyrri launagreiðslna, uppsagnarréttar og ætlaðs áframhaldandi starfstíma, þar með talið að teknu tilliti til fæðingarorlofs, uppsagnarfrests og launa í uppsagnarfresti. Þá tekur stefnandi fram að hann byggi skaðabótakröfu varðandi meint brot gegn lögum nr. 95/2000 á sama tímabili og sömu fjárhæð. Með hliðsjón af úrlausn málsins þykja ekki efni til að greina nánar frá málsástæðum og lagarökum stefnanda að þessu leyti, sbr. e-lið 1. mgr. 114. gr. laga nr. 91/1991, sbr. 10. gr. laga nr. 78/2015.
Stefnandi
byggir miskabótakröfu á 1. mgr. 26. gr. skaðabótalaga nr. 50/1993 og dómvenju
sem Hæstiréttur Íslands hafi mótað þess efnis að meiðandi framganga við uppsögn
skapi þolanda uppsagnar rétt til miskabóta. Stefnandi vísar til þess að þær
skýringar sem hann hafi fengið á uppsögninni hafi varðað persónu hans. Stefnandi
hafi heils hugar sótt um starfið á sínum tíma og lagt sig allan fram um að gegna
starfinu eins vel og unnt var. Honum hafi á engan hátt verið gefinn kostur á
að tala máli sínu heldur hafi stefndi lagt til grundvallar uppsögninni ógagnsætt
og huglægt mat ótilgreindra yfirmanna, sem stefnandi hafi suma aldrei hitt.
Stefnandi hafi þannig ekki verið talinn hæfur til að gegna starfinu og
persónuleiki hans til að gegna því verið dreginn í efa. Stefnandi byggir á því
að slík aðferð í upphafi starfsferils hans hafi verið meiðandi og varðað æru
hans og starfsframa. Stefnandi hafi ekki unnið til neins sem leiða hafi átt
til þess að komið væri fram við hann af slíkri óvirðingu. Að þessu virtu telur
stefnandi að hann eigi rétt á miskabótum og að þær séu hæfilegar 900.000
krónur.
Að öðru leyti vísar stefnandi til almennra reglna kröfuréttar.
Helstu málsástæður og
lagarök stefnda:
Stefndi
byggir á því að rétt hafi verið staðið að uppsögn stefnanda í skilningi vinnuréttar
og kjarasamnings. Ákvörðun stefnda um að segja stefnanda upp starfi hafi verið
í samræmi við lög og kjarasamning og þar af leiðandi fyllilega lögmæt. Stefndi
byggir á því að þar sem hvorki séu efni né ástæður til að fallast á dómkröfur
stefnanda þá beri að sýkna hann af þeim öllum.
Stefndi
byggir á því að ákvörðun hans um að segja stefnanda upp starfi hafi grundvallast
á grein 11.1.3.2 (1. mgr.) kjarasamnings LSS, svohljóðandi: Gagnkvæmur uppsagnarfrestur
er þrír mánuðir. Uppsagnarfrestur fyrir nýliða á fyrstu sex mánuðum í starfi
er þó einn mánuður. Stefndi leggur höfuðáherslu á það
að fyrstu sex mánuðir í starfi teljist vera reynslutími. Almennt sé reynslutími
þrír mánuðir, en vegna eðlis starfa slökkviliðs- og sjúkraflutningamanna, sem
oft á tíðum geti verið afar krefjandi, jafnt líkamlega sem andlega, þá hafi
verið talið nauðsynlegt að hafa lengri reynslutíma. Stefndi telur að á því
leiki enginn vafi að skilgreina beri fyrstu sex mánuðina í starfi sem
reynslutíma, sbr. umfjöllun í grein 11.1.3.3 í sama kjarasamningi.
Þá telur stefndi
nauðsynlegt að árétta að engu breyti hvort um sé að ræða framtíðar- eða sumarafleysingastarf.
Reynslutími í starfi sé alltaf sex mánuðir. Að því virtu telji stefndi að
umfjöllun í stefnu um rétt stefnanda til skaða- og miskabóta vegna umsóknar um
framtíðarstarf hafi enga þýðingu fyrir úrlausn málsins.
Stefndi tekur fram að við
upphaf ráðningar í mars 2017 hafi réttarstaða stefnanda verið sú að hann hafi
verið nýliði í skilningi kjarasamnings LSS á sex mánaða reynslutíma,
líkt og þeir tuttugu og tveir aðrir einstaklingar sem ráðnir hafi verið til
starfa hjá stefnda á sama tíma. Stefndi bendir á að reynslutími hjá stefnda
lúti allt öðrum og strangari lögmálum en almennt gangi og gerist. Stefndi
vísar til þess að sú ófrávíkjanlega verklagsregla gildi hjá stefnda að allt
frá því að nýliðar þreyta inntökupróf, undirgangast þjálfun, starfsþjálfun á
vöktum og eftir að þeir eru skráðir á vaktir, þá starfi þeir undir handleiðslu
kennara, þjálfara og stjórnenda stefnda. Á reynslutíma sé þannig stöðugt verið
að fylgjast með frammistöðu nýliðanna og veita þeim nauðsynlegan stuðning og
aðstoð svo þeir geti mætt ströngum hæfisskilyrðum um starfið. Í því samhengi
sé leitast við að bæta úr veikleikum á einstökum sviðum, auk þess sem unnið sé
frekar með styrkleika svo þeir megi nýtast sem best í starfi.
Frammistöðumat nýliða
hefjist strax í inntökuferlinu. Þar taki valinn hópur sjö starfsmanna
á móti umsækjendum og fylgi þeim í gegnum öll inntökuprófin. Í prófunum sé
leitast við að greina styrk- og veikleika viðkomandi umsækjanda í þeim þáttum
sem snúi að starfinu og meta persónuleikann að því marki sem unnt sé. Þegar umsækjendur
hafi verið ráðnir til starfa taki við níu vikna fræðsla og verkleg þjálfun á
vegum stefnda, sem reyndir slökkviliðs- og sjúkraflutningamenn hafi umsjón
með. Á þeim tíma sé áfram verið að meta hvort viðkomandi henti í starfið að
teknu tilliti til ýmissa þátta.
Stefndi vísar til þess að
nýliðar fái afhent eyðublað með auðkenninu upphafsþjálfun nýliða, en
það sé liður í frammistöðumati. Á blaðinu séu upptalin ýmis atriði sem nýliðar
þurfi að fá upplýsingar og/eða leiðbeiningar um á reynslutíma. Lögð sé áhersla
á að nýliðarnir beri sjálfir ábyrgð á því að leita til varðstjóra o.fl. til að
fá upplýsingar og uppáskrift um að þjálfun á einstökum þáttum sé lokið. Með
því móti kynnist varðstjórar o.fl. nýliðunum á reynslutímanum.
Stefndi vísar til þess að
þrjátíu stjórnendum, nánar tiltekið varðstjórum og aðstoðarvarðstjórum, sem
hafi að meðaltali 28 ára starfsreynslu, hafi verið falið að meta frammistöðu
stefnda og annarra nýliða áður en reynslutíma lauk sex mánuðum eftir ráðningu.
Um hafi verið að ræða sams konar ferli og viðhaft hafi verið í öðrum hliðstæðum
ráðningum hjá stefnda. Mat stjórnendanna hafi verið huglægt og byggt á áratuga
reynslu og innsýn í starf sem nýliðar séu ráðnir til. Stjórnendurnir þekki vel
til starfsins og þeirra hæfisskilyrða sem það krefjist. Stefndi telur að það
liggi alveg ljóst fyrir að umræddir stjórnendur hafi verið hæfastir til að
meta frammistöðu nýliðanna á reynslutímanum og til að vera ráðgefandi fyrir
yfirstjórnendur stefnda við ákvörðun um það hvort bjóða ætti hlutaðeigandi
nýliðum áframhaldandi störf innan slökkviliðsins að loknum reynslutíma.
Stefndi vísar til þess að
lagt hafi verið mat á frammistöðu stefnanda áður en sex mánaða reynslutíma
lauk. Hið sama hafi gilt um aðra nýliða á sama tíma. Stefnandi hafi komið illa
út úr matinu. Horft hafi verið til heildarfjölda stiga úr öllum matsþáttum
og tekið tillit til athugasemda sem bárust. Það hafi verið álit stjórnenda sem
komu að matsvinnunni að stefnandi væri ekki nægilega áhugasamur og að hann
virtist oft vera annars hugar og kærulaus ásamt því að taka illa leiðbeiningum
og fyrirmælum. Hefði því ekki orðið sú framför hjá stefnanda í starfi sem gera
verði kröfu um að náist á reynslutíma. Raunar hefði það verið mat stjórnenda að
stefnandi hefði átt langt í land með að uppfylla þau hæfnisskilyrði sem starfið
krefðist. Stjórnendur stefnda hefðu ekki séð framtíðarstarfsmann í stefnanda
og því hefði verið ákveðið að segja honum upp störfum. Stefnanda hefði verið
tilkynnt um ákvörðunina á fundi 30. ágúst 2017 í viðurvist tveggja
trúnaðarmanna þegar sex mánaða reynslutíma var að ljúka.
Stefndi byggir á því að
honum hafi verið fyllilega stætt á því að segja stefnanda upp starfi enda hafi
ákvörðunin verið lögmæt jafnt að formi sem efni til. Stefndi telur að
misskilnings gæti hjá stefnanda um að stefnda hefði borið að veita honum andmælarétt
áður en ákvörðun var tekin. Stefndi tekur fram í því sambandi að tilvísun stefnanda
til greinar 11.1.6.1 (5. mgr.) í kjarasamningi LSS eigi aðeins við um það þegar
til standi að víkja starfsmanni fyrirvaralaust úr starfi enda hafi hann játað
að hafa gerst sekur um refsiverða háttsemi eða orðið uppvís að grófu broti í
starfi. Stefndi byggir á því að útilokað sé að styðjast við umrætt
kjarasamningsákvæði þar sem skilyrði séu ekki uppfyllt til að beita því. Mestu
máli skipti í því sambandi að engin áform hafi verið uppi hjá stefnda um að
víkja stefnanda fyrirvaralaust úr starfi á slíkum grundvelli sem fyrrgreint
ákvæði kjarasamningsins taki til. Þá hafi aldrei komið til greina að veita
honum áminningu í starfi enda það með öllu þýðingarlaust að teknu tilliti til
þess að um reynslutíma var að ræða. Nánar tiltekið byggir stefndi á því að
eðli málsins samkvæmt sé hvorum aðila um sig heimilt að segja upp með samningsbundnum
uppsagnarfresti án þess að tilgreina ástæður. Stefndi vísar til þess að dómstólar
hafi leitt það af eðli máls að svigrúm aðila til uppsagnar sé rýmra á reynslutíma
en ella. Þar af leiðandi sé ekki þörf á að gefa starfsmanni kost á að tjá sig
áður en til uppsagnar kemur. Andmælaréttur stefnanda hafi því verið bersýnilega
þarflaus eins og aðstæður voru í máli hans. Stefndi vísar í þessu sambandi til
dóma Hæstaréttar Íslands í málum nr. 296/1999, 131/2001 og 378/2004.
Stefndi byggir jafnframt á
því að þar sem hann hafi ekki brotið neinar reglur stjórnsýsluréttar við
uppsögn stefnanda þá hafi hann ekki heldur brotið reglur laga nr. 95/2000 með
uppsögninni. Stefndi tekur fram að hann lýsi yfir sárum vonbrigðum með
málatilbúnað stefnanda í þá veru. Stefndi byggir á því að ástæður uppsagnarinnar
hafi alfarið verið þær að stefnandi hafi ekki þótt standa undir þeim væntingum
sem gera verði til starfs slökkviliðs- og sjúkraflutningamanna. Það hafi verið
álit þeirra mörgu stjórnenda og starfsmanna stefnda sem séð hafi um að meta
frammistöðu nýliðanna á reynslutíma að litlar líkur stæðu til þess,
hvorki á reynslutíma né í náinni framtíð, að stefnandi næði þeim tökum á
starfinu að hann uppfyllti kröfur sem gera yrði til starfsins. Engu máli hefði
skipt í því sambandi þótt stefnandi hefði verið frá vinnu hluta reynslutímans
vegna meiðsla. Þar sem stefndi hefði ekki séð framtíðarstarfsmann í stefnanda
þá hefði verið ákveðið að segja honum upp starfi. Stefndi byggir á því að þar
sem uppsögnin hafi átt sér stað innan reynslutímans þá hafi stefnandi ekki
notið verndar samkvæmt 30. gr. laga nr. 95/2000. Í dómaframkvæmd hafi þeirri
reglu ítrekað verið slegið fastri að á reynslutíma sé aðilum ráðningarsambands,
það er vinnuveitanda og starfsmanni, hvorum fyrir sig, heimilt að segja upp
slíku sambandi með samningsbundnum uppsagnarfresti án þess að tilgreina
ástæður. Reglan sé sett í þágu beggja samningsaðila og henni ætlað það hlutverk
að binda enda á ráðningarsamband með lágmarksskuldbindingum fyrir báða aðila
áður en til fastráðningar stofnast með tilheyrandi réttaráhrifum. Að mati
stefnda sé augljóst að reglan þjóni ekki tilgangi sínum ef starfsmenn geta á
yfirstandandi reynslutíma búið svo um hnútana að ráðningarsambandið breytist
sjálfkrafa í fastráðningu að loknum reynslutíma án þess að vinnuveitandi
hafi nokkuð um það að segja.
Þessu til viðbótar byggir
stefndi á því að jafnvel þótt talið yrði að 30. gr. laga nr. 95/2000 ætti við í
málinu þá séu skilyrði fyrir beitingu ákvæðisins ekki uppfyllt enda hafi gildar
ástæður legið að baki uppsögninni. Ákvörðunin hafi að öllu leyti grundvallast
á því að stefnandi hafi verið metinn vanhæfur til að gegna starfinu. Tilkynning
stefnanda um töku fæðingarorlofs hafi engu máli skipt varðandi uppsögnina. Að
þessu virtu telur stefndi að útilokað sé að uppsögnin hafi verið andstæð 30.
gr. laga nr. 95/2000.
Með vísan til
framangreindrar umfjöllunar telur stefndi sig hafa sýnt fram á það að umrædd
ákvörðun um að segja upp ráðningarsambandi við stefnda á reynslutíma hafi verið
málefnaleg og lögmæt. Þá hafi ákvörðunin með engu móti brotið í bága við
reglur laga nr. 95/2000. Að því virtu telur stefndi að skilyrði sakarreglunnar
séu ekki uppfyllt í málinu og því sé útilokað að fallast á kröfu stefnanda um
greiðslu skaðabóta.
Stefndi mótmælir kröfu
stefnanda um miskabætur. Stefnandi telur að stefndi hafi ekki sýnt fram á að
skilyrði 26. gr. skaðabótalaga séu uppfyllt í málinu. Stefndi byggir á því að
hann hafi ekki sýnt af sér þann ásetning að brjóta rétt á stefnanda eða beita
hann meingerð. Að því virtu eigi að hafna kröfu hans um greiðslu miskabóta.
Stefndi tekur fram og
áréttar að ákvörðun um að segja upp ráðningarsambandi stefnanda hafi ekki
verið léttvæg heldur tekin að vel ígrunduðu máli. Stefndi vísar einnig til
kostnaðarsjónarmiða við þjálfun nýliða. Stefndi tekur fram að uppsögn nýliða
sé óalgeng hjá honum en það komi þó fyrir að slíkt gerist. Til marks um það
vísar stefndi til þess að stefnandi hafi verið annar af tveimur nýliðum sem
ekki fengu fastráðningu í umrætt sinn.
Stefndi vísar til
meginreglna vinnuréttar um skilyrði fastráðningar og lok ráðningarsambands.
Einnig vísar stefndi til meginreglna skaðabótaréttar, einkum almennu sakarreglunnar
og 26. gr. laga nr. 50/1993, auk laga nr. 95/2000, einkum 13. og 30. gr. þeirra
laga. Þá vísar stefndi til fyrrgreinds kjarasamnings, einkum 11. kafla samningsins.
Um málskostnað vísar stefndi til laga nr. 91/1991, sbr. einkum 129. gr. og 1.
mgr. 130. gr. þeirra laga.
IV.
Reifun á framburði
fyrir dómi o.fl.:
Í aðilaskýrslu Birgis Finnssonar
varaslökkviliðsstjóra kom meðal annars fram að stefnandi hefði komið vel út úr
líkamlegum og skriflegum prófum í inntökuprófi en hann hefði hins vegar staðið
sig lakar í viðtali. Stefnandi hefði í fyrstu ekki verið meðal þeirra sem
stefndi hefði ætlað að ráða að loknu inntökuprófi en frá því hefði verið horfið
síðar og stefnandi verið ráðinn til starfa. Stefnandi hefði í framhaldi af inntökuprófi
sótt námskeið, sem væri að jafnaði átta vikur, annars vegar fyrrgreint fornám
hjá stefnda og hins vegar grunnnám í sjúkraflutningum sem hefði verið
námskeið á vegum Sjúkraflutningaskólans en haldið hjá stefnda. Röskun hefði
orðið á þjálfunartíma stefnanda vegna meiðsla sem hann hlaut og hann hefði
ekki verið allan þjálfunartímann í verklegum æfingum. Þá hefði hann einnig
af þeim ástæðum þurft að koma seinna inn í tveggja vikna starfsþjálfun sem
væri nauðsynlegur undanfari fyrir nýliða áður en hann byrjaði störf á
vöktum í umsjón og eftirliti reyndra starfsmanna. Við störf á vöktum væri
nýliði undir handleiðslu varðstjóra o.fl. sem hefðu það hlutverk að leiðbeina
nýliðum og meta þá á reynslutímanum og veita umsagnir um þá undir lok
reynslutímans. Yfirmenn sem veittu umsagnir um nýliða hefðu mikla starfsreynslu
innan slökkviliðsins en því til viðbótar hefðu þeir fengið fræðslu í starfsmannastjórnun
á verkstjóranámskeiðum o.fl. Stefndi hefði ekkert út á faglegu hliðina að
setja hjá stefnanda. Það sem hefði ráðið því að honum var sagt upp störfum
hefðu verið neikvæðar umsagnir sjö yfirmanna af ellefu sem gáfu stefnanda
umsagnir og lutu að félagslegum þáttum hjá honum, meðal annars því að hann hefði
verið áhugalaus, ekki sýnt frumkvæði, tekið illa leiðsögn o.fl. Birgir
kannaðist við að fjarvera stefnanda vegna veikinda hefði skert möguleika
stefnda á því að meta hann. Birgir tók hins vegar fram að kjarasamningur LSS um
sex mánaða reynslutíma væri skýr og því hefði verið lagt til grundvallar að
stefnda væri ekki stætt á öðru en að meta stefnanda á grundvelli þeirra starfa
sem hann hefði unnið hjá stefnanda. Þá hefði ekki komið til greina að gefa
stefnanda kost á því að starfa áfram hjá stefnda og mögulega segja honum upp
störfum síðar, ef hann uppfyllti ekki væntingar, þar sem matið sem þó fékkst á
störf stefnanda á þessum stutta tíma, sem hefði verið af neikvæðum toga, hefði
verið skýrt.
Í skýrslu vitnisins Ingibjargar Óðinsdóttur mannauðsstjóra kom meðal annars fram að hópur þrjátíu yfirmanna hjá stefnda með mikla starfsreynslu, varðstjórar og aðstoðarvarðstjórar, hefði verið fenginn til að meta nýliða undir lok sex mánaða reynslutíma og hefði það verið í samræmi við það sem áður hefði verið gert með nýliða. Áherslan í matinu hefði verið á mannlega þáttinn sem væri mjög mikilvægur í starfi slökkviliðs- og sjúkraflutningamanna þar sem þeir þurfi alltaf að vera hluti af hópi og geta unnið með öðrum í hópi, tekið tillit til samstarfsmanna, sýnt frumkvæði í starfi, þolað álag o.fl. Faglegi þátturinn hefði verið metinn af sérstökum faglegum leiðbeinendum og í fornámi. Yfirmannahópurinn hefði skilað skriflegum umsögnum til mannauðsstjóra um nýliða með áherslu á mannlega þáttinn og byggt hefði verið á stöðluðum og samræmdum spurningalista. Þá hefðu yfirmennirnir ýmist verið sjálfir í samskiptum við stefnanda eða leitað til sinna undirmanna sem hefðu verið í slíkum samskiptum áður en spurningalistanum var svarað. Sá háttur væri almennt viðhafður hjá stefnda að ekki væri gert neitt með eina til þrjár neikvæðar umsagnir um nýliða en ef þær væru fleiri þá væri ávallt kallað eftir frekari upplýsingum til frekari skýringar. Horft væri á heildarmyndina og unnið út frá því. Þá væri farið með umsagnir og frekari svör frá umsagnaraðilum, þar með talin skrifleg gögn, sem trúnaðarmál gagnvart þeim sem veittu umsagnir. Að öðrum kosti væri ekki unnt að fá áreiðanleg svör sem hægt væri að byggja á. Svarhlutfallið hefði verið með þeim hætti að tuttugu og níu af þrjátíu yfirmönnum hefðu gefið svör. Af þeim tuttugu og þremur nýliðum sem hefðu verið metnir þá hefðu þrír þeirra fengið neikvætt mat og tveimur þeirra síðan verið sagt upp störfum, og annar þeirra verið stefnandi, en sá þriðji hefði fengið strangt tiltal. Hvað varðaði stefnanda þá hefðu aðeins ellefu yfirmenn í hópnum veitt umsagnir vegna hans. Þá hefðu sjö af fyrrgreindum ellefu yfirmönnum gefið stefnanda neikvæða umsögn. Aðrir yfirmenn í hópnum hefðu ekki treyst sér til að meta stefnanda þar sem þeir þekktu ekki til starfa hans vegna fjarveru út af veikindum á reynslutíma. Hlutfall neikvæðra umsagna um stefnanda hefði verið óvenjulega hátt miðað við það sem almennt tíðkaðist um nýliða hjá stefnda. Samhljómur hefði verið í hinum neikvæðu umsögnum, aðallega í þá veru að stefnandi hefði verið áhugalaus og kærulaus um starfið. Þá hefðu viðbrögð hans við leiðsögn verið neikvæð og borið hefði á því að hann hefði talið sig vita betur en aðrir. Einnig hefði komið fram að hann hefði átt það til að beina neikvæðum athugasemdum að fólki í kringum sig. Matið á stefnanda eftir þennan stutta reynslutíma hefði verið með þessum hætti og ekki hefði neinu breytt þótt svarhlutfallið hefði verið lágt. Matið hefði verið svo afgerandi að alltaf hefði verið tekið tillit til þess og unnið út frá því, óháð því hversu margir mátu stefnanda. Viðhorf og kæruleysi stefnanda samkvæmt matinu hefði verið sérstakt áhyggjuefni og svo hefði virst sem hann hefði ekki áhuga á starfinu. Stefnandi hefði ekki verið talinn passa inn í hópinn og hann ekki verið talinn líklegur til að verða framtíðarstarfsmaður hjá stefnda í þeirri liðsheild sem var verið að reyna að ná fram.
Meðal gagna málsins, sem stefndi hefur lagt fram, er útprentað tölvuskeyti Ingibjargar Óðinsdóttur mannauðsstjóra, dagsett 13. júlí 2017, með efnisfyrirsögninni Mat á N17 hópnum og ber með sér að hafa verið sent til varðstjóra og aðstoðarvarðstjóra á vöktum o.fl. hjá stefnda. Þá hafi myndaspjald af nýliðum fylgt tölvuskeytinu auk eyðublaðs með skráarheitinu MAT á nýliðum. Í tölvuskeytinu greinir meðal annars að Ingibjörg hafi óskað eftir svörum frá viðtakendum fyrir 10. ágúst sama ár þar sem gert hafi verið ráð fyrir að útfylltu eyðublaði væri skilað inn varðandi nýliðahópinn. Þá var sérstaklega tekið fram í tölvuskeytinu að tilgangurinn væri fyrst og fremst sá að kanna hvort einhver af nýliðunum fengi lágt skor frá fleiri en einum stjórnanda, sem væri þá vísbending um að viðkomandi nýliði uppfyllti ekki kröfur liðsins. Þá var miðað við að niðurstöðurnar yrðu kynntar fyrir yfirstjórnendum án þess að tilgreina nöfn svarenda eða að unnt væri að rekja svör til einstaklinga. Auk framangreinds skjals liggur fyrir óútfyllt eyðublað, sem stefndi hefur lagt fram, og ber heitið MAT Á N17 HÓPNUM og fylgdi fyrrgreindu tölvuskeyti þar sem gert er ráð fyrir útfyllingu já eða nei í töflu fyrir hvern og einn nýliða við atriðin Samskipti í lagi, Áhugi á starfinu, Fellur í hópinn, Viltu sjá hann í framtíðarliðinu?
V.
Niðurstöður:
Í máli þessu liggur fyrir að stefnandi var ráðinn til starfa hjá stefnda og fór um kjör hans samkvæmt kjarasamningi LSS, með gildistíma frá 1. maí 2015 til 31. mars 2019, sem lágmarkskjör, sbr. 1. gr. laga nr. 55/1980. Ágreiningslaust er að ákvæði kjarasamningsins, sem aðilar vísa til við meðferð þessa máls, eru samhljóða ákvæðum í eldri kjarasamningi, sem stefnandi hefur lagt fram, með gildistíma frá 1. maí 2011 til 30. september 2014. Þá er númeraröð greina í eldri og núgildandi kjarasamningi óbreytt í framangreindu tilliti. Vinnan hjá stefnanda fólst í því að sinna slökkvistarfi og sjúkraflutningum á starfssvæði stefnda á höfuðborgarsvæðinu. Um var að ræða fullt launað starf. Stefndi starfrækir atvinnuslökkvilið sem annast brunavarnir, slökkvistörf o.fl., auk sjúkraflutninga. Stefnandi byggir á því að hann hafi ráðið sig ótímabundið til framtíðarstarfa hjá stefnda og hann hafi ekki verið á reynslutíma þegar honum var sagt upp störfum. Af hálfu stefnda er á því byggt að stefnandi hafi haft stöðu nýliða og verið á sex mánaða reynslutíma en starf slökkviliðs- og sjúkraflutningamanna sé sérstaks eðlis og geti verið afar krefjandi, jafnt líkamlega sem andlega. Stefndi vísar til ákvæðis í grein 11.1.3.2 (2. málsl. 1. mgr.) í kjarasamningi LSS um að uppsagnarfrestur nýliða á fyrstu sex mánuðum í starfi sé einn mánuður. Þá vísar stefndi einnig til ákvæða í grein 11.1.3.3 (1. mgr.) í sama kjarasamningi um að heimilt sé að ráða starfsmann tímabundið og unnt sé að taka fram í ráðningarsamningi að segja megi slíkum samningi upp af hálfu annars hvors aðila áður en ráðning fellur sjálfkrafa úr gildi við lok samningstíma og sé samið um slíkt fari um reynslutíma og uppsagnarfrest samkvæmt grein 11.1.3.2 í kjarasamningnum. Fyrir liggur að skriflegur ráðningarsamningur var ekki gerður við stefnanda, andstætt áskilnaði í grein 11.1.3.1 (1. mgr.) í umræddum kjarasamningi og andstætt tilskipun 91/533/EBE, sbr. auglýsingu nr. 503/1997 um gildistöku tilskipunar Evrópusambandsins nr. 91/533/EBE frá 14. október 1991 um skyldu vinnuveitanda að skýra launþegum frá samningsskilmálum eða ráðningarfyrirkomulagi. Að því virtu verður stefndi látinn bera hallann af því og er ósannað að stefnandi hafi verið ráðinn tímabundið til starfa hjá stefnda í skilningi greinar 11.1.3.3 (1. mgr.) í kjarasamningnum. Verður þannig við það miðað að stefnandi hafi verið með ótímabundna ráðningu hjá stefnda. Fyrir liggur að í grein 11.1.3.2 í eldri kjarasamningi LSS, með gildistíma frá 1. desember 2008 til 31. ágúst 2009, var miðað við eins mánaðar uppsagnarfrest á þriggja mánaða reynslutíma en þar var ekki vikið að starfsheitinu nýliði. Í grein 11.1.3.2 (2. málsl. 1. mgr.) í síðari kjarasamningi LSS, með gildistíma frá 1. maí 2011 til 30. september 2014, sem er óbreytt í núgildandi kjarasamningi, var orðið nýliði tekið upp í greinina og kveðið á um eins mánaðar uppsagnarfrest nýliða á fyrstu sex mánuðum í starfi. Við mat á því hvort stefnandi hafi haft stöðu nýliða hjá stefnda í skilningi greinar 11.1.3.2 (2. málsl. 1. mgr.) í kjarasamningnum og hvort fyrstu sex mánuðir í starfi hafi verið reynslutími er nauðsynlegt að skýra kjarasamningsákvæðið út frá því lagaumhverfi sem gildir almennt um störf slökkviliðs- og sjúkraflutningamanna.
Um störf slökkviliðs- og sjúkraflutningamanna gilda meðal annars lagareglur allsherjarréttar sem ætlað er að standa vörð um opinbera hagsmuni vegna eðlis þeirra starfa. Í 1. gr. laga nr. 75/2000, um brunavarnir, er kveðið á um að markmið laganna sé að vernda líf og heilsu manna, eignir og umhverfi, meðal annars með því að tryggja fullnægjandi viðbúnað við eldsvoðum o.fl. Í 9. gr. laganna er meðal annars gert ráð fyrir að bókleg og verkleg menntun slökkviliðsmanna geti verið á vegum slökkviliðs. Þá er í 17. gr. laganna gert ráð fyrir að slökkviliðsmanni í fullu starfi sé unnt að sækja um löggildingu til að starfa sem slíkur að loknu námi og eftir að hafa auk þess gegnt slökkvistarfi að lágmarki í eitt ár samfellt. Nánar er kveðið á um nám slökkviliðsmanna í reglugerð nr. 792/2001, um Brunamálaskólann og réttindi og skyldur slökkviliðsmanna, en reglugerðin er sett með stoð í 9. og 17. gr. laga nr. 75/2000. Í III. kafla reglugerðarinnar er meðal annars fjallað um bóklegt nám og verklega starfsþjálfun, reynsluráðningu og fornám fyrir nýliða, atvinnuslökkviliðsmenn o.fl. Í 10. gr., sem skipað er í III. kafla reglugerðarinnar og varðar nám fyrir slökkviliðsmenn í aðalstarfi, er kveðið á um að fornám nýliða sé í umsjón og á ábyrgð viðkomandi slökkviliðs. Þar greinir meðal annars að nýliði skuli hafa lokið 80 klukkustunda fornámi áður en hann hefji störf sem byrjandi í atvinnuslökkviliði. Nám fyrir atvinnuslökkviliðsmann sé 540 kennslustundir og þátttakandi í því námi skuli hafa lokið fyrrgreindu fornámi og starfað í atvinnuslökkviliði í sex mánuði, auk áskilnaðar um að ljúka námi atvinnuslökkviliðsmanns innan þriggja ára frá upphafi starfs.
Samkvæmt 4. tölul. 1. mgr. 2. gr.
laga nr. 34/2012, um heilbrigðisstarfsmenn, teljast sjúkraflutningar til
heilbrigðisstarfsemi í skilningi laganna. Þá er heilbrigðisstarfsmaður
samkvæmt 1. tölul. 1. mgr. sömu lagagreinar einstaklingur sem starfar við heilbrigðisþjónustu og hefur hlotið
leyfi landlæknis til að nota starfsheiti löggiltrar heilbrigðisstéttar. Sjúkraflutningamenn
teljast til löggiltrar heilbrigðisstéttar samkvæmt 23. tölul. 1. mgr. 3. gr.
laga nr. 34/2012. Samkvæmt 1. gr. laga nr. 34/2012 er markmið laganna að
tryggja gæði heilbrigðisþjónustu og öryggi sjúklinga með því að skilgreina
kröfur um menntun, kunnáttu og færni heilbrigðisstarfsmanna og starfshætti
þeirra. Nánar er kveðið á um menntun og þjálfun sjúkraflutningamanna í
reglugerð nr. 1110/2012, um menntun, réttindi og skyldur sjúkraflutningamanna
og bráðatækna og skilyrði til að hljóta starfsleyfi, en reglugerðin er meðal
annars sett með stoð í 5. gr. laga nr. 34/2012. Í 3. gr. reglugerðarinnar er
meðal annars gert ráð fyrir námi í sjúkraflutningum samkvæmt námskrá sem
landlæknir viðurkenni, auk starfsþjálfunar sem uppfylli viðmið sem sett séu
af fagráði sjúkraflutninga. Þá er í 7. gr. reglugerðarinnar gert ráð fyrir að
sjúkraflutningamaður og bráðatæknir beri ábyrgð á því að nemar, sem þeim er
falið að veita leiðsögn, hafi næga hæfni og þekkingu og fái nauðsynlegar leiðbeiningar
og tilsögn til að inna af hendi störf sem þeir fela þeim. Nánar er kveðið á um
sjúkraflutninga, þar með talið skipulag, rekstur og fyrrgreint fagráð, í
reglugerð nr. 262/2011, um framkvæmd og skipulag sjúkraflutninga, sem sett er
með stoð í 33. gr. laga nr. 40/2007, um heilbrigðisþjónustu.
Að öllu þessu virtu og með vísan til framangreindra lagareglna um störf slökkviliðs- og sjúkraflutningamanna, sem lúta meðal annars að vernd almannahagsmuna, þá verður lagt til grundvallar að stefnandi hafi ráðið sig til framtíðarstarfa hjá stefnda og að starfsstig hans og þjálfun á meðan hann starfaði fyrir stefnda hafi miðast við að hann væri í upphafi nýliði og síðar byrjandi í atvinnuslökkviliði að loknu fornámi. Að mati dómsins er ekki merkingarmunur á orðunum nýliði og byrjandi samkvæmt almennri málvenju og verður merking orðanna lögð að jöfnu. Af þessu leiðir einnig að reglur sem giltu um starfið, að því er varðar námið og þjálfunina, gerðu almennt ráð fyrir kaflaskilum hjá stefnanda eftir sex mánuði í starfi og þjálfun hjá stefnda og að framundan hjá honum hefði að öllum líkindum verið frekara launað nám og þjálfun í starfi hjá stefnda ef hann hefði verið metinn hæfur til þess og ef ekki hefði komið til umræddrar uppsagnar. Skal þá einnig haft í huga eðli starfsins og sú ábyrgð sem því fylgir gagnvart almenningi. Frekara nám og þjálfun í starfi hjá stefnda hefði þá miðast við að stefnandi þróaðist í starfi úr því að vera nýliði eða byrjandi yfir í það að verða atvinnuslökkviliðsmaður og að hann lyki námi og þjálfun sem slíkur innan þriggja ára, að uppfylltum skilyrðum og kröfum þess náms og þjálfunar, auk náms og þjálfunar til réttinda á sviði sjúkraflutninga. Þessu til viðbótar þá hlýtur tilgangurinn með því að hafa mislangan uppsagnarfrest skilgreindan í grein 11.1.3.2 (1. og 2. málsl. 1. mgr.) í kjarasamningnum að vera sá að skemmri uppsagnarfresturinn, einn mánuður, taki til starfsmanna á reynslutíma en hinn almenni þriggja mánaða uppsagnarfrestur taki til annarra starfsmanna sem lokið hafi reynslutíma. Að öllu þessu virtu verður lagt til grundvallar að fyrstu sex mánuðir í starfi stefnanda hjá stefnda hafi verið reynslutími og hinn skemmri eins mánaðar uppsagnarfrestur samkvæmt fyrrgreindri grein í kjarasamningnum hafi átt við um umrædda uppsögn. Fyrir liggur að stefnanda var sagt upp störfum með eins mánaðar uppsagnarfresti til samræmis við framangreint ákvæði kjarasamningsins. Þá er óumdeilt að stefnandi fékk greidd full laun frá stefnda í eins mánaðar uppsagnarfresti án þess að óskað væri eftir vinnuframlagi á móti.
Ágreiningslaust er að uppsögnin átti rót sína að rekja til þess hvernig stefnandi gegndi starfinu. Stefnandi byggir á því að hann hefði átt að njóta andmælaréttar þegar honum var sagt upp störfum. Um andmælarétt vísar stefnandi annars vegar til greinar 11.1.6.1 (5. mgr.) í fyrrgreindum kjarasamningi og hins vegar til óskráðrar meginreglu stjórnsýsluréttar, sbr. 13. gr. laga nr. 37/1993. Stefndi byggir á því að honum hafi ekki verið skylt að gæta andmælaréttar, hvorki samkvæmt kjarasamningsákvæðinu né heldur samkvæmt stjórnsýslureglum, þar sem um var að ræða uppsögn starfsmanns á reynslutíma. Við mat á hinu fyrrgreinda atriði, sem stefnandi byggir á, þá er til þess að líta að í grein 11.1.6.1 (5. mgr.) í kjarasamningnum er kveðið á um andmælarétt starfsmanns við frávikningu úr starfi en að mati dómsins er ljóst af almennri orðskýringu, auk samanburðarskýringar við önnur ákvæði sömu greinar (2.–4. mgr.), að andmælaréttur samkvæmt fyrrgreindu kjarasamningsákvæði á aðeins við ef starfsmanni er vikið úr starfi vegna alvarlegra brota o.fl., sem hafa áhrif á starfið og leiða til frávikningar. Ekkert slíkt átti við um stefnanda en um var að ræða uppsögn í skilningi greinar 11.1.6.1 (1. mgr.) í kjarasamningnum en ekki frávikningu úr starfi í skilningi sömu greinar (2.–4. mgr.). Þá verður ekki fallist á það með stefnanda, sem fyrst kom fram við munnlegan málflutning, að skýra verði grein 11.1.6.1 (5. mgr.) í kjarasamningnum með hliðsjón af grein 11.1.6.2 (4. mgr.) í sama kjarasamningi. Að mati dómsins er ljóst að ákvæði um andmælarétt í grein 11.1.6.2 (4. mgr.) tekur til uppsagnarferlis vegna endurtekinna áminninga sökum ávirðinga í starfi, sbr. önnur ákvæði sömu greinar í kjarasamningi (1.–3. mgr.), en tengist ekki frávikningu í skilningi greinar 11.1.6.1 (5. mgr.). Að þessu virtu verður ekki fallist á það með stefnanda að sérákvæði kjarasamningsins um andmælarétt hafi gilt um uppsögn hans.
Um síðara atriðið, það er hvort stefnandi hafi átt að njóta andmælaréttar á grundvelli óskráðrar meginreglu stjórnsýsluréttar, sbr. 13. gr. laga nr. 37/1993, þá liggur fyrir að stefndi er lögaðili á vegum byggðasamlags sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu sem starfrækir slökkvilið o.fl. Starfsemin er á ábyrgð byggðasamlagsins, sbr. 10. gr., 1. mgr. 11. gr. og 14. gr. laga nr. 75/2000 og 1. mgr. 94. gr. sveitarstjórnarlaga nr. 138/2011. Sveitarfélög eru opinber stjórnvöld en af því leiðir að þau þurfa almennt að fylgja grundvallarreglum stjórnsýsluréttarins. Hið sama á almennt við um undirstofnanir sveitarfélaga. Þó að réttarstaða starfsmanna stefnda ráðist að mestu leyti af ákvæðum kjarasamninga og ráðningarsamningum, sbr. 1. mgr. 57. gr. laga nr. 138/2011, þá leiðir af framangreindri stöðu sveitarfélaga og undirstofnana þeirra í stjórnkerfinu að starfsemi þeirra af stjórnsýslulegum toga, meðal annars vegna starfsmannahalds, fellur almennt undir gildissvið 1. gr. laga nr. 37/1993. Ákvæði 13. gr. sömu laga um andmælarétt, sem byggir á óskráðri meginreglu, felur það í sér að málsaðili á rétt á því að gæta réttar síns og hagsmuna með því að kynna sér gögn málsins, tjá sig um efni máls og framkomnar upplýsingar í því og koma að frekari upplýsingum um málsatvik áður en stjórnvald tekur ákvörðun í máli hans. Í máli þessu háttar hins vegar svo til að stefnandi hafði stöðu nýliða hjá stefnda og hafði starfað hjá honum í rétt tæpa sex mánuði á reynslutíma þegar honum var sagt upp störfum. Með vísan til þess sem áður greinir um eðli starfsins og uppbyggingu náms og þjálfunar vegna þess, auk sérstaks ákvæðis um mánaðar uppsagnarfrest fyrir nýliða á fyrstu sex mánuðum í starfi, sbr. grein 11.1.3.2 (2. málsl. 1. mgr.) í kjarasamningi LSS, þá mátti stefnanda vera ljóst að hann væri ráðinn til reynslu fyrstu sex mánuðina í starfi hjá stefnda og ef til uppsagnar kæmi þá væri uppsagnarfrestur hjá honum einn mánuður. Í dómi Hæstaréttar Íslands 16. desember 1999, í máli nr. 296/1999, var meðal annars lagt til grundvallar að eðli málsins samkvæmt væri svigrúm aðila við uppsögn opinbers starfsmanns rýmra á reynslutíma en ella. Þá var í dómi Hæstaréttar Íslands 10. mars 2005, í máli nr. 378/2004, þar sem meðal annars var vísað til hins eldri dóms, tekið fram að reynslutími væri notaður, hvort heldur sem er af vinnuveitanda eða starfsmanni, til þess að athuga alla þætti starfs, faglega þætti sem og aðra. Í dóminum var því slegið föstu að eðli málsins samkvæmt væri hvorum aðila um sig heimilt á reynslutíma að segja upp ráðningarsamningi opinbers starfsmanns með samningsbundnum uppsagnarfresti án þess að tilgreina ástæður uppsagnar og án tillits til þess þótt uppsögn væri af ástæðum sem féllu undir 21. gr. laga nr. 70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, og vörðuðu það hvernig starfsmaður gegndi starfinu. Þá var því ennfremur slegið föstu í dóminum að ekki væri skylt, þegar þannig stæði á, að gefa starfsmanni á reynslutíma kost á að tjá sig áður en til uppsagnar kæmi, sbr. síðari málslið 1. mgr. 44. gr. sömu laga. Að öllu þessu virtu, þar með töldum framangreindum hæstaréttardómum, og með vísan til þess að um var að ræða uppsögn stefnanda innan reynslutíma og tilkomna af ástæðum þess hvernig hann gegndi starfinu, þá er það mat dómsins að leggja verði til grundvallar að stefnda hafi við umrædda uppsögn ekki verið skylt að gæta andmælaréttar samkvæmt meginreglu stjórnsýsluréttar, sbr. 13. gr. laga nr. 37/1993. Uppsögnin hafi því ekki verið ólögmæt af þeim ástæðum að þess réttar hafi ekki verið gætt. Af þessu leiðir einnig að stefnda var ekki skylt að kynna stefnanda umrætt mat og veita honum upplýsingar um hverjir hefðu unnið það og á hvaða forsendum áður en til uppsagnarinnar kom.
Í málinu er ágreiningur um hvort uppsögnin hafi verið ólögmæt þar sem ekki hafi verið gætt að rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar, sbr. 10. gr. laga nr. 37/1993. Stefnandi vísar í því sambandi sérstaklega til þess að hann hafi verið frá vinnu vegna slyss og því hefði ekki verið unnt að leggja faglegt mat á störf hans og hann ekki fengið að sanna sig. Við mat á þessu atriði er til þess að líta að vitnið Ingibjörg Óðinsdóttir mannauðsstjóri bar um að stefndi hefði leitast við að afla upplýsinga um stefnanda, eins og aðra nýliða í sömu stöðu, samkvæmt samræmdu spurningaformi, sbr. framangreint tölvuskeyti og fylgiskjal. Einnig liggur fyrir samkvæmt framburði Ingibjargar að sérstaklega var farið ofan í saumana á framkomnum umsögnum og kallað eftir frekari skýringum frá umsagnaraðilum áður en ákvörðun um uppsögn var tekin. Til grundvallar uppsögninni voru umsagnir ellefu yfirmanna hjá stefnda, þar af sjö neikvæðar umsagnir. Þá var samkvæmt framburði Ingibjargar samhljómur í neikvæðu umsögnunum og matið á stefnanda svo afgerandi að alltaf hefði verið tekið tillit til þess og unnið út frá því óháð því þótt svarhlutfallið hefði verið lágt. Að mati Ingibjargar hefði ekki haft þýðingu í þessu sambandi þótt stefnandi hefði verið frá vinnu vegna veikindaleyfis. Umsagnir sem bárust vegna stefnanda hefðu verið þess eðlis að ljóst þótti að starfið hentaði honum ekki. Stefnandi hefur ekki lagt fram nein gögn eða leitt vitni sem staðfesta eða færa líkur að þeirri staðhæfingu hans að hann hafi gegnt starfinu óaðfinnanlega. Að mati dómsins er sú staðhæfing ósönnuð gegn framburði Ingibjargar og verður stefnandi látinn bera hallann af því. Að þessu virtu verður lagt til grundvallar að stefndi hafi rannsakað mál stefnanda nægjanlega vel áður en til umræddrar uppsagnar kom svo uppfyllt hafi verið rannsóknarregla stjórnsýsluréttar.
Í málinu er ágreiningur um hvort uppsögnin hafi verið málefnaleg í skilningi greinar 11.1.6.1 (1. mgr.) í kjarasamningi LSS. Í rökstuðningi stefnda frá 7. september 2017 greinir meðal annars að uppsögnin hafi verið reist á fyrrgreindu mati sem hefði verið óhagstætt stefnanda. Í skýrslu vitnisins Ingibjargar, mannauðsstjóra, fyrir dómi kom fram að uppsögnin hefði verið reist á því að fyrrgreindar sjö umsagnir af ellefu, sem lutu að mannlegum þáttum í fari stefnanda, hefðu verið á þá leið að þeir þættir hefðu ekki verið í lagi hjá honum. Þá kom jafnframt fram hjá Ingibjörgu að viðkomandi umsagnaraðilar hefðu ýmist verið sjálfir í samskiptum við stefnanda eða leitað til sinna undirmanna sem hefðu verið í slíkum samskiptum áður en spurningalistanum var svarað. Að þessu virtu þá liggur fyrir að umræddar umsagnir byggðust á raunverulegum samskiptum umsagnaraðila við stefnanda, beinum eða óbeinum. Staðhæfing stefnanda um hið gagnstæða er órökstudd og ósönnuð. Alkunna er að slökkviliðs- og sjúkraflutningamenn vinna störf sín í hópum, misstórum eftir eðli og umfangi verkefna. Einnig er alkunna að starfið gengur meðal annars út á það að standa vaktir með öðrum starfsmönnum, bregðast við útköllum þegar hætta steðjar að, vinna sem hluti af liðsheild, slökkva elda, veita bráðahjálp, gæta að eigin öryggi og samstarfsmanna, taka þátt í þjálfun með öðrum starfsmönnum, taka við leiðbeiningum og fyrirmælum frá yfirmönnum eða öðrum samstarfsmönnum o.fl. Eðli málsins samkvæmt hentar starfið ekki öllum. Að þessu virtu verður það talið málefnalegt að stefndi hafi kallað eftir umsögnum og tekið til sérstakrar athugunar þá mannlegu þætti sem um ræðir og skipta máli í framangreindu tilliti, þar með talið hvort samskipti við stefnanda hefðu verið í lagi, hvort hann hefði áhuga á starfinu, hvort hann félli inn í hópinn, tæki tilsögn o.fl. Þá liggur auk þess fyrir að fyrrgreind atriði eru af sama toga og komu fram í auglýsingu stefnda varðandi hæfniskröfur um framtíðarstarf og því eðlilegt að farið væri frekar ofan í saumana á því undir lok reynslutímans. Haggar það ekki mati dómsins að þessu leyti þótt stefnandi hafi að öðru leyti komið vel út úr faglegum þáttum á inntökuprófi og í námi og þjálfun hjá stefnda, sbr. aðilaskýrslu Birgis Finnssonar, varaslökkviliðsstjóra, þess efnis fyrir dómi. Þá var stefnda ekki skylt að gæta andmælaréttar og uppsögnin því ekki ómálefnaleg af þeim ástæðum að það var ekki gert. Fyrir liggur að um var að ræða athugasemdir sem lutu að mannlegum þáttum í fari stefnanda í tengslum við framkvæmd starfsins. Að teknu tilliti til eðlis starfsins, framangreindra umsagna og hversu afgerandi þær voru þrátt fyrir veikindaleyfi stefnanda, og með vísan til þess að um var að ræða reynslutíma hjá honum, þá var nærtækast að stefndi brygðist við umsögnunum með uppsögn. Verður því ekki fallist á með stefnanda að stefndi hafi brotið gegn meðalhófsreglu stjórnsýsluréttar, sbr. 12. gr. laga nr. 37/1993. Að öllu framangreindu virtu verður lagt til grundvallar að uppsögnin hafi verið málefnaleg í skilningi greinar 11.1.6.1 (1. mgr.) í kjarasamningi LSS.
Í málinu er ágreiningur uppi um það hvort stefndi hafi viðhaft vönduð vinnubrögð sem samrýmst hafi skráðum sem óskráðum reglum stjórnsýsluréttarins. Af málatilbúnaði stefnanda, sem er fremur óskýr að þessu leyti, verður ráðið að hann byggi á meginreglu stjórnsýsluréttar um vandaða stjórnsýsluhætti. Í þessu sambandi finnur stefnandi sérstaklega að því að ekki hafi verið fundið að störfum hans áður en til uppsagnar kom, sbr. meginreglu vandaðra stjórnsýsluhátta um þátttöku í málsmeðferð. Af þeirri meginreglu getur meðal annars leitt að stjórnvaldi kann að vera rétt að veita víðtækari andmælarétt en beinlínis leiðir af skráðum og óskráðum andmælareglum til að skapa traust á stjórnsýslustörfum. Að mati dómsins má að nokkru taka undir það með stefnanda að það hefði verið vandaðri málsmeðferð hjá stefnda ef hann hefði gefið stefnanda betri kost á því að bregðast við framkomnum umsögnum þó að honum hefði ekki verið það skylt á grundvelli meginreglu um andmælarétt, sbr. 13. gr. laga nr. 37/1993. Við mat dómsins á því hvort málsmeðferð stefnda hafi samrýmst meginreglu um vandaða stjórnsýsluhætti er til þess að líta að hinn almenni útgangspunktur í fræðilegri umfjöllun á sviði stjórnsýsluréttar, að því er varðar mat á réttaráhrifum ef brotið er gegn meginreglu um vandaða stjórnsýsluhætti, er sá að annmarki af þeim toga leiðir almennt hvorki til þeirrar niðurstöðu að stjórnvaldsákvörðun verði ógilt né heldur leiði hann til greiðslu skaðabóta. Að mati dómsins hefur stefnandi ekki stutt það haldbærum rökum að annmarki á málsmeðferð stefnda í framangreindu tilliti geti leitt til annarrar niðurstöðu. Að því virtu verður ekki fallist á með stefnanda að frávik frá vönduðum stjórnsýsluháttum geti leitt til þeirrar niðurstöðu að ákvörðun stefnda um uppsögn stefnanda verði metin ólögmæt og skaðabótaskyld.
Í málinu er uppi ágreiningur um það hvort stefndi hafi með umræddri uppsögn brotið gegn 1. málsl. 30. gr. laga nr. 95/2000. Gildissvið laganna tekur meðal annars til starfsmanna á reynslutíma, sbr. dóm Hæstaréttar Íslands 18. júní 2004, í máli nr. 61/2004, en fullyrðing stefnda um hið gagnstæða er ekki studd haldbærum rökum og verður ekki lögð til grundvallar í máli þessu. Ágreiningslaust er að stefnandi hafði með útfylltu eyðublaði 21. júlí 2017 tilkynnt stefnda um fyrirhugaða töku fæðingarorlofs án athugasemda af hálfu stefnda. Fyrir liggur að í bréfi stefnda um uppsögn stefnanda 30. ágúst 2017 fylgdi ekki rökstuðningur vegna uppsagnarinnar og var þessi framsetning í andstöðu við fyrrgreint ákvæði laga nr. 95/2000. Úr því var bætt eftir á með rökstuðningi stefnda 7. september 2017, sbr. 1. mgr. 21. gr. laga nr. 37/1993. Með vísan til þess sem að framan greinir og lagt hefur verið til grundvallar um ástæður umræddrar uppsagnar, þar með talið að uppsögnin átti rót sína að rekja til þess hvernig stefnandi gegndi starfinu samkvæmt umsögnum frá yfirmönnum stefnda, þá verður jafnframt lagt til grundvallar að stefnda hafi tekist sönnun á því að gildar ástæður hafi verið fyrir uppsögninni og að þær hafi ekki tengst fyrirhugaðri fæðingarorlofstöku stefnanda eða veikindum hans. Verður því ekki fallist á með stefnanda að með uppsögninni hafi verið brotið gegn 1. málsl. 30. gr. laga nr. 95/2000.
Að öllu framangreindu virtu eru ekki uppfyllt skilyrði almennu sakarreglunnar og 31. gr. laga nr. 95/2000 og verður því hvorki fallist á aðal- né varakröfu stefnanda um skaðabætur og verður stefndi sýknaður af þeim kröfum.
Með vísan til þess sem að framan greinir um niðurstöðu varðandi aðal- og varakröfu stefnanda þá verður ekki fallist á með honum að um hafi verið að ræða meiðandi framgöngu stefnda gagnvart honum með umræddri uppsögn. Eru því ekki uppfyllt skilyrði 26. gr. laga nr. 50/1993 og verður stefndi því sýknaður af miskabótakröfu stefnanda.
Með vísan til atvika máls og aðstæðna aðila þá þykir rétt að málskostnaður falli niður milli aðila.
Af hálfu stefnanda flutti málið Guðni Ásþór Haraldsson lögmaður. Af hálfu stefnda flutti málið Anton Björn Markússon lögmaður.
Daði Kristjánsson héraðsdómari kveður upp dóm þennan.
D Ó M S O R Ð:
Stefndi, Slökkvilið höfuðborgarsvæðisins, byggðasamlag, er sýkn af öllum kröfum stefnanda, Gríms Snorrasonar, í máli þessu.
Málskostnaður fellur niður.
Daði Kristjánsson