- Dráttarvextir
- Kaupsamningur
- Riftun
- Vanefndir
D Ó M U R
Héraðsdóms Reykjavíkur 8. janúar 2019 í máli nr.
E-588/2018:
Alithia Maria Jonsson
(Ólafur V. Thordersen lögmaður)
gegn
Edmunds Induss
Patreki Andra Haukssyni
Samúel Jóa Björgvinssyni
(Snorri Sturluson lögmaður)
Mál
þetta, sem var dómtekið 11. desember 2018, var höfðað 15. febrúar 2018 af
Alithiu Mariu Jonsson […], gegn Edmunds Induss […], Patreki Andra Haukssyni […]
og Samúel Jóa Björgvinssyni […].
Stefnandi
krefst þess að stefndu verði dæmdir sameiginlega til að greiða henni 24.156.164
krónur með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og
verðtryggingu frá 1. september 2017 til greiðsludags. Þess er jafnframt krafist
að stefndu verði sameiginlega gert að greiða stefnanda málskostnað.
Stefndu
krefjast aðallega sýknu, en til vara sýknu að svo stöddu. Í báðum tilvikum er
krafist málskostnaðar úr hendi stefnanda. Að því frágengnu er þess krafist „að
krafa stefnanda verði lækkuð og þá er vaxta og dráttarvaxtakröfu stefnanda
mótmælt“, svo sem það er orðað í kröfugerð í stefnu.
Stefndu
kröfðust upphaflega frávísunar málsins en féllu frá þeirri kröfu við fyrirtöku
6. júní 2018.
I
Mál
þetta á rætur að rekja til þess að með kaupsamningi 11. ágúst 2017 keyptu
stefndu 81% hlutafjár í félaginu DDD ehf. af stefnanda. Stuttu áður höfðu
stefndu lýst yfir áhuga á kaupunum og höfðu fengið söluvagn félagsins lánaðan
um verslunarmannahelgina 2017 í því skyni að selja kleinuhringi á Flúðum.
Umsamið kaupverð var 26.000.000 króna og skyldu annars vegar greiddar 2.000.000
króna við afhendingu hins selda hlutafjár og hins vegar gefið út skuldabréf sem
næmi 24.000.000 króna, sbr. 2. grein samningsins. Skuldabréfið skyldi dagsett
11. ágúst 2017 og skyldu gjalddagar vera tólf, fyrsta hvers mánaðar. Fyrsti
gjalddagi skyldi vera 1. september 2017 og var gert ráð fyrir því að
skuldabréfið bæri 12,15% vexti. Stefndu greiddu 2.000.000 króna við undirritun
kaupsamnings 1. ágúst 2017, en hafa ekki gefið út fyrrgreint skuldabréf eða
innt frekari greiðslur af hendi.
Hinu
selda var lýst í 3. grein samningsins og kemur þar fram að hinn seldi hlutur sé
í félaginu DDD ehf. sem reki smásölu á kökukleinuhringjum undir merkjum Don‘s
Donuts í verslun sinni að Dalvegi 24, sem og í söluvögnum sínum. Tekið var fram
að með kaupum á hlutnum fylgi „samsvarandi eignarhlutdeild í tækjum, búnaði og
öðrum lausafjármunum félagsins“. Jafnframt fylgi „samsvarandi réttur með í
kaupum til vörumerkis, viðskiptavildar, skilta, merkinga og markaðsefnis“, sem
og „samsvarandi hlutdeild í vörulager félagsins“. Fram kom í 4. grein að
félagið væri keypt „í núverandi ástandi og fjárhag sem kaupendur hafa kynnt sér
og gera ekki athugasemdir við“. Fjallað var um afhendingu hins selda í 5. grein
sem skyldi fara fram 11. ágúst 2017 og var tekið fram að frá þeim tíma léti
seljandi af störfum hjá félaginu. Vikið var að skyldum, kvöðum og ábyrgðum
seljanda í 6. grein og sagði þar meðal annars að seljandi ábyrgðist skuldir sem
kynnu að hvíla á félaginu umfram 500.000 krónur gagnvart kaupanda, sem og að
seljandi skyldi við afhendingu hafa greitt leigu fyrir „leigutímabilið júlí
2018“. Fjallað var um skyldur, kvaðir og ábyrgðir kaupanda í 7. grein, svo sem
um skyldu þeirra til að leysa seljanda undan kvöð gagnvart leigusala. Þá var í
8. grein mælt fyrir um heimild seljanda til að hafa afskipti af rekstrinum og
taka hann yfir vegna vanefnda kaupenda. Samningurinn var undirritaður af
stefnanda sem seljanda og stefndu sem kaupendum. Vottar voru Jónas Ingi
Ragnarsson, sem hafði umsjón með bókhaldi félagsins, og Grétar Sigurðsson, sambýlismaður
stefnanda.
Fyrir
liggur að nokkru eftir kaupin kom upp ágreiningur milli aðila og funduðu þeir í
byrjun nóvember 2017. Með bréfi 8. nóvember 2017 lýstu stefndu því yfir að þeir
riftu kaupsamningnum. Því til stuðnings var meðal annars vísað til þess að
engin gögn eða bókhald hefðu verið lögð fram vegna DDD ehf. þrátt fyrir ítrekuð
tilmæli, að undanskildum gömlum gögnum frá Don‘s Donuts sem nú væri gjaldþrota.
Væri því til að mynda ekki unnt að sannreyna að fyrirtækið ætti í reynd þau
tæki og tól sem nota ætti til rekstursins. Þá lægi ekki fyrir
húsaleigusamningur vegna húsnæðis fyrirtækisins og hvíldu ýmsar áætlanir á
fyrirtækinu þar sem skýrslum hefði ekki verið skilað til opinberra aðila. Þá
virtist engin heimild liggja fyrir til notkunar á vörumerkinu Don‘s Donuts og
hefðu stöðuleyfi ekki reynst vera fyrir hendi vegna veitingavagna
fyrirtækisins. Jafnframt hefði húsaleiga ekki verið greidd í samræmi við
kaupsamning aðila. Þá væru bifreiðar fyrirtækisins ekki í aksturshæfu ástandi
og væri önnur þeirra án númera og ekki skráð á fyrirtækið. Hefðu annmarkar
komið í ljós fljótlega eftir afhendingu hins selda, en úrbætur ekki staðið til
boða þar sem seljandi hefði farið úr landi. Þar sem stefnandi hefði vanrækt
skyldu sína til að afhenda nauðsynleg gögn þrátt fyrir ítrekuð tilmæli ættu
stefndu ekki annarra kosta völ en að rifta kaupunum, sbr. 22. og 25. gr. laga
nr. 50/2000 um lausafjárkaup. Væri hið selda haldið stórfelldum göllum, sbr.
IV. kafla laganna og riftun heimil samkvæmt 30. gr. þeirra.
Með
bréfi stefnanda 22. nóvember 2018 var því mótmælt að uppfyllt væru skilyrði til
riftunar kaupanna. Vísað var til þess að 81% af hlutafé í DDD ehf. hefði verið
afhent stefndu í samræmi við kaupsamning aðila og hefði jafnframt fylgt
samsvarandi eignarhlutdeild í tækjum, búnaði og annað sem gerð væri grein fyrir
í 3. grein samningsins. Væri bókhald félagsins aðgengilegt hjá bókara þess sem
hefði jafnframt annast bókhald fyrir stefndu í kjölfar eigendaskipta. Jafnframt
hefði listi yfir tæki og tól verið afhentur stefndu við afhendingu hins selda
hlutafjár. Þá lægi fyrir munnlegur húsaleigusamningur vegna húsnæðis
fyrirtækisins og hefði það verið rætt við kaupsamningsgerð. Hefðu stefndu ekki
óskað eftir því að gerður yrði skriflegur leigusamningur. Félagið hefði verið
skuldlaust á kaupsamningsdegi og væri rangt að skýrslum hefði ekki verið skilað
til opinberra aðila. Þá komi fram í 4. málsgrein 6. greinar samningsins að
stefnandi ábyrgist að engar skuldir umfram 500.000 krónur hvíli á félaginu, en
stefndu hafi ekki sett fram kröfur á þessum grunni. Þá hafi stefndu haft afnot
af vörumerkinu Don‘s Donuts sem sé ekki skráð vörumerki og notkun þess ekki háð
skráningu. Því var alfarið hafnað að stöðuleyfi hefðu ekki verið fyrir hendi
vegna veitingavagna fyrirtækisins, en eftir því sem stefnandi best viti hafi
leyfin verið tekin til endurskoðunar vegna gruns um ólögmæta starfsemi stefndu
í vögnunum. Hvað varðar húsaleigu hafi stefnandi greitt leigu vegna júlí 2017
og væri tilvísun til „leigu fyrir leigutímabilið júlí 2018“ í 6. grein
samningsins augljós prentvilla. Önnur bifreiða félagsins hafi ekki verið skráð
á félagið á afhendingardegi en bætt hafi verið úr því og stefndu einnig fengið
lykla að vögnum og bifreiðum félagsins. Stefndu hafi haft umráð félagsins frá
11. ágúst 2017, en ekki gert athugasemdir fyrr en með fyrrgreindu bréfi 8.
nóvember sama ár. Þar sem vanefndum væri ekki til að dreifa af hálfu stefnanda
var skorað á stefndu að inna af hendi greiðslur samkvæmt kaupsamningnum. Þessu
bréfi var ekki svarað og krafa stefnanda var áréttuð með bréfi 30. nóvember
2017, en því var ekki heldur svarað.
Fyrir
liggur að félagið Don‘s Donuts ehf., sem hafði undir höndum sams konar rekstur
og DDD ehf. og var meðal annars rekið af stefnanda, var tekið til
gjaldþrotaskipta og er skiptum lokið. Skiptastjóri fyrstnefnds félags kom fyrir
dóm að beiðni lögmanns stefndu og tók meðal annars fram að til greina kæmi að
taka skiptin upp á ný þar sem hann hefði fengið bókhald félagsins afhent
kvöldið áður.
II
Málsástæður og lagarök stefnanda
Stefnandi byggir á því að stefndu beri að
inna af hendi greiðslu í samræmi við ákvæði fyrirliggjandi kaupsamnings sem sé
skuldbindandi samkvæmt meginreglum samninga- og kauparéttar. Stefndu hafi ekki
gefið út það skuldabréf sem sé vísað til í 2. málsgrein 2. greinar samningsins
og hafi þeir því vanefnt skuldbindingar sínar. Því er mótmælt að vanefndum hafi
verið til að dreifa af hálfu stefnanda sem geti heimilað riftun kaupanna.
Dómkrafan
er skýrð með þeim hætti að krafist sé greiðslu á þeirri fjárhæð sem
skuldabréfið hafi átt að nema og áfallinna samningsvaxta vegna tímabilsins 11.
ágúst til 1. september 2017 sem nemi 156.164 krónum, þ.e. 24.000.000 x 12,15% /
365 x 19. Nemi krafan því samtals 24.156.164 krónum. Þá sé krafist dráttarvaxta
frá fyrsta ógreidda gjalddaga skuldabréfsins, sbr. III. kafla laga nr. 38/2001
og er einkum vísað til 1. mgr. 6. gr. og 5. gr. laganna. Vísað er til þess að
stefnandi hafi ítrekað krafið stefndu um greiðslu kröfunnar, þar með talið með
innheimtubréfi 30. nóvember 2017 en það hafi ekki borið árangur. Um lagarök er
meðal annars vísað til reglna samninga- og kauparéttar um skuldbindingargildi
samninga og meginreglna kröfuréttar um efndir fjárskuldbindinga.
Málsástæður og lagarök stefndu
Stefndu vísa til þess að stefnandi þurfi að leggja nægilega skýran
grunn að málatilbúnaði sínum svo unnt sé að leysa úr kröfu hans, en það hafi
hann ekki gert. Byggt er á því að kaupsamningur aðila sé ekki í gildi þar sem
stefnandi hafi vanefnt skyldur sínar samkvæmt samningnum. Vegna þessa hafi
stefndu ekki gefið út skuldabréf í samræmi við kaupsamninginn og sé engin skuld
til staðar. Þar sem stefnandi hafi ekki efnt kaupsamninginn að fullu geti hann
ekki átt fjárkröfu á hendur stefndu.
Hafi engin gögn eða bókhald verið lagt fram vegna félagsins
DDD ehf. þrátt fyrir ítrekaðar beiðnir þar um. Hafi aðeins verið lögð fram gögn
sem varði Don‘s Donuts ehf. sem sé gjaldþrota. Þar sem bókhald félagsins liggi
ekki fyrir geti stefndu ekki staðreynt að stefnandi eigi fyrirtækið og gildi hið
sama um þau tæki og tól sem hafi átt að fylgja hinu selda. Þá hafi engum
skýrslum verið skilað til opinberra aðila og hafi ýmsar áætlanir hvílt á
félaginu við meinta afhendingu. Hafi ekki legið fyrir húsaleigusamningur vegna
húsnæðis félagsins og húsaleiga ekki verið greidd til júlí 2018 eins og lofað
hafi verið í kaupsamningi. Þá hafi engin stöðuleyfi reynst vera fyrir hendi
vegna veitingavagna félagsins. Jafnframt hafi bifreiðar félagsins ekki verið í
aksturshæfu ástandi, en önnur þeirra hafi jafnframt verið án númera og ekki
verið skráð á hið selda félag. Þá hafi lyklar að bifreiðunum ekki verið
afhentir fyrr en rúmum tveimur mánuðum eftir meinta afhendingu hins selda.
Jafnframt virðist ekki vera til staðar heimild til notkunar á vörumerkinu Don‘s
Donuts, en einkahlutafélagið Don‘s Donuts ehf., sem hafi verið rekstrarfélag
hins umdeilda reksturs, hafi verið tekið til gjaldþrotaskipta. Varakrafa um
sýknu að svo stöddu er byggð á því að leysa þurfi úr kröfu stefndu um riftun
kaupanna áður en dómur verði felldur á kröfu stefnanda. Þrautavarakrafa um
lækkun dómkröfu stefnanda er sögð byggð á öllum sömu málsástæðum. Um lagarök er
meðal annars vísað til meginreglna samninga- og kröfuréttar, sem og laga nr.
91/1991 um meðferð einkamála og laga nr. 50/2000 um lausafjárkaup.
III
Niðurstaða
Í
máli þessu er deilt um hvort stefnandi hafi vanefnt kaupsamning aðila frá 11.
ágúst 2017 með það verulegum hætti að það veiti stefndu rétt til riftunar. Það
liggur fyrir að stefndu fengu afhent 81% hlutafjár í félaginu DDD ehf. í
samræmi við kaupsamning og höfðu umsjón með starfsemi félagsins frá þeim tíma.
Þeir greiddu 2.000.000 króna við gerð kaupsamnings, en hafa ekki gefið út
skuldabréf að fjárhæð 24.000.000 króna líkt og þeim bar að gera samkvæmt 2.
grein samningsins.
Í
samræmi við meginreglur kröfuréttar bera stefndu sönnunarbyrðina fyrir því að
uppfyllt sé það meginskilyrði riftunar að um verulega vanefnd stefnanda sé að
ræða. Stefndu telja vanefndir stefnanda fyrst og fremst felast í því að bókhald
félagsins DDD ehf. hafi ekki verið lagt fram. Af hálfu stefnanda hefur verið
vísað til þess að Jónas Ingi Ragnarsson, sem færði bókhald félagsins, hafi
verið með bókhaldsgögn og að stefndu hafi getað nálgast þau hjá honum. Stefndu
var meðal annars bent á þetta í fyrrgreindu bréfi stefnanda frá 22. nóvember
2017 þar sem riftun kaupanna var mótmælt. Fram kom í skýrslu Jónasar Inga fyrir
dómi að bókhald félagsins hefði verið í möppum á starfsstöð félagsins að
Dalvegi 24. Það hefði staðið til að hann héldi áfram að færa bókhald félagsins
og hefði hann rætt við stefndu eftir kaupsamning aðila, en ekki hefði orðið af
því að hann hæfi vinnu fyrir þá. Hann minntist þess að afi eins stefndu hefði
viljað sjá eldri bókhaldsgögn vegna Don‘s Donuts og hefði hann farið með þau
til hans. Það liggur ekkert fyrir um að stefndu hafi óskað eftir bókhaldsgögnum
frá Jónasi Inga, eins og þeim var bent á að gera, eða að þeim hafi með
einhverjum hætti verið meinaður aðgangur að slíkum gögnum. Að teknu tilliti til
þessa, sem og þess að tekið var fram í 4. grein kaupsamningsins að félagið væri
keypt í núverandi ástandi og fjárhag sem kaupendur hefðu kynnt sér og gerðu
ekki athugasemdir við, verður ekki fallist á að stefnandi hafi vanefnt
kaupsamning aðila með því að afhenda stefndu ekki bókhaldsgögn. Þá hafa stefndu
ekki bent á tiltekin tæki og tól, sem áttu að fylgja kaupunum en gerðu það
ekki, og getur sú röksemd, að ekki hafi verið unnt að staðreyna að tiltekin
tæki væru eign stefnanda, ekki stutt rétt þeirra til riftunar.
Röksemd
stefndu, um að ýmsar áætlanir hafi hvílt á fyrirtækinu þar sem skýrslum hafi
ekki verið skilað til opinberra aðila, er ekki studd neinum gögnum. Þá kom fram
í 4. málsgrein 6. greinar samningsins að seljandi ábyrgist að skuldir sem kunni
að hvíla á félaginu nemi ekki hærri fjárhæð en 500.000 krónum en komi annað í
ljós beri seljandi ábyrgð á þeim og hafi kaupendur heimild til skuldajafnaðar.
Ekki verður séð að stefndu hafi beint kröfu að stefnanda á þessum grunni eða
með öðrum hætti látið reyna á þetta ákvæði. Sú röksemd stefndu að ekki hafi
legið fyrir húsaleigusamningur vegna húsnæðis félagsins að Dalvegi 24 er
jafnframt haldlaus. Það kom meðal annars fram í skýrslu stefnda Edmunds fyrir
dómi að stefndu hefðu greitt leigu vegna húsnæðisins. Þá kom fram í fyrrgreindu
bréfi stefnanda frá 22. nóvember 2017 að munnlegur samningur væri í gildi við
nafngreindan leigusala og ætti ekki að vera neitt því til fyrirstöðu að gera
skriflegan samning. Það verður ekki séð að stefndu hafi leitast við að gera
slíkan samning eða lent í vandkvæðum vegna skorts á heimild til að nýta
húsnæðið. Þá verður að fallast á með stefnanda að misritun hafi verið að finna
í 4. málsgrein 6. greinar samningsins þar sem sagði að seljandi skuli „við
afhendingu hafa greitt leigu fyrir leigutímabilið júlí 2018“ og að þar hafi með
réttu átt að vísa til júlí 2017. Kaupsamningur var gerður 11. ágúst 2017 og
verður að telja fjarstæðukennt að seljandi hlutafjár í félagi, sem hyggst hætta
öllum afskiptum af rekstri þess, taki að sér að greiða húsaleigu tæpt ár fram í
tímann. Þá kom fram í skýrslu stefnda Edmunds fyrir dómi að stefndu hefðu ekki
gert kröfu um að stefnandi gengist undir skuldbindingu af þessu tagi og verður
ekki séð að þetta atriði hafi verið rætt við kaupsamningsgerð. Skortur á að
inna greiðslu vegna húsaleigu af hendi í samræmi við texta kaupsamningsins
getur í ljósi þessa ekki talist vanefnd af hálfu stefnanda. Að sama skapi
liggur ekkert fyrir um að stöðuleyfi hafi ekki verið fyrir hendi vegna
veitingavagna félagsins, en stefndu bera sönnunarbyrði fyrir því líkt og öðrum
röksemdum sínum. Þá liggur ekkert fyrir um að stefndu hafi verið meinað að nota
vörumerkið Don‘s Donuts, sem er ekki skráð samkvæmt II. kafla laga nr. 45/1997
um vörumerki, þannig að það brjóti í bága við 3. grein samningsins. Jafnframt geta
röksemdir um að bifreiðar félagsins hafi ekki verið í aksturshæfu ástandi og að
önnur þeirra hafi ekki verið skráð á félagið ekki stutt rétt stefndu til
riftunar. Stefnandi kveðst hafa lagfært skráningu umræddrar bifreiðar og engin
gögn liggja fyrir sem gefa til kynna að ástand bifreiðanna hafi verið í
ósamræmi við samkomulag aðila.
Samkvæmt
framangreindu hafa stefndu ekki sýnt fram á að stefnandi hafi vanefnt
kaupsamning aðila með verulegum hætti þannig að réttur til riftunar sé til
staðar. Verður því ekki fallist á sýknukröfu stefndu, en hún er eingöngu byggð
á þessum grunni. Þá er ekki tilefni til að fallast á varakröfu stefndu um sýknu
að svo stöddu, enda ekki um það að ræða að sá tími sé ókominn sem krefja megi
stefndu um efndir þeirrar fjárkröfu sem um ræðir, sbr. 2. mgr. 26. gr. laga nr.
91/1991. Stefndu hafa ekki teflt fram tölulegum mótmælum við fjárkröfu
stefnanda sem byggist á kaupsamningi aðila, en kröfðust til þrautavara lækkunar
á kröfunni og sagði í kröfugerð að kröfu um vexti og dráttarvexti væri mótmælt.
Í greinargerð voru ekki færð efnisleg rök fyrir kröfunni og var ekki skýrt á
hvaða grunni kröfu stefnanda um vexti og dráttarvexti væri mótmælt eða að
hverju mótmælin lytu. Lögmaður stefndu var inntur eftir nánari skýringum á
þessu við munnlegan málflutning, en hann tefldi ekki fram efnislegum röksemdum
eða skýrði kröfuna nánar. Að teknu tilliti til þessa er óhjákvæmilegt að
fallast á kröfu stefnanda eins og hún er sett fram, þar með talið hvað varðar
upphafstíma dráttarvaxta. Samkvæmt þessu verður stefndu sameiginlega gert að
greiða stefnanda 24.156.164 krónur með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr.
laga nr. 38/2001 frá 1. september 2017 til greiðsludags.
Að
teknu tilliti til þessara úrslita verður stefndu sameiginlega gert að greiða stefnanda
málskostnað sem þykir hæfilega ákveðinn 800.000 krónur, sbr. 3. mgr. 130. gr.
laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála.
Ásgerður
Ragnarsdóttir héraðsdómari kveður upp dóm þennan.
D Ó M S O R Ð:
Stefndu,
Edmunds Induss, Patrekur Andri Hauksson og Samúel Jói Björgvinsson, greiði
sameiginlega stefnanda, Alithiu Mariu Jonsson, 24.156.164 krónur með
dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá 1. september 2017
til greiðsludags.
Stefndu
greiði sameiginlega stefnanda 800.000 krónur í málskostnað.
Ásgerður
Ragnarsdóttir