D Ó M U R

Héraðsdóms Reykjavíkur föstudaginn 9. nóvember 2018 í máli nr. E-1864/2017:

A

(Hulda Rós Rúriksdóttir lögmaður)

gegn

T

(Valgeir Pálsson lögmaður)

 

 

I.

Dómkröfur o.fl.:

Mál þetta var höfðað 1. júní 2017 og dómtekið 16. október 2018. Stefnandi er A, [...], [...]. Stefndi er T.

Dómkröfur stefnanda eru að viðurkennt verði með dómi að stefnandi eigi rétt á fé­­­­­­­bótagreiðslu frá stefnda á grundvelli laga nr. 111/2000 um sjúk­­­lingatryggingu vegna sjúkdómsmeðferðar, sem [B] lýtalæknir fram­kvæmdi þann 12. júní 2007 og fólst í ísetn­ingu PIP brjóstapúða. Þá er krafist máls­kostn­aðar samkvæmt fram­lögð­um málskostnaðarreikningi, auk virðisaukaskatts af mál­­­­­­­­­flutnings­þóknun.

Stefndi krefst sýknu af öllum kröfum stefnanda og að henni verði gert að greiða stefnda málskostnað að skaðlausu að mati dómsins.

Mál þetta var upphaflega einnig höfðað af stefnanda gegn B lýta­lækni en málinu á hendur honum var vísað frá dómi að hans kröfu með úrskurði héraðs­dóms 27. nóvember 2017 þar sem ekki var fullnægt skilyrðum 7. og 12. gr. laga nr. 111/2000. Nánar tiltekið var lagt til grundvallar að stefnanda væri ekki unnt að beina viður­kenningarkröfu um skaðabótarétt á hendur B á þessu stigi málsins þar sem fyrst þyrfti að fjalla um bótaábyrgð vátryggingafélags hans. Í sama dóms­úrskurði var að auki lagt til grundvallar að stefnanda hefði tekist að sýna fram á lög­varða hags­muni af úrlausn dómkröfu sinnar gagnvart stefnda T í skiln­ingi 2. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála og að málið væri ekki svo van­­­reifað í skilningi 1. mgr. 80. gr. sömu laga, að því er varðaði sönnunarfærslu um meint tjón og orsakasamhengi, að það leiddi til frávísunar málsins frá dómi án kröfu. Að því virtu var ekki tekið undir ábendingar stefnda T í þá veru sem fram komu í greinargerð félagsins samkvæmt 2. mgr. 99. gr. fyrrgreindra laga.

Dómsformanni var úthlutað málinu 10. janúar 2018 en fram að þeim tíma hafði hann ekki komið að meðferð þess.

 

II.

Málsatvik:

1.

B er starfandi lýtalæknir og tryggður með vátryggingu (sjúklinga­trygg­ingu) hjá stefnda. Í febrúar 1998 og desember 2005 leitaði stefnandi til B til eftir­­lits vegna brjóstafyllinga sem hann hafði grætt í brjóst hennar á árinu 1993. Stefn­andi gekkst undir aðgerð hjá B 12. júní 2007 þar sem skipt var um brjósta­fyllingar. Brjósta­púðar þeir sem B græddi í brjóst hennar voru af gerðinni Poly Implant Prothesis, að jafnaði nefndir PIP púðar. Stefnandi kom til eftirlits hjá B 20. júní 2007, eða átta dögum eftir aðgerðina. Samkvæmt gögnum málsins leit þá allt eðli­lega út, saumar voru fjarlægðir og sjúklingur útskrifaður með boð um að koma aftur ef eitt­hvað athugavert kæmi upp.

Stefnandi kveðst hins vegar hafa fundið fyrir [...] strax í kjölfar aðgerðarinnar árið 2007. Fljótlega hafi hún svo byrjað að finna fyrir [...]. Hún kveðst hafa upplýst B um þessi einkenni í endurkomu í kjölfar að­gerðar­­innar en hann hafi ekki talið ástæðu til þess að aðhafast frekar vegna þess.

 

2.

Stefn­­­andi kveður einkenni sín í kjölfar aðgerðarinnar hafa farið versnandi og árið 2010 hafi ástand hennar verið orðið óbærilegt. Á árunum 2007 til 2010 hafi hún ítrek­að leitað til [...] og farið [...] vegna ástands síns en engin orsök fundist fyrir því. Í júní 2010 hafi ástand hennar svo versnað skyndi­­­lega til muna. Einkennin hafi þá helst verið [...]. Þá hafi hún enn fremur fundið [...], auk þess sem hún hafi verið [...].

Sumarið og fram á haust 2010 leitaði stefnandi til C, sér­fræð­ings í [...]. Í stofunótu hans frá 1. júlí 2010 greinir meðal annars að stefn­andi hafi árið 1992 lent í [...]. Hún hafi í kjölfarið glímt við mikil [...] sem hafi svo farið versnandi um tveimur árum áður en hún leitaði til læknis­­­­­ins. Stefn­andi hafi meðal annars kvartað undan [...], auk þess sem henni fyndist [...] sitt eitthvað hafa breyst og hún væri ekki [...]. Að áliti læknisins hafi stefnandi búið við mikið [...] og einnig virst vera með einkenni [...].

Stefnandi leitaði 30. september 2010 til D, [sérgreinalæknis] á [...]. Í læknabréfi D 6. októ­ber sama ár greinir meðal annars að stefnandi hafi verið með [...]. Stefnandi hafi verið í vinnu en hafi lent í ýmsum [...]. Hún hafi haft [...], sem hafi stundum [...], en hafi annars verið [...] og [...]. Þá hafi hún verið [...]. Hún hafi verið með [...] en tekin hafi verið [...] af [...] sem hafi sýnt [...]. Læknir­inn hafi í framhaldi ákveðið að senda stefnanda til [...].

Á tímabili frá 19. desember 2011 til 29. janúar 2012 dvaldist stefnandi á [...]. Í ódagsettu læknabréfi E, [sérgreinalæknis], sem ritað var vegna [...], greinir meðal annars að stefnandi hafi lent í [...] 20 árum fyrr og verið [...]. Hún hafi ávallt haft ein­kenni sem rekja hafi mátt til [...]. Um tveimur árum fyrir dvölina á [...] hafi einkenni hennar farið [...] og tekið á sig [...], nánar tiltekið [...] og var þetta talið vera [...]. Einnig hafi hún verið með [...]. Um svipað leyti hafi hún farið að verða [...]. Að auki hafi hún fundið fyrir [...]. Síðari einkenni hafi verið [...] og [...]. Í saman­­tektar­­­­­­­kafla bréfsins greinir að um sé að ræða [...] ára konu með sögu um [...] 20 árum áður og síðustu árin með vaxandi [...] sem minni mest á [...]. Var stefnandi sögð búa við [...].

Í tilvísun F heimilislæknis til [...] frá 18. nóvember 2011 greinir meðal annars að mikil [...] hafi verið að hrjá stefn­anda síðastliðin ár. Þar kemur einnig fram að hún hafi lent í hörð­um árekstri árið 1992, þá 29 ára gömul. Hún hafi búið við [...] og [...] sem drógust verulega á langinn og [...].

 

3.

Í byrjun árs 2012 sendi B lýtalæknir bréf til þeirra sjúklinga sem leitað höfðu til hans á árum áður og fengið ígrædda PIP brjóstafyllingapúða. Í bréfinu gerði hann grein fyrir því að franskur fram­leið­andi púðanna hefði jöfnum höndum notað leyfilegt og óleyfi­legt sílíkon við fram­leiðslu þeirra. B hvatti sjúk­linga sína til að þiggja boð íslenskra heil­brigðisyfirvalda um endurgjaldslausa óm­skoðun til að kanna ástand PIP púða í brjóst­­um þeirra kvenna sem fengið höfðu ígrædda slíka púða á árunum 2000 til 2010. Á því tímabili uns PIP púðarnir hafi verið teknir af markaði og notkun þeirra bönnuð hér á landi í apríl 2010, hafi verið notað sílí­kon í púðana sem ekki hafi uppfyllt kröfur um innihald og gæði. Enn fremur árétt­aði læknirinn í bréfi sínu að hann hefði ekki notað umrædda púða síðan grunsemdir hefðu vaknað um að í þeim væri annað sílíkon en getið hafi verið um í innihalds­lýsingum fram­leiðandans og legið til grund­vallar gæða­vottorðum opin­berra aðila. Engin vit­neskja hefði verið um svik fram­leið­andans, hvorki í Evrópu, Banda­­­ríkjum Norður-Ameríku né annars staðar, fyrr en á ár­inu 2010.

Stefnandi þáði boð heilbrigðisyfirvalda um [...] og gekkst hún undir slíka skoðun 10. febrúar 2012 á [...]. Við [...] greindist [...]. Einnig greindist [...] en samkvæmt vottorði [...]virtist sá [...].

Hinn 6. mars 2012 leitaði stefnandi til G, [sérgreinalæknis] á [...]. Í göngudeildarnótu vegna þeirrar komu greinir meðal annars að stefnandi hafi verið með [...] en ekki [...]. Það hafi verið [...]. Vegna einkenna sem stefnandi hafi búið við hafi hún tekið ákvörðun um að láta fjarlægja púðana og að það yrði gert með for­gangi á [...]. Við skoðun á brjóstunum segir í nótunni að þau hafi verið [...].

Í aðgerð sem G framkvæmdi 21. mars 2012 á [...] voru PIP púðarnir fjar­lægðir úr brjóstum stefnanda. Í aðgerðarlýsingu greinir meðal annars að [...]. Hann hafi náðst út og þá hafi sést [...] var ekki mikið [...] en þó talsvert af [...] á henni bæði á [...]. Eins aðgerð hafi verið gerð [...] þar sem [...]. Ástand í [...] hafi verið mjög líkt því sem var [...]. Í göngu­deildar­nótu sem fyrr­greindur læknir ritaði 27. mars 2012 greinir meðal annars að [...] hjá stefn­anda og [...] verið [...]. Brjóst [...]. Þá hafi hún fengið ráð­gjöf og verið útskrifuð með endur­komu eftir þörf­um.

Hinn 12. júní 2012 fór stefnandi til eftirlits hjá G. Í göngu­­­­deildarnótu sem læknirinn ritaði vegna þeirrar komu á [...] greinir meðal annars að að­gerðin hafi [...] og að eigin sögn sé stefnandi með mun minni ein­kenni frá [...]. Stefnandi hafi reyndar verið mjög [...] síðastliðin fimm ár og hafi hún leitað til [...] vegna þess og þeirra [...] sem hún hafi verið með í [...]. Hún hafi farið í ýmsar [...] en ekki hafi [...]. Hún hafi talið sig jafnvel hafa [...] aðeins eftir [...] en viður­kennt að hún hafi ekki verið í [...]. Þá segir svo í nótunni: [...].

 

4.

Að sögn stefnanda gerðu sömu einkenni enn gert vart við sig á árinu 2013, nánar til­tekið [...]. Stefnandi gekkst undir [...] 10. apríl 2013 á [...], á [...]. Í göngudeildarnótu vegna þeirrar rannsóknar greinir meðal annars að [...]. Ekki hafi sést merki um [...]. Hins vegar hafi sést [...]. Enn fremur hafi sést [...]. Stærstu [...] hafi [...]. Við [...] hafi [...]. Hafi þannig [...].

Þann 15. maí 2013 fór fram [...] á stefnanda á [...]. Í göngu­­deildarnótu vegna þeirrar skoðunar greinir meðal annars að [...]. [...] þar hafi verið [...] og [...]. Einnig hafi sést [...] og svo [...]. [...], hafi einnig [...]. Engar [...] hafi sést í [...]. Við rannsóknina hafi engin [...].

Stefnandi gekkst undir [...] 25. nóv­ember 2013 á [...]. Í niðurstöðu um [...] greinir meðal annars að [...]. [...]. Auk þessa hafi [...]. [...] hafi verið [...].

Í læknabréfi H [sérgreinalæknis] 5. júní 2014 greinir meðal annars að stefnandi hafi á þeim tíma [...]. Grein­­­­ingin hafi verið gerð út frá [...]. Orsakir [...] séu óþekktar en talið sé að [...] geti kallað fram einkennin. Í til­viki stefnanda hafi [...] fyrst komið fram í mars 2012 í tengslum við [...] í kjöl­­far leka úr PIP brjóstapúðum. Því hafi fylgt [...] sem hún hafi upplifað að [...]. Þá hafi hún einnig fundið fyrir [...]. Þá greinir í niðurlagi bréfsins: [...] Skv. sjúkrasögu upplifir [stefnandi] tengsl við [...] sem hún hefur fundið fyrir og eru talin tengjast PIP brjóstapúðaleka. [...]

 

5.

Í ítarlegu vottorði F heimilislæknis, dagsettu 11. júní 2014, sem beint var til þáverandi lögmanns stefnanda, greinir að læknirinn hafi verið heimilis­­læknir stefnanda frá árinu 2008 og hann þekki vel til sjúkrasögu hennar og að hann hafi haft aðgang að sjúkraskrá hennar. Í vott­orðinu greinir meðal annars að stefn­andi hafi [...] eftir að hún fékk [...] 2007. [...] hennar hafi [...]. Hún hafi í gegnum tíðina alltaf unnið fulla vinnu en eftir að einkenni hennar byrjuðu hafi [...]. Þá hafi hún verið metin til [...] hjá [...]. Um sé að ræða [...] sem án vafa séu háð [...]. [...] vegna [...], meðal annars vegna [...] og víðar sem hafi valdið [...]. Almenn [...] stefnanda séu [...]. Þá greinir í vott­­orð­inu: [...] Fyrst um sinn var ástæða ein­kenna óljós en eftir að PIP málið kemur upp er það skoðað og í ljós kemur [...]. Eftir að PIP málið kemur upp á yfirborðið hefur [stefnandi] fengið [...] enda hafði hún þá [...]með [...] og enn fremur var margra mánaða seinkun frá því að að­kom­andi læknum var kunnugt um framleiðslu­gallann þar til að það barst henni til eyrna. Skýrt er tekið fram að ekkert þessara [...] var til staðar fyrir ísetningu púð­anna. [...]

Í vottorðinu greinir að stefnandi hafi fengið PIP brjóstapúða grædda í sig á árinu 2007. Hún hafi fundið fljótlega, og reyndar daginn eftir aðgerðina, fyrir því að [...] og rætt það við [...] sem hafi svarað því til að þau [...] væru eðlileg. Þá er í vottorðinu nánar gerð grein fyrir fyrr­greindri aðgerð stefnanda hjá G 21. mars 2012 þegar PIP púðarnir voru fjarlægðir. Þá greinir í niðurlagi vottorðsins: [...] Í rannsóknum fyrir og eftir aðgerðina staðfestist [...]. Í [...] 10. apríl 2013 sjást [...]. Í [...] 15. maí 2013 staðfestist þetta, [...]. Í [...] af [...] Er [...]. Auk þess er [...]. [...] Það er læknisfræðilegt mat undirritaðs að [...] sem [stefnandi] hefur fundið fyrir undanfarin ár megi án vafa rekja til leka frá þessum gölluðu púðum og hefur nú orðið til þess að hún er óvinnufær eins og málin standa í dag. [...].

 

 6.

Stefnandi dvaldist í sex skipti á [...] á tímabili frá des­­­ember 2011 til mars 2016. Í vottorði I, [sérgreina- og yfirlæknis] [...], dagsettu 19. júní 2014, sem beint var til þáverandi lög­manns stefnanda, greinir meðal annars að við dvöl í janúar 2013 hafi stefnandi glímt við [...] eftir leka sílíkonpúða. Hún hafi verið verst á árunum 2010 til 2012 en verið með skásta móti í desember 2012. Henni hafi skánað eftir að púðarnir voru fjarlægðir í mars 2012. [...]. Meðan á meðferðinni hafi staðið hafi hún áfram verið [...]. Hún hafi starfað sem verktaki og átt [...]. Þá hafi ekki borið á [...] meðan á dvölinni stóð.

Í öðru vottorði áðurnefnds I [...], dag­­settu 31. janúar 2017, sem er nokkuð ítarlegt og beint var til þáverandi lögmanns stefnanda, er heilsufarssaga stefn­­anda enn rakin. Stefnandi hafi þá verið búin að dvelja á [...], svo sem áður greinir, í sex skipti á árunum 2011-2016. Í vott­­­­orð­inu greinir meðal annars að í byrjun árs 2015 hafi farið að [...] og í framhaldi hafi hún [...]. Síðan segir: [...]. [...] hafi haldið áfram að [...]. Í vott­orðinu er greint frá [...] stefn­­­­­­­­­anda af [...] og lýst var í vottorði sama læknis frá 2014 en þess einnig getið að [...].

Þá greinir meðal annars í vottorðinu: [...] Árið 2007 er fyrst varað við [PIP brjósta­­­­­­­­­­­­púðum] og í febrúar 2009 var heilbrigðisyfirvöldum í Bretlandi gert viðvart um mörg mál þeim tengd og ári seinna var breskum skurðlæknum ráðlagt að hætta notkun á PIP-púðum. Árið 2011 mæla frönsk heilbrigðisyfirvöld með því að PIP púðar séu fjarlægðir hjá öllum konum. Þeir eru líklegri til að leka en aðrir brjósta­púðar. Auk þess hafa menn áhyggjur af efnum í iðnaðarsílikoni á mannslíkamann. [...] Sili­­­­­­­­cone hefur verið notað í aðgerðum á brjóstum í 40 ár. Það var upphaflega talið óvirkt efni en komið hefur í ljós að það geti valdið staðbundinni og almennri bólgu­svörun í líkamanum, þar með talið stækkuðum eitlum, liðbólgum, bólgum í hjarta, lifur og nýrum. [...] Algengi leka í brjóstapúðum fer vaxandi með aldri púðanna. Það er talið vera um 2% fyrstu 5 árin og upp í 17% eftir 10 ár. PIP-brjóstapúðarnir eru taldir vera verri hvað þetta varðar. Allir púðar leka með tímanum en PIP-púðarnir meira en aðrir. Það er ekki algengt en vel þekkt að stundum svara menn sílikoni mjög illa ef það berst inn í líkamann og á það við [stefnanda].

Í vottorðinu er nánar vísað til viðauka þar sem tilgreindar eru tvær slóðir á netinu. Fyrsta slóðin leiðir til skýrslu um bráðabirgðaálit á öryggi PIP brjóstapúða, sem vísinda­nefnd Evrópusambandsins um bráðar og nýuppgötvaðar heilsufarsáhættur gaf út í september 2013 (e. Scientific Committee on Emerging and Newly Indentified Health Risks, SCENIHR, Preliminary Opinion on safety of Poly Implant Prothese (PIP) Silicon Breast Implant (2013 update) September 2013). Í þessari skýrslu er ekki að finna stuðning fyrir langvarandi heilsuleysi af völdum PIP brjóstapúða. Seinni slóðin leiðir til fræðigreinar í indversku tímariti um lýtaskurðlækningar (e. Indian Journal of Plastic Surgery. 2010;43:206-209), sem birtist árið 2010. Í greininni er sagt frá einu sjúkratilfelli þar sem sílíkon hefur safnast í eitla í holhönd eftir brjósta­stækkun. Brjóstapúðarnir í því tilfelli voru af gerðinni Mentor^TM og var því ekki um að ræða PIP brjóstapúða. Í greininni er ekki að finna stuðning fyrir langvarandi heilsu­leysi af völdum PIP brjóstapúða og í umræðukafla greinarinnar eru engar tilvísanir í fyrri rannsóknir yngri en frá árinu 2009.

 Þá greinir í niður­lagi vottorðsins: Undirritaður telur að skurðlæknirinn hefði átt að fylgja [stefnanda] eftir þegar hún kemur með kvartanir til að sjá hvort þær gengju yfir eða ekki. Þegar ljóst var að þessir púðar voru að endast verr en aðrir hefði hann þurft að skoða allar konurnar sem hann hafði sett þessa púða í og sérlega þær sem höfðu kvartað um óþæg­indi. [...].

 

7.

Í ítarlegu vottorði J heimilislæknis frá 20. júní 2017, sem beint var til þáverandi lögmanns stefnanda, greinir meðal annars að læknirinn telji mjög líklegt að rekja megi einkenni stefnanda fram til útgáfudags vottorðsins og, sem lýst hafi verið vel í eldri vottorðum og gögnum, til leka sílíkons frá PIP púðum. Sam­kvæmt gögnum um stefnanda [...] fyrir árið 2007 varðandi [...]. Hins vegar hafi frá því í júlí 2007 verið [...]. Fram komi í [...]. Þá hafi virst koma [...] hjá stefnanda frá miðju ári 2010. Hún hafi [...].

Í febrúar 2012 hafi stefnandi verið greind með [...]. Vísað var til læknisaðgerðarinnar í mars 2012 þegar púðarnir voru fjar­­­lægðir. Þá var vísað til sjúkranótu F heimilis­læknis frá 9. ágúst 2012 um að enn væri [...]. Stefnandi hafi verið í fullu starfi sem [...]. Fyrir aðgerðina hafi hún fundið fyrir [...]. Þá hafi stefnandi verið með [...]. Í vottorðinu er vikið að [..., en samkvæmt niðurstöðum þeirra [...]. 

Tekið var fram í vottorðinu að stefnandi hafi verið send af heimilislækni í [...] þar sem hún hafi verið með [...]. Við þá [...] hafi stefnanda síðustu ár, svo sem [...]. Þá var einnig tekið fram í vottorðinu að stefnandi hafi [...] og nánar vísað til framangreinds [...].

Í niðurlagi vottorðsins er vikið að [...] sem stefnandi hafi orðið fyrir á ár­inu 1992 með þeim afleiðingum að [...]. Um þetta segir í vottorðinu: [...]. Í niðurlaginu er vísað til þess að eftir að stefnandi hafi fengið grædda í sig PIP púðana á árinu 2007 þá hafi [...]. Aðgerðin 2012, þegar púðarnir hafi verið fjar­lægðir, hafi [...] nema síður sé, enda hafi komið í ljós við [...] á árinu 2013, að hún hafi þá verið [...]. Þá greinir í niðurlagi vottorðsins: [...]. Alltént er undirritaður ekki í vafa um að [...] [stefn­anda] í dag sé í orsaka­samhengi við leka úr siliconpúðum sem settir voru í lík­ama hennar árið 2007 mikið fremur en síðkomin áhrif [...] 15 árum þar áður. [...] 

 

8.

Með bréfi þáverandi lögmanns stefnanda 27. nóvember 2015 var óskað eftir af­stöðu stefnda til bótaskyldu úr sjúklingatryggingu samkvæmt lögum nr. 111/2000, sem B hefði verið með í gildi hjá stefnda. Með bréfi stefnda 17. maí 2016 var bóta­skyldu hafnað með vísan til þess að framferði B hefði ekki verið ábótavant og að ekki væri grund­völlur fyrir skaðabætur til handa stefnanda. Auk þess var vísað til þess að ekki hefði verið sýnt fram á orsakatengsl á milli einkenna og sjúklingatryggingar­atburðar sem væri frumskilyrði bótaábyrgðar. Stefnandi kærði niðurstöðu stefnda frá 17. maí 2016 til Úrskurðarnefndar í vá­trygginga­málum 6. apríl 2017 en niðurstaða nefndar­innar liggur ekki fyrir. Þá átti stefnandi aðild að hópmálssókn ásamt 203 öðrum íslenskum ríkisborgurum fyrir frönskum dómstólum á hendur þýsku eftirlits­fyrirtæki vegna ófullnægjandi vottunar á PIP brjóstapúðum. Við munn­legan mál­flutn­ing var af hálfu stefnanda upplýst að sá málarekstur hefði tekið til þess hvort fara ætti fram dóm­kvaðning matsmanna til að rannsaka nánar af­leið­­ingar sílíkon­leka úr PIP brjósta­púð­um.

Stefnandi gaf aðilaskýrslu við aðalmeðferð. Þá gáfu skýrslu vitnis K, sem er eiginmaður stefnanda, J, [...], og I [...].

 

III.

1.

Helstu málsástæður og lagarök stefnanda:

Stefnandi byggir kröfur sínar á lögum nr. 111/2000 og tekur fram að B hafi starfað sem sjálfstætt starfandi lýtalæknir samkvæmt löggildingu heil­brigðis­­­yfirvalda. B reki lækna­­­stofu sína sjálfur og þegar stefnandi hafi leitað til hans til að fá grædda í sig PIP brjósta­púða hafi hún leitað til læknastofu hans. Stefn­andi byggir á því að B beri bótaskyldu samkvæmt 9. gr. lag­anna og hann sé með lög­bundna sjúk­linga­­­tryggingu hjá stefnda samkvæmt 10. gr. sömu laga. Þá sé kröfu stefn­anda beint að stefnda á grundvelli 12. gr. laganna.

Stefnandi vísar til 1. gr. laga nr. 111/2000 en fram komi í ákvæðinu að allir þeir sem verði fyrir tjóni í kjölfar meðferðar hjá lækni eigi rétt til skaðabóta án tillits til sakar læknis eða annarra heilbrigðisstarfsmanna. Stefnandi byggir á því að læknis­aðgerð sem B framkvæmdi á árinu 2007, með ígræðslu nýrra brjóstapúða, hafi verið sjúkdómsmeðferð í skilningi 1. gr. laganna og sérstaklega að teknu tilliti til þess að líf­tíma fyrri brjóstapúða í henni hafi verið lokið og skipti þá ekki máli hvort hin upp­haflega ígræðsla hafi verið nauðsynleg.

Stefnandi vísar til 1. tölul. 2. gr. laganna og byggir á því að ætla megi að komast hefði mátt hjá því tjóni sem hún varð fyrir þegar brjóstapúðarnir sprungu hefði B sinnt henni eins og góðum og gegnum lækni hefði borið að gera. B hafi fram­kvæmt að­gerð á stefnanda 12. júní 2007 og hún fengið hina nýju PIP brjóstapúða grædda í sig í þeirri aðgerð. Strax í kjölfarið, nánar tiltekið 20. sama mánaðar, í endurkomu til B eftir aðgerðina, hafi stefnandi kvartað við hann sem lækni um [...]. Stefnandi hafi upplýst B um þessi einkenni en hann ekki talið neina ástæðu til að aðhafast nokkuð vegna þessa. 

Stefnandi vísar til bréfs stefnda sem staðfesti að B hafi verið kunnugt um það vorið 2010 að grunur væri um það að aukin tíðni væri á leka frá PIP brjósta­púð­um miðað við aðra brjóstapúða. Þá hafi hann á þeim tíma hætt notkun slíkra púða. B hafi hins vegar ekki fyrr en á árinu 2012 haft samband við þá sem fengið höfðu slíka brjóstapúða setta í sig hjá honum. Að mati stefnanda virðist B því hafa tekið ákvörðun um það, þegar hann var búinn að fá vit­neskju um brjóstapúðana, að hafa ekki samband við hana eða aðra sem fengu sambæri­lega púða hjá honum. 

Stefnandi telur að ef B hefði strax skoðað hana rækilega þegar hún kvartaði eftir fyrrgreinda aðgerð á árinu 2007 hefði mátt koma í veg fyrir allar þær alvarlegu af­­­­leið­ingar að­gerðar­innar sem raun var á. Þá telur stefnandi að ef B hefði haft sam­­­band við sig á árinu 2010, þegar hann hafi vitað að brjóstapúðarnir áttu það til að leka, hefði einnig mátt koma í veg fyrir alvarleika málsins. Stefnandi vísar til þess sem fram kemur í allmörgum læknisvottorðum varðandi hana, að hún hafi verið með ein­kenni allt frá því að fyrrgreind aðgerð var gerð. Ein­kennin hafi farið versnandi og á árinu 2010 hafi þau verið orðin nær óbærileg. Á þeim tíma hafi hún þjáðst af [...]. Að auki hafi hún [...]. 

Stefnandi tekur fram að hún hafi strax farið í skoðun eftir að hún fékk upplýsingar bréf­­leiðis frá B um að PIP brjóstapúðar hefðu átt það til að vera lekir og hafi það reynst vera tilfellið um hennar brjóstapúða. Brjóstapúðarnir hafi verið fjarlægðir úr henni með aðgerð 21. mars 2012. Við aðgerðina hafi komið í ljós að þeir voru [...] dreifst [...] hennar. Stefnandi hafi eftir að­­gerðina upplifað [...] en um leið mun meiri [...]. Hún hafi áfram verið með [...]. Stefnandi hafi farið í [...] 10. apríl 2013 og 5. maí sama ár þar sem [...] eftir að brjóstapúðarnir voru fjarlægðir. Mikil [...]. Þá hafi stefnandi [....]. Stefn­andi vísar til þess að hún sé [...] og byggir hún á því að stóran hluta þeirra megi rekja til hinna gölluðu PIP brjóstapúða þar sem [...] að sögn meðferðarlækna hennar. Þá hafi hún í tölu­­­­verðan tíma verið [...].

Stefnandi byggir á því að hún hafi orðið fyrir líkamstjóni sem tengja megi við leka frá brjóstapúðum. Brjóstapúðarnir sem B hafi notað við meðferð hennar séu lík­­­­­­­­­­legri en aðrir púðar til að leka og því telur stefnandi að um sé að ræða atburð sem falli undir lög nr. 111/2000 óháð vitneskju B um gallann á púðunum. Þessu til við­bótar sé sú staðreynd að draga hefði mátt úr afleiðingum ef brjóstapúðarnir hefðu verið fjarlægðir um leið og B fékk vitneskju um að þeir væru gallaðir. B hafi hins vegar kosið að upplýsa ekki sjúklinga sína um þessa staðreynd þrátt fyrir vitneskju sína þar um og á því beri hann sök. 

Um lagarök að öðru leyti vísar stefnandi til ákvæða laga nr. 111/2000. Um varnar­­­­­­­­­­­þing vísar stefnandi til 33. gr. laga nr. 91/1991 og um kröfu um málskostnað vísar hún til 1. mgr. 130. gr. sömu laga. Þá tekur stefnandi fram að krafa um virðis­auka­­­­skatt af málflutningsþóknun sé reist á lögum nr. 50/1988 um virðisaukaskatt þar sem hún sé ekki virðisaukaskattsskyldur aðili og því sé henni nauðsynlegt að fá dóm fyrir þeim skatti úr hendi stefnda.

 

2.

Helstu málsástæður og lagarök stefnda:

Um meint tjón stefnanda og orsakatengsl vísar stefndi til 1. mgr. 1. gr., sbr. 2. gr. laga nr. 111/2000 og telur hann skýrt að réttur til bóta stofnist því aðeins að sjúklingur hafi orðið fyrir líkamstjóni, líkamlegu eða and­­legu, í tengslum við rannsókn eða sjúk­dóms­­­meðferð. Stefndi byggir á því að stað­hæf­­ingar stefnanda um sjúkdóms­einkenni, sem hrjáð hafi hana eftir að PIP brjósta­púðar voru græddir í hana 12. júní 2007, séu sam­­­­­­kvæmt gögnum málsins ósannaðar. Það verði ekki rakið til PIP púð­anna. Að því virtu sé ósannað að hún hafi orðið fyrir líkam­legu eða andlegu tjóni af völd­um um­­ræddra brjóstapúða.

Stefndi vísar í þessu sambandi til bæklings, útgefinn í janúar 2002 af embætti land­­læknis í samráði við Félag íslenskra lýtalækna, Brjóstastækkun – almennar upp­lýs­ingar, en þar komi meðal annars fram á bls. 5 – 6: Mikið hefur verið fjallað um meinta skað­semi sílikons fyrir líkamann og hefur sú umræða nær eingöngu miðast við sílikon­brjósta­fyllingar. Allt annað sílikon sem einstaklingar innbyrða eða bera á sig nær daglega í matvælum, lyfjum eða snyrtivörum hefur vakið minni athygli. Lengi hefur verið uppi sú tilgáta að sílikon eða eitthvað annað í fyllingunni geti tengst tilurð sjálfsofnæmissjúkdóma. Þar hefur helst verið rætt um sjúkdóm sem kall­ast herslis­sjúkdómur. Einkenni hans lýsa sér m.a. í þynningu húðar, einkum á fingrum, tám og í andliti. Fólk fær liðverki, vélindað verður stirt og kyngingar­vanda­mál koma upp, auk þess sem sjúkdómurinn getur lagst á hjarta. Aðrir sjálfs­ofnæmis­sjúk­dómar hafa einnig verið nefndir, [þar á meðal] rauðir úlfar, liðagigt o.fl.  Á undan­förn­um árum hafa verið gerðar allmargar faraldsfræðilegar rannsóknir án þess að unnt hafi verið að sýna fram á þessi tengsl. Jafn líklegt er að konur fái sjálfs­ofnæmis­sjúkdóma hvort sem þær hafa fengið sílikon í brjóst eða ekki. Ennfremur hefur leikið grunur á að sílikon í brjóst­­um geti tengst síþreytu­einkennum, sem lýsa sér í þreytu, sleni, hitavellu, skorti á ein­­beitingu o.fl. Enn hefur málið þó ekki verið skýrt á fullnægjandi hátt þar sem tengsl sí­þreytu og sílikons í brjóst­um hafa hvorki verið sönnuð né afsönnuð. Að lokum hefur ekkert óyggjandi komið fram sem bendir til þess að konum með brjósta­­fyll­ingar sé hættara en öðrum konum við ákveðnum sjúkdómum, t.d. brjósta­krabba­­meini. Menn eru ekki á eitt sáttir um skaðsemi sílikons, en þó má fullyrða að fylgi­­kvillar eru sjaldgæfir. Talsvert hefur verið talað um sílikonleka sem skaðvald. Er hér um að ræða lítið magn sílikons sem sleppur hægt og bítandi gegnum ytra hylkið. Síli­kon í brjósta­púðum (sílikon­fjölliða) fer mun minna um líkamann en önnur form síli­kons sem notuð eru í öðrum tilgangi, t.d. í lyf, matvæli og snyrtivörur. Í undan­tekn­ingar­tilvikum berst síli­kon út um líkamann og finnst m.a. í aðlægum eitla­stöðvum en skaðsemi þess er ósönnuð.

Stefndi vísar einnig í þessu sambandi til lokaskýrslu sérfræðingahóps á vegum breska heilbrigðisráðuneytisins (e. Department of Health) undir stjórn Sir Bruce Keogh, lækningaforstjóra NHS (e. National Health Service), dagsettrar 18. júní 2012, varð­­andi PIP brjósta­­púða. Á bls. 4 í íslenskri þýðingu skýrslunnar, undir fyrirsögninni Það sem þessi skýrsla bætir við, komi eftirfarandi fram: Efnafræðilegar greiningar á öðrum fram­­leiðslu­­­­­lotum sílikons þess sem notað var í PIP brjóstapúða og aðra sílikon brjósta­­púða sýna að það er meira magn af síloxönum í þeim fyrri og að magnið er breytilegt eftir lotum. Ekki er litið svo á að tilvist þessara síloxana hafi í för með sér umtals­verða heil­brigðis­áhættu, jafnvel þótt til þess komi að PIP brjóstapúði rifni algjör­lega.  Að öðru leyti er ekki um neinn umtalsverðan mun á framleiðslulotum að ræða og ekki heldur neinn umtalsverðan mun á PIP og öðrum brjóstapúðum. [...] Einkum er ekki um neina aðra lífræna mengun að ræða í PIP brjóstapúðum. [...] Ekki var um neina um­­talsverða ólífræna mengun að ræða í neinni framleiðslulotu. Platínum­innihald síli­konsins í PIP brjóstapúðum er minna en í sílikoni ætluðu til notkunar í lækninga­búnað. Caesium fannst i afar litlu magni (ekki talið hafa áhrif á heilsufar). [...] Frek­ari eiturefnafræðilegar prófanir í Ástralíu staðfesta að sílikon­gelið í PIP brjósta­púð­um orsakar ekki frumueitrun. Til viðbótar vísar stefndi til bls. 9 í sömu skýrslu þar sem meðal annars sé greint frá niðurstöðum prófana á mögu­legum eituráhrifum þess sílíkons sem notað hafi verið í PIP brjóstapúða, sem hér greinir: Þessar niðurstöður eru túlkaðar þannig, í samræmi við helstu viðeigandi alþjóðlega viður­kennda staðla, að gelfylliefnið sem notað var í PIP brjóstapúða valdi ekki ert­ingu og sé ekki ógn við heilbrigði manna. Þá vísar stefndi enn fremur til bls. 14 í sömu skýrslu, í kafla með heit­inu Umfjöllun og niðurstöður, þar sem settar séu fram helstu ályktanir sem skýrslu­­höfundar dragi af fengnum upplýsingum, svohljóðandi: [...] [S]trangar efna- og eitur­efnafræðilegar rannsóknir um heim allan á fjölbreyttu úrvali af PIP brjósta­púðum hafa ekki gefið neinar sannanir um umtalsverða áhættu við heilbrigði manna. [...] [E]ngin ástæða er til þess að halda að frekari prófanir muni breyta þessari niður­stöðu í ljósi þess að niðurstöður efnafræðilegra greininga og sá fjöldi framleiðslulota sem nú hefur verið rannsakaður um heim allan hefur í heild sinni gefið sömu niður­stöður.

Stefndi byggir á því að samkvæmt niðurstöðu í framangreindri skýrslu breska sér­fræðingahópsins sé með öllu ósannað að það sílíkon sem hafi verið í þeim PIP brjósta­púðum, sem græddir voru í brjóst stefnanda á árinu 2007, hafi verið hættulegra eða ógn­að heilsu stefnanda meira en sílíkon í öðrum tegundum brjóstapúða. Stefndi vísar til þess sem áður greinir í bækl­ingi landlæknisembættisins, að sílíkon í brjósta­púðum sé almennt talið skaðlaust og jafnvel þótt það leki úr púðum og komist í snertingu við líkams­vefi. Að mati stefnda verði því ekki fram hjá því litið að ósannað sé með öllu að sjúk­­­dómseinkenni stefn­anda megi rekja til þess sílíkons sem lekið hafi úr PIP púð­unum. Gagnstæðar ályktanir í vottorðum einstakra lækna, sem hafi haft stefnanda í læknis­­­­­­­­­­­meðferð, breyti engu í þess­um efnum. Allt eins verði að ætla að sjúkdóms­einkenni stefnanda megi rekja til af­­leiðinga [...] sem hún hafi orðið fyrir á ár­inu 1992. Að mati stefnda hafi stefn­­­andi því ekki sýnt fram á að hún hafi orðið fyrir lík­­­am­­legu eða andlegu tjóni sem veiti henni rétt til bóta úr umræddri sjúklinga­trygg­ingu samkvæmt lögum nr. 111/2000.

Varðandi grundvöll bóta samkvæmt 1. tölul. 2. gr. laga nr. 111/2000 þá vísar stefndi til þess að ekki sé um það deilt að læknisaðgerðin 12. júní 2007, þegar PIP brjósta­­­­­­­púðarnir voru græddir í brjóst stefnanda, hafi gengið áfallalaust fyrir sig. Ekkert athuga­vert hafi fundist við [...] stefnanda þegar hún kom til eftirlits hjá B 20. júní 2007 og hafi hún þá verið útskrifuð. Við fyrrgreint eftirlit hafi ekkert komið fram sem hafi gefið tilefni til að ætla að [...] eftir aðgerðina eða að tilefni hafi verið til frekari skoðunar eða eftirlits. Þá hafi það einnig fengist staðfest 6. mars 2012 þegar G skoðaði [...]. G hafi þá talið að [...]. [...] sem G hafi fundið við þá skoðun telur stefndi að hafi komið til á einhverjum tíma eftir læknis­skoðunina hjá B 20. júní 2007. Að þessu virtu sé öllum staðhæfingum stefnanda, að hún hafi fundið fyrir [...] og hún hafi upp­­lýst B um þau einkenni við endurkomuna 20. júní 2007, mót­mælt sem röng­um og ósönnuðum.

Stefndi vísar til þess að það hafi fyrst verið á árinu 2010 sem frönsk eftirlits­yfir­völd með lækningatækjum hafi komist að þeirri niðurstöðu að PIP púðar full­nægðu ekki kröfum til að bera CE-merkingu. Íslenskum heilbrigðisyfirvöldum hafi verið kunn­­­­­­­­­­­­­­gerð sú niðurstaða um svipað leyti og B fékk vitneskju um hana. Í samráði við embætti landlæknis hafi verið afráðið að hafa ekki frumkvæði að því að hafa sam­band við þær konur sem fengið höfðu ígrædda PIP púða á því tímabili sem CE-merk­ingin reyndist vera fölsuð. Annað hafi verið talið valda óþarfa ugg meðal kvenn­anna. B hafi átt aðild að Samtökum sænskra lýtalækna (s. Svensk Plastikkirurgisk För­ening). Í fram­­­­­­­haldi af símafundi á vegum samtakanna 10. apríl 2010 vegna PIP brjóstapúðanna hefði tiltekinn formaður samtakanna sent sérstakt tölvuskeyti til allra þeirra sem áttu aðild að samtökunum, þar á meðal til B. Í tölvuskeytinu hefði verið greint frá því að frönsk heilbrigðisyfirvöld, AFSSAP, hefðu ákveðið að stöðva alla frekari sölu og notkun PIP brjóstapúða eftir að vísbendingar hefðu verið komnar fram um að þeir virtust rifna oftar en aðrir púðar á markaði og að rannsókn hefði leitt í ljós að þeir væru fylltir með öðruvísi sílíkongeli en því sem skráð væri í CE-vottun. Í tölvu­skeyti for­­­mannsins hefði einnig verið fjallað nánar um það hvernig bregðast skyldi við þess­um aðstæðum og segir svo í skeytinu í íslenskri þýðingu: Við bíðum að sinni greinar­gerðar frá AFSSAP. Þegar okkur berast nýjar upplýsingar, verður þeim miðlað til þín. Hægt er að róa sjúklinga með því að hingað til hafi ekki orðið vart við nein heilsu­farsleg vandamál og að ekki sé að sinni mælt með því að skipta þeim út fyrir aðra brjósta­­­púða.

Stefndi telur að ljóst megi vera af þessu að það hafi fyrst og fremst verið af fag­leg­­­um ástæðum, í samræmi við viðbrögð sænskra starfsfélaga hans og að höfðu sam­ráði við embætti landlæknis, sem B hafi ekki hlaupið til strax á árinu 2010 og haft samband við stefnanda og aðrar konur með PIP brjóstapúða til þess eins að upp­lýsa þær um að púðarnir fullnægðu ekki kröfum um CE-merkingar og að þeir hefðu verið teknir af markaði. Á þessum tíma hefði B hvorki haft fullnægjandi upp­lýs­ingar né heldur haldbær ráð um það hvernig bregðast skyldi við þessum aðstæðum. Megi því stað­­hæfa að það hefði verið fullkomlega ábyrgðarlaust af hálfu læknisins ef hann hefði breytt á annan veg. Sérstök upplýsingagjöf til stefnanda á þessu tímamarki um ástand brjósta­púðanna hafi því ekki þjónað neinum tilgangi og að mati stefnda sé ekkert sem gefi tilefni til að ætla að það hefði leitt til bættrar heilsu fyrir hana. Þvert á móti hefði slíkt verið til þess fallið að auka enn frekar líkamleg og andleg óþægindi hennar. Að mati stefnda hafi B því hagað sér að öllu leyti eins vel og unnt var og í sam­ræmi við þá vitneskju sem legið hafi fyrir um ástand PIP brjóstapúðanna. Gagn­stæðar ályktanir sem kunni að finnast í vottorðum lækna sem hafi haft stefnanda til læknis­­meðferðar breyti engu í þessum efnum. Að öllu þessu virtu hafni stefndi því að skil­­yrðum 1. tölul. 2. gr. laga nr. 111/2000 sé fullnægt þannig að stefnandi geti átt rétt til skaðabóta úr sjúklingatryggingu sem B hafi í gildi hjá stefnda og sé sýknu­krafa félags­ins á því byggð.

Um málskostnaðarkröfu vísar stefndi til 129. og 130. gr. laga nr. 91/1991.

 

IV.

Niðurstöður:

1.

Við aðalmeðferð máls þessa kom fram ágreiningur milli aðila um það hvort reifun stefn­anda á málinu með vísan til 2.–4. tölul. 2. gr. laga nr. 111/2000, til við­­­­bótar við 1. tölul. sömu lagagreinar, sem fyrst komu fram við munnlegan málflutning, sbr. mál­flutn­­­ings­­gögn lögmanns hennar, fælu í sér nýjar máls­­­­­­­­­­­­ástæður sem ekki kæmu fram í stefnu og mót­­­­­­­­­­mælti stefndi því að þær kæmust að í mál­­­­­­­inu. Af hálfu stefnda var á það bent að hvergi í stefnu væri vísað til 2.–4. tölul. 2. gr. laganna þar sem kveðið væri á um bóta­skyldu vegna tjóns sem hlýst af þeim atriðum sem þar eru tilgreind né heldur fjallað efnislega um þau. Af hálfu stefnanda var þessum mót­mæl­um stefnda hafnað. Af hennar hálfu var einkum bent á efnistök í stefnu, þar með talið orða­­­­­­­­lag dómkröfu, þar sem vísað væri til laga nr. 111/2000 án frek­­­­­ari afmörk­unar. Þá var auk þess af hennar hálfu vísað til greinar­­gerðar varð­­­­andi 2. gr. frum­varps sem varð að lög­­­­­­um nr. 111/2000 þar sem því væri lýst hvernig sjúk­­­­­­lingur ætti að sækja rétt sinn til greiðslu bóta samkvæmt lög­unum.

       Samkvæmt útilokunarreglunni, sem er meginregla í einkamálaréttarfari, þurfa aðilar að hafa uppi kröfur sínar, lýsingu á atvikum máls og röksemdum sínum og mót­mæl­­­­­um gegn kröfum, rökum og yfirlýsingum gagnaðila jafnharðan og efni eru til. Að öðrum kosti komast slík atriði að jafnaði ekki að nema samþykki gagnaðila komi til, sbr. 5. mgr. 101. gr. laga nr. 91/1991. Í 1. mgr. 80. gr. sömu laga er boðið að krafa verði að koma skýrlega fram í stefnu, auk þess sem lýsing málsatvika og máls­ástæðna þurfi að vera svo ljós þar að ekki fari milli mála hvert sakarefnið sé. Reglum sam­kvæmt 1. mgr. 80. gr. laganna er ætlað að koma í veg fyrir að mál til úrlausnar um óákveðið sakarefni verði dæmt, því sakarefni verður ekki talið nægilega ákveðið ef kröfu­gerð og lýsing málsatvika og málsástæðna fullnægja ekki kröfum ákvæðisins. Sam­­­kvæmt d-lið 1. mgr. 80. gr. sömu laga skal í stefnu greina svo glöggt sem verða má dóm­kröfur, svo sem viðurkenningu á tilteknum réttindum o.fl. en upp­taln­ing í ákvæðinu er ekki tæmandi. Almennt er lagt til grund­­vallar að kröfugerð í stefnu þurfi að vera svo ákveðin og ljós að unnt sé að taka hana upp óbreytta sem ályktunar­­­­­orð í dóms­­­­niður­stöðu í máli komi til efnis­legrar niðurstöðu þess. Þá verður að haga kröfu­gerð í stefnu þannig að dóm­stóll geti formsins vegna tekið hana til greina og gert hana að niður­stöðu sinni. Jafnframt er áskilið, samkvæmt e-lið 1. mgr. 80. gr. laganna, að í stefnu skuli tilgreina máls­ástæður sem stefnandi byggir málsókn sína á, svo og önnur atvik sem þarf að greina til þess að samhengi málsástæðna verði ljóst, en jafn­­­­­­­­­­­­­framt áskilið að þessi lýsing skuli vera gagn­­orð og svo skýr að ekki fari milli mála hvert sé sakar­­efnið. Er almennt lagt til grund­­vallar að lýsing í stefnu þurfi að taka af tví­­­­­­­mæli um hver sú krafa sé sem höfð sé uppi í máli, enda teljist sakar­efni ekki vera nægi­­­­­­lega af­­mark­að nema ljóst sé hvaða atburður eða atvik búi að baki kröfu og hvað felist nánar til­tekið í þeim atvik­um sem leiði til kröfu. Laga­­­­reglunni er ætlað að tryggja að hinum stefnda sé fært að taka efnislega afstöðu til krafna í stefnu og að dóm­­­­­­­­­­­­­­ari geti lagt dóm á sakar­­­efni máls, sbr. 1. mgr. 96. gr. og 1. mgr. 99. gr. laganna. Einnig er í f-lið 1. mgr. 80. gr. laganna kveðið á um að í stefnu eigi að vísa til helstu laga­­­­­­­­­ákvæða eða réttar­­­­­reglna sem málatilbúnaður sé reistur á. Eigi þannig í stefnu að benda á þær réttar­reglur sem veiti málshefjanda umkrafin réttindi ef málsástæður hans verða á annað borð taldar eiga við rök að styðjast. Áskilnaður um helstu lagaákvæði eða réttarreglur er þó ekki með þeim hætti að tæmandi lýsing á laga­­rökum verði að koma fram í stefnu eins og almennt á við um málsástæður. Er fyrst og fremst miðað við að tilvísun til réttar­­­­­­reglna geti varpað ljósi á málsástæður í stefnu og gefið gagn­aðila gleggri mynd af því máli sem beinist að honum. Hins vegar sé ekki útilokað að ný lagarök kunni að koma fram á síðari stigum máls, ef þau eiga við um áður fram komnar máls­ástæður. Þá leiðir af 2. mgr. 111. gr. laga nr. 91/1991 að dómara er almennt óheimilt að byggja niður­stöðu sína á röksemd sem aðili hefur ekki haft uppi til stuðnings kröfu sinni.

Við úrlausn á framangreindum ágreiningi er til þess að líta að dómkrafa stefnanda tekur til þess að viðurkennt verði með dómi að hún eigi bótarétt hjá stefnda samkvæmt lög­um nr. 111/2000 vegna sjúkdómsmeðferðar sem B lýtalæknir fram­kvæmdi þann 12. júní 2007, sem fólst í ísetningu PIP brjóstapúða. Samkvæmt framan­greindu liggur fyrir að dómkrafan er sett fram með almennum hætti með skírskotun til umræddra laga. Fyrir liggur að tilvísun stefnanda til 2.–4. tölul. 2. gr. laga nr. 111/2000 kom fyrst fram við munnlegan málflutning við aðal­meðferð, sbr. málflutn­ings­­­gögn lögmanns hennar. Þegar farið er yfir mála­vaxtalýsingu og tilgreiningu á máls­­­­­ástæðum og lagarökum í stefnu þá liggur fyrir að efnislega er byggt á atriðum sem varða annars vegar meint mis­tök fyrrgreinds lýtalæknis, og hins vegar að inni­­­­hald PIP brjósta­púð­anna, sem læknirinn græddi í stefnanda á árinu 2007, hafi verið skað­­­­­­legt heilsu hennar vegna rofs og leka úr púðunum. Um hið fyrrgreinda þá kemur fram í málatilbúnaði stefn­anda að PIP brjóstapúðarnir hafi rofnað þegar eftir að þeir voru græddir í hana 12. júní 2007 og að B hafi ekki brugðist rétt við þegar hún kvartaði undan [...] við endurkomu 20. sama mánaðar. Þá byggir stefn­­andi einnig á því í þessu sambandi að B hefði átt að gera henni aðvart þegar á árinu 2010 en þá hafi hann haft vitneskju um að brjósta­púðarnir ættu það til að leka. Hann hafi hins vegar ekki haft samband við hana fyrr en á árinu 2012. Um hið síðar­­nefnda, það er varðandi meint skaðlegt innihald PIP brjósta­púðanna, þá ber mála­tilbún­­­­aður stefn­­anda það með sér að hún byggi á því til við­bótar fyrrgreindum atriðum varð­­­andi meint mistök hjá B, að inni­hald PIP brjósta­­­­­­­­púðanna, iðnaðarsílíkon, hafi vegna lekans verið skað­­­legt fyrir stefn­anda og það valdið henni miklum veikindum. Mestöll gagna­fram­­lagn­ing og sönn­unar­­færsla hennar hefur enda tekið til hins meinta orsaka­­sambands milli lekans og veik­­indanna.

Að framangreindu virtu er það mat dómsins að mála­­­­tilbún­­­­aður stefnanda hafi frá upp­­­­­­hafi málshöfðunar tekið efnislega mið af 1. og 2. tölul. 2. gr. laga nr. 111/2000. Þá hefur það ekki úrslitaþýðingu í þessu sambandi þótt ekki hafi sér­­­stak­lega verið vís­að til síðari töluliðar í lagarökum í stefnu. Hins vegar má telja að það hefði verið æski­legt að svo hefði verið gert svo málatilbúnaður stefnanda yrði skýrari. Að auki liggur fyrir að varnir stefnda í greinar­­­­­gerð og við munnlegan málflutning hafa tekið mið af framan­­­­­­­greindum atriðum í mála­tilbún­­­­aði stefn­anda. Hið sama verður ráðið af bréfi stefnda til stefn­anda 17. maí 2016 þegar félagið hafnaði bótaskyldu. Verður því lagt til grund­vallar að mála­tilbúnaður stefnanda hverfist um framangreinda tvo töluliði, nánar til­tekið 1. og 2. tölul. 2. gr., sbr. 1. mgr. 1. gr. laga nr. 111/2000.

Hvað varðar 3. og 4. tölul. 2. gr. sömu laga þá eru efnisatriði vegna þeirra töluliða vanreifuð í stefnu, bæði hvað varðar lýs­­ingu á máls­atvik­um og varðandi til­grein­­ingu á máls­­­­­­­­­ástæðum og laga­rök­um. Hefur ekki þýðingu í þessu sambandi þótt dóm­­­krafa stefn­­­­­­­­anda sé orðuð með almenn­um hætti í stefnu. Rökstuðningur fyrir kröf­unni og nán­­ari af­mörkun hennar með tilliti til umræddra töluliða hefði þurft að koma fram, með skýr­­um og glöggum hætti, við lýs­­ingu á máls­atvik­um og tilgreiningu á máls­­­­­ástæðum og lagarökum svo unnt hefði verið að byggja á þeim atriðum við úrlausn máls­­ins, sbr. fyrrgreindar réttarfarsreglur um glöggan og skýran málatilbúnað í stefnu. Því er ekki til að dreifa varðandi mála­tilbúnað stefn­anda. Að þessu virtu verður lagt til grund­­vallar að ekki komi til álita að byggja á 3. og 4. tölul. 2. gr. laganna við úr­lausn máls­­ins, eins og mála­tilbún­aður stefnanda birtist í stefnu.

 

2.

Samkvæmt 1. mgr. 1. gr. laga nr. 111/2000 um sjúklingatryggingu, sbr. 2. gr. laga nr. 74/1997 um rétt­indi sjúklinga, eiga sjúklingar samkvæmt hinum fyrrgreindu lögum rétt til bóta verði þeir fyrir líkamlegu eða geðrænu tjóni hér á landi í tengslum við rann­­­­­­­­­­­­­­sókn eða sjúkdómsmeðferð á sjúkrahúsi, heilsugæslustöð eða annarri heilbrigðis­stofnun, í sjúkraflutningum eða hjá heilbrigðisstarfsmanni sem starfar sjálfstætt og hlotið hefur löggildingu landlæknis til starfans. Í greinargerð með frumvarpi sem varð að lögum nr. 111/2000 greinir meðal annars að sjúklingatrygging taki meðal annars til heil­­­­­­­­­­­­­­brigðisþjónustu sem veitt sé af sjálfstætt starfandi heilbrigðisstarfsmönnum sem hlotið hafi löggildingu til starfans, jafnvel þótt sú þjónusta sé eingöngu greidd af sjúk­­­­­­­­­­­­­­­l­ingnum sjálfum. Þá sé við það miðað að tryggingin nái til rannsókna og sjúk­dóms­­­­­­­­­­­­meðferðar sem sé í þágu sjúklings og taki til líkamlegs og geðræns tjóns.

Samkvæmt 2. gr. laga nr. 111/2000 skal greiða bætur án tillits til þess hvort ein­hver beri skaðabótaábyrgð samkvæmt reglum skaðabótaréttarins enda megi að öllum lík­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­indum rekja tjónið til einhvers af nánar tilgreindum atvikum samkvæmt töluliðum laga­­­­­­­­­­greinarinnar. Í 1. tölul. er kveðið á um að greiða skuli bætur ef ætla megi að kom­ast hefði mátt hjá tjóni ef rann­sókn eða með­ferð við þær að­stæður sem um ræðir hefði verið hagað eins vel og unnt var og í samræmi við þekk­ingu og reynslu á við­­­­kom­andi sviði. Þá er í 2. tölul. kveðið á um að greiða skuli bætur ef tjón hlýst af bilun eða galla í tæki, áhöldum eða öðrum bún­aði sem notaður er við rann­­­sókn eða sjúk­dóms­­­­­­­­meðferð. Sam­­­kvæmt almennri orðskýringu þá nægir að skil­­yrði samkvæmt öðrum hvorum tölu­lið­­­anna sé upp­fyllt svo að tjónsatvik falli undir lögin. Varðandi innbyrðis samspil tölu­lið­­­anna ber hins vegar, sam­kvæmt því sem fram kemur í greinargerð með frum­varpi sem varð að fyrr­greind­um lögum, fyrst að taka til athugunar hvort skilyrði 1. tölul. séu upp­fyllt og ef svo er ekki þá eigi næst að taka til athugunar hvort uppfyllt séu skilyrði 2. tölul.

Til nánari skýringa á 1. tölul. 2. gr. laganna er meðal annars tekið fram í fyrr­greindri greinar­­­­gerð, að ákvæðið taki til allra mistaka sem verði við rannsókn, með­ferð og svo fram­vegis. Orðið mistök í ákvæðinu sé notað í mun víðtækari merkingu en almennt tíðkist í lögfræði. Ekki skipti máli hvernig mistökin séu. Í ákvæðinu sé meðal annars átt við hvers konar ranga meðferð, hvort sem orsök hennar sé röng sjúkdóms­greining sem rekja megi til atriða sem falli undir 1. eða 2. tölul. 2. gr. eða annað sem verði til þess að annaðhvort sé beitt meðferð sem ekki eigi læknisfræðilega rétt á sér eða látið sé hjá líða að grípa til meðferðar sem eigi við. Sama eigi við ef not­aðar séu rangar aðferðir eða tækni eða sýnt sé gáleysi við meðferð sjúklings eða eftirlit með honum. Þessi regla eigi ýmislegt sammerkt með almennu sakarreglunni sem gildi í ís­lensk­­um skaðabótarétti þótt þær séu ekki eins. Samkvæmt 1. tölul. sé það ekki skil­yrði að unnt sé að telja að læknir eða annar hlutaðeigandi starfsmaður hafi við með­­­­ferð sjúk­lings gerst sekur um handvömm eða vanrækslu sem komast hefði mátt hjá með meiri aðgæslu. Það komi til af því að samkvæmt 1. tölul. eigi jafnan að meta hvort af­stýra hefði mátt tjóni með því að haga meðferð eins vel og unnt hefði verið og í sam­ræmi við þekkingu og reynslu á viðkomandi sviði. Líta skuli til að­stæðna eins og þær voru þegar sjúklingur var til meðferðar, þar á meðal þeirra tækja, búnaðar o.fl. sem voru tiltæk, svo og þess hvort læknisverk eða önnur meðferð þoldi ekki bið eða hvort nægur tími var til umráða. Matið skuli með öðrum orðum byggt á raun­veru­leg­um að­stæðum.

Til nánari skýringa á 2. tölul. 2. gr. laganna er tekið fram í greinargerð að ákvæðið taki til ann­arra mistaka en getið sé í 1. tölul. Skilyrði bóta samkvæmt 2. tölul. sé að orsök tjóns sé bilun eða galli í lækn­­ingatæki eða öðrum búnaði. Ekki skipti máli hvernig það valdi sjúk­lingi tjóni. Komi meðal annars til greina tjón sem hljótist af bilun eða galla bún­­aðar eða tækja sem notuð séu við skurðaðgerð o.fl. Einu gildi hvort orsök bilunar eða galla sé mistök í hönnun eða smíði tækis, ónógar leiðbeiningar um notkun, ófull­nægjandi viðhald eða annað. Þá sé réttur til bóta ekki heldur háður því að sjá hefði mátt bilun eða galla fyrir með eðlilegri aðgát. Bætur greiðist því einnig fyrir tjón af völd­­­­um leynds galla. Reglan samkvæmt 2. tölul. 2. gr. taki aðeins til tækja, áhalda eða annars búnaðar sem not­aður sé beint við rannsókn eða sjúkdómsmeðferð. All­mörg til­vik sem þessi regla eigi við um séu þess eðlis að sjúklingur geti átt bótarétt samkvæmt reglum um skað­semis­ábyrgð. Réttur til bóta samkvæmt 2. tölul. sé þó alls ekki háður því að einhver sé skaða­bótaskyldur á grundvelli skaðsemisábyrgðar eða annarra skaða­­­­­­­­­bótareglna.

 

3.

Í máli þessu er ágreiningslaust að stefnandi gekkst undir aðgerð hjá B lýtalækni 12. júní 2007 til að fá grædda í sig brjóstapúða [...] og þá er einnig ágreiningslaust að PIP brjóstapúðar voru græddir í líkama hennar í fyrrgreindri aðgerð. Fyrir liggur að B er sjálfstætt starfandi lýta­læknir sem hefur hlotið löggildingu heilbrigðisyfirvalda til að starfa hér á landi. Í greinargerð með frumvarpi sem varð að lögum nr. 111/2000 kemur meðal annars fram að sjúk­linga­trygging nái til heilbrigðisþjónustu sem sjálfstætt starf­andi heil­­­­brigðis­­­starfsmenn með lög­­gildingu heilbrigðisyfirvalda veiti jafnvel þótt sú þjón­usta sé eingöngu greidd af sjúk­­­lingnum sjálfum. Samkvæmt 1. tölul. 4. gr. laga nr. 40/2007 um heilbrigðis­þjón­ustu telst slík þjónusta meðal annars vera hvers kyns lækn­ingar og þjón­usta heil­brigðis­­­­­­­­­­starfsmanna innan og utan heilbrigðisstofnana sem veitt er í því skyni að efla heil­­­­­­­­­brigði, fyrirbyggja, greina eða meðhöndla sjúkdóma og endur­­­­hæfa sjúk­­­­linga. Að framan­­­­­­­­greindu virtu verður lagt til grundvallar að stefnandi hafi sem sjúk­­­lingur leitað til B lýtalæknis sem sjálfstætt starfandi heil­­­­­brigðis­starfs­­­manns vegna sjúk­­­­­­­­dómsmeðferðar í skilningi 1. mgr. 1. gr. laga nr. 111/2000, sbr. 2. gr. laga nr. 74/1997.

Ágreiningslaust er að stefnandi hefur búið við margs konar [...] til langs tíma, eins og áður hefur verið lýst, og hefur það [...]. Einnig er ágreiningslaust að PIP brjósta­­púðar, eins og græddir voru í stefn­­­anda, hafi almennt verið til þess fallnir að leka og rifna meira en aðrir brjósta­púðar og að það hafi gerst í tilviki stefnanda með þeim af­leið­­ingum að sílíkon dreifð­ist um líkama hennar. Ekki er hægt að útiloka að sílíkon hafi byrjað að leka úr [...] í stefnanda 1993. Ekkert í framlagðri [...] stefnanda styður hins vegar slíkt og í aðgerðarlýsingu 2007 er ekki vikið að því að [...] hafi verið rifnir þegar þeim var [...] púða af PIP gerð. Þá er ágrein­ings­laust að um­ræddir PIP brjósta­púðar, á þeim tíma þegar þeir voru græddir í og voru í lík­ama stefnanda, hafi verið með CE-merkingu en þeir hafi í raun ekki upp­fyllt slíkar gæða­­kröfur, bæði vegna þess að púðarnir hafi átt það til að leka og rifna meira en aðrir púðar og vegna þess að sílí­­kon­­­­efnin í púðunum voru iðnaðar­­­sílíkon og ekki af viðurkenndri gerð. Því hafi verið um að ræða svikna vöru frá fram­­­­leið­anda púð­anna í Frakklandi. 

 

4.

Af hálfu stefnanda er á því byggt að mistök hafi átt sér stað hjá B eftir ígræðslu brjósta­púðanna 12. júní 2007. Brjóstapúðarnir, annar eða báðir, hafi rofnað þegar eftir ígræðsluna eða næstu daga á eftir. Hún hafi strax í kjölfar aðgerðarinnar fundið fyrir [...] og fljótlega farið að [...]. B hefði hins vegar ekki brugðist rétt við þegar hún kvartaði undan [...] við endurkomu 20. júní 2007 en B hafi ekki talið ástæðu til að að­hafast.

Við úrlausn á þessum atriðum, sem ágreiningur er um, er til þess að líta að að­gerð með ígræðslu sílíkons­púða til brjóstafyllingar fer fram í svæfingu og deyfingu á skurð­stofu. Brjósta­púða er komið fyrir í gegnum lít­inn skurð, undir stóra brjóst­­­­­­­­vöðvanum. Í [...]. Við að lyfta geirvörtum eru lagðir lengri húðskurðir og stórir skurðir eru skornir í brjóst­­vef, sem ekki er gert við einfalda ísetningu brjóstapúða. Í tilviki stefn­anda var að­gerðin 12. júní 2007, samkvæmt aðgerðarlýsingu, fram­kvæmd með þeim hætti að [...]. Almennt má búast við umtals­verð­um verkjum fyrstu vikuna eftir svona flókna aðgerð, vægari óþægindum á kom­andi vikum, og oftast eru óþægindi horfin á fjórum til sex vikum. Skurður grær með bráða­birgðaörvef sem byggist hratt upp, lokar skurðinum og myndar frekar gróft ör, hart og oft upphleypt. Eftir sex vikur byrjar þessi bráðabirgðaörvefur að brotna niður og mýkra ör myndast, það tekur seinni hluta gróandann allt að sex mánuði að full­myndast. Því má ljóst vera að ör eftir aðgerð er lengi að mýkjast og verða eðlilegt. Þess má einnig geta að bjúgur myndast alltaf í vef við áverka. Eftir aðgerðir tekur það líkamann þrjá til sex mánuði að losna við bjúginn. Alltaf þegar ígræði eru notuð, bregst líkaminn við með því að einangra ígræðið. Oftast er hér um mjúkan þunnan ör­vef að ræða, sem er eðlilegt. Stöku sinnum myndar líkaminn þykkri örvefshjúp utan um ígræðið, kallað hylki (e. capsule). Smám saman getur örvefurinn dregist saman og herpst utan um púðann (e. capsule contracture). Ekki er að fullu vitað í læknisfræðinni af hverju og hverjir svara ígræðinu á þennan hátt. Samkvæmt komu­yfirliti stefnanda hjá B 20. júní 2007 og greinargerð B til stefnda 8. febrúar 2016 leit allt eðli­lega út á þeim tíma að áliti læknisins, [...] og hún útskrifuð með boð um að leita aftur til læknisins ef eitthvað athugavert kæmi upp. Í gögn­um þessum er ekki getið um neinar kvartanir hjá stefnanda og er sérstaklega tekið fram að hún hafi ekki leitað aftur til læknisins eftir 20. júní 2007. Í aðgerðinni 2007 var [...], og þar með við því að búast að stefn­andi hefði umtalsvert meiri óþægindi og verki strax eftir [...] aðgerðina en [...]. Ekki er í læknisfræðilegum ritum að finna lýsingar á því að PIP brjóstapúðar eða aðrar gerðir af brjóstapúðum byrji að leka eða að þeir rofni við ísetningu. Ef leki eða rof á sér stað er talið að það verði mánuðum eftir ígræðslu. Verður því að telja mjög ólík­legt að slíkt hafi átt sér stað og að óþægindi stefnanda strax eftir aðgerðina sé til þess að rekja. Samkvæmt göngu­­deildar­nótu G, dagsettri 6. mars 2012, sem rituð var í kjöl­far [...] hjá stefn­­anda, kemur meðal annars fram að við skoðun læknis­ins á brjóst­unum, í fram­haldi af [...], hafi þau verið [...] auk þess sem þau hafi verið [...].

Að öllu framangreindu virtu og þar sem annarra gagna nýtur ekki við þá er ekki stuðningur við fullyrðingu stefnanda, að brjóstapúðarnir hafi rofnað þegar við eða eftir ígræðslu eða næstu daga á eftir. Að mati dómsins geta [...], á næstu dögum eftir aðgerð, verið það sem við er að búast þar sem [...]. Engar upp­­lýsingar lágu fyrir á þess­um tíma um að PIP brjósta­­­­­púðar uppfylltu ekki CE-gæðavottun. Þá koma líkamleg óþægindi í brjóst­­­­­­­um stefnanda og van­líðan hennar á tímabilinu frá 12. til 20. júní 2007 heim og saman við það sem búast má við hjá sjúklingi eftir aðgerð af þessum toga. Að þessu virtu og þar sem annarra gagna nýtur ekki við er ekkert fram komið í mál­inu sem styður það að B hafi á þessum tíma haft í frammi ranga rann­sókn eða með­ferð svo stangist á við 1. tölul. 2. gr. laga nr. 111/2000 og leiði til bótaábyrgðar stefnda.

 

5.

Í máli þessu er ágreiningslaust að B lýtalækni var á árinu 2010 kunnugt um að grunur væri uppi um að lekar frá PIP brjósta­púðum væru tíðari heldur en átti við um aðra brjóstapúða og að rann­sókn hefði leitt í ljós að þeir væru fylltir með sílíkoni sem ekki samrýmdist CE-vottun. Fyrir liggur að B á aðild að Sam­tök­um sænskra lýtalækna og er meðal framlagðra málsgagna útprentun af almennu tölvu­­skeyti frá for­manni þeirra samtaka til félags­manna, dagsett 9. og 11. apríl 2010, þar sem greint var frá framangreindum ágöllum umræddra brjóstapúða og ákvörðun franskra yfirvalda um að stöðva alla frekari sölu og notkun þeirra. Þá liggur fyrir að B sendi stefnanda o.fl. bréf, dagsett 20. janúar 2012, þar sem meðal annars var upp­lýst að komið hefði í ljós að PIP brjóstafyllingar, sem læknirinn var búinn að nota í að­­­gerðir sínar um árabil, væru svikin vara. Stefnandi reisir mál sitt á því að B hefði þegar á árinu 2010, eftir að hann fékk fyrr­greinda vitneskju, átt að hafa sam­­­­­band við hana og þannig hefði mátt koma í veg fyrir að veikindi hennar yrðu alvarleg.

Við úrlausn á þessu atriði ber að líta til þess að það var fyrst á árinu 2010 sem frönsk yfir­völd með lækningatækjum komust að þeirri niðurstöðu að PIP brjósta­púðar full­­­­­­­­nægðu ekki kröfum til CE-vottunar. Stefnandi hefur ekki andmælt stað­­­­­­hæfingu stefnda, að íslenskum heil­brigðis­yfirvöldum hafi verið kunn­gerð hin franska niður­staða um svipað leyti og B fékk vitneskju um hana. Að því virtu verður sú stað­hæf­ing lögð til grund­vallar í máli þessu. Hið sama á við um staðhæfingu stefnda, að sam­ráð hafi á þeim tíma verið haft við embætti landlæknis. Þar hafi verið afráðið að hafa ekki frum­kvæði að því að hafa samband fyrr en á árinu 2012 við þá sjúklinga sem fengið höfðu grædda í sig PIP brjóstapúða á því tíma­bili sem CE-vottunin reyndist fölsuð, þar sem annað var talið valda að óþörfu ugg meðal sjúklinga. Í fyrrgreindu tölvu­skeyti formanns Sam­­­­­­­­­­taka sænskra lýtalækna var sérstaklega vikið að því hvernig félags­­­menn sam­tak­anna ættu að bregðast við þeim aðstæðum sem voru uppi gagnvart sjúk­lingum þeirra vegna PIP brjósta­­­­­­­púðanna. Í skeytinu var tekið fram að beðið væri eftir frekari upplýsingum frá frönsk­­­um heil­brigðis­­yfirvöldum og að þeim yrði miðlað áfram til félagsmanna þegar þær lægju fyrir. Þá var félagsmönnum ráð­lagt að róa sjúk­linga þar sem ekki hefði orðið vart við nein heilsufarsleg vandamál og að ekki væri að svo stöddu mælt með því að skipta þeim út fyrir aðra brjóstapúða. Að framangreindu virtu fellst dómur­inn á það með stefnda að sýnt hafi verið fram á það að á þessum tíma hafi það fyrst og fremst verið af fag­legum ástæðum, í samræmi við fyrrgreinda ráð­gjöf hinna sænsku sam­­­­­­­­taka, og að höfðu samráði við embætti landlæknis hér á landi, að B greindi ekki stefn­­­­­anda o.fl. frá fyrrgreindum niðurstöðum fyrr en með bréfi 20. janúar 2012. Verður því lagt til grundvallar að B hafi hagað sér eins vel og unnt var og í sam­ræmi við þá vitneskju sem lá fyrir um ástand PIP brjóstapúðanna á umræddu tímabili og eru því ekki upp­fyllt skilyrði 1. tölul. 2. gr. laga nr. 111/2000 svo leiði til bóta­­ábyrgðar stefnda.

 

6.

Ágreiningslaust er að umræddir PIP brjóstapúðar, sem græddir voru í stefn­anda, voru hluti af þeim brjóstapúðum sem framleiddir voru í Frakklandi og reyndust vera fölsuð vara eins og áður greinir. Að þessu virtu er það mat dóms­ins að púðarnir hafi verið gallaður bún­­aður til notkunar við sjúk­dóms­meðferð í skilningi 2. tölul. 2. gr. laga nr. 111/2000. Í máli þessu er hins vegar uppi ágrein­­­ingur um það hvort rekja megi van­­­heilsu þá sem stefn­­­­­andi tilgreinir frá árinu 2007 til dags­ins í dag til PIP brjósta­púðanna eða leka frá púðunum, sem voru græddir í hana  12. júní 2007 .

Stefnandi er með [...] sem ítarlega hefur verið gerð grein fyrir í málavaxtalýsingu. Þá liggur fyrir að stefnandi [...] á árinu 1992. Læknisfræðileg gögn bera með sér að áður en ljóst varð um lekann úr brjósta­púðunum var talið að skýr­inga fyrir vanheilsu stefnanda mætti rekja til [...], beint eða óbeint, en auk þess eru talin upp [...]. Eftir [...] 10. febrúar 2012, þegar ljóst varð um lekann úr PIP púðunum, bera vottorð og sjúkragögn hins vegar með sér að mögulegir orsakaþættir fyrir vanheilsu stefnanda hafi af lækn­um verið settir í sam­hengi við umræddan leka. Þá lá auk þess fyrir, og kom betur í ljós við rannsóknir á árinu 2013, að [...]. Á árinu 2014 var hún [...] og í byrjun árs [...]. Þá greina gögn frá margs konar [...].

Lokaskýrsla sérfræðingahóps á vegum breska heilbrigðis­ráðu­neytis­­ins, dag­­sett 18. júní 2012, (e. Poly Implant Prothèse (PIP) breast implants: Final report of the Expert Group Sir Bruce Keogh, NHS Medical Director) varðandi PIP brjóstapúða, sem birt hefur verið opinberlega,[1] hefur verið lögð fram í málinu í íslenskri þýð­­ingu. Helstu ályktanir í skýrslunni eru eftir­­­­­farandi: 1) Nákvæmar efnafræðilegar og eitur­efna­fræðilegar rannsóknir sem gerðar hafa verið víða um heim á mörgum gerðum PIP brjóstapúða hafa ekki gefið vís­­­­­bendingar um alvar­legar heilsufarshættur fyrir menn; 2) Það er engin ástæða til að ætla að frekari til­raunir muni breyta þessum ályktunum þar sem niðurstöður efna­fræði­­­­­legra rannsókna og fjöldi tilrauna, gerðra víða um heim, hafa þegar leitt til sömu ályktana; 3) PIP brjósta­púðar eru marktækt líklegri til að rifna eða leka sílíkoni en aðrir brjósta­púðar og hættan á því er tvöfalt til sexfalt meiri, og þessi munur er  greinan­­­legur innan við fimm árum eftir ísetningu; 4) Í hluta af tilfellunum veldur bilun PIP brjósta­púða stað­bundnum viðbrögðum en þau eru auðþekkjanleg af ytri klínískum merkjum – hljóð­lát rof (rof/lekar sem einungis koma í ljós þegar brjóstapúðarnir eru fjar­­lægðir) eru almennt ekki tengd þessum staðbundnu viðbrögðum.

Höfundar lokaskýrsl­unnar taka fram að þeir viti af um­fangsmiklum og algengum frá­­sögn­um um almenn einkenni í tengslum við PIP brjóstapúða, svo sem almennum verkjum, vanda­málum í önd­unar­færum, kvíða, og þreytu, sem hafi leitt til óska um að upp­­­lýsingum um slíkt væri safnað af heilbrigðis­yfirvöldum til þess að meta tíðni ein­kenn­­anna. Eftir ná­kvæma yfirvegun hafi höf­undar skýrslunar hins vegar ekki talið að söfnun þess konar upp­lýsinga, á því stigi, kæmi að notum vegna: 1) Aðferðafræðilegra vanda­­mála, ein­kennin væru algeng; 2) Svipuðum ein­kennum hafi verið lýst áður í tengslum við aðrar gerðir af brjóstapúðum og fjöldi mjög nákvæmra faraldsfræðilegra rann­sókna væri sam­hljóða um að þær hafi ekki sýnt fram á neinar óyggjandi vísbend­ingar um orsaka­samband; 3) Þrátt fyrir umfangs­miklar eiturefnafræðilegar tilraunir hafi engar vís­bend­ingar fundist um að efni eða efnahlutar í sílíkongelinu væru hugsan­lega skaðleg og að engar líffræðilegar skýr­ingar­leiðir væru í sjónmáli sem tengdu sílíkon­­gelið við ein­kennin sem lýst væri. Þessa afstöðu bæri ekki skilja sem svo að vísað væri frá raun­veruleika eða klínísku mikil­vægi einkennanna sem hafi verið til­greind.

Í fyrrgreindu vottorði H, núverandi heimilislæknis stefn­anda, dagsettu 20. júní 2017, er sjúkrasögu stefnanda gerð skil eins og áður hefur verið rakið. Þar kemur fram sú meginniðurstaða læknisins að rekja megi orsakir van­­­heilsu hennar til lekans úr PIP púðunum sem græddir voru í líkama hennar á árinu 2007 fremur en að um hafi verið að ræða síðkomin áhrif [...] frá árinu 1992. H gaf skýrslu vitnis við aðalmeðferð þar sem hann gerði nánar grein fyrir vott­­­­­orðinu og forsendum þess. Í framburði H kom meðal annars fram að niður­staða hans um van­heilsu stefn­­­­­­­­­­anda og orsakasamband við leka úr PIP brjóstapúðum væri sett fram sem hug­­leið­ing og að hún væri ekki studd niðurstöðum í læknis­fræði­leg­­­um vísindagreinum um slíkt orsakasamband.

Í fyrrgreindu vottorði F, fyrrverandi heimilislæknis stefn­­­­­­­anda, dagsettu 11. júní 2014, er gerð grein fyrir sjúkrasögu stefnanda, eins og áður hefur verið rakið, og er umfjöllun og niðurstaða F um vanheilsu stefn­­­anda og mögulegar orsakir hennar af svipuðum toga og áður greinir í vott­­orði J. F var ekki leiddur fyrir dóm­inn sem vitni til að gera nánar grein fyrir vott­orð­­inu og forsendum þess. 

Í fyrrgreindu vottorði I, [sérgreinalæknis og yfirlæknis], dagsettu 31. janúar 2017, sbr. eldra vottorð dagsett 19. júní 2014, er sjúkrasögu stefnanda gerð skil eins og áður hefur verið rakið og þar kemur fram sú meginniðurstaða læknis­­­­ins að heilsufari hennar hafi hrakað og það megi rekja til leka úr umræddum PIP púðum. Í vott­­­­­orðinu er meðal annars staðhæft að sílíkon hafi upphaflega verið talið óvirkt efni en komið hafi í ljós að það geti valdið staðbundinni og almennri bólgu­­­svörun í líkaman­um, þar með talið stækkuðum eitlum, liðbólgum, bólgum í hjarta, lifur og nýrum. Þá er í vottorðinu einnig staðhæft að það sé ekki algengt, en vel þekkt, að stund­­um svari menn sílíkoni mjög illa ef það berst inn í líkamann og eigi það við um stefn­anda. I gaf skýrslu vitnis við aðalmeðferð þar sem hann gerði nánar grein fyrir vott­orð­inu og forsendum þess. Hann gat þó illa útskýrt nánar við hvaða gögn eða rannsóknir hann hefði stuðst til grundvallar niðurstöðu sinni og framan­greind­um stað­hæfing­um að öðru leyti en því sem fram kæmi í fyrrgreindum viðauka sem fylgdi vottorðinu.

Ályktanir um orsakir í læknisfræði byggja á nákvæmum tölfræðilegum út­reikn­ing­um þar sem hugsanlegar orsakir eru rannsakaðar í hópum sjúklinga. Frá rann­sóknar­­­­­­niðurstöðum er ályktað um tengsl tveggja fyrirbæra út frá samanburði og í rann­sóknunum verður að leggja mat á hvort niðurstöður gætu verið skekktar, þær komi fram af hendingu eða hvort þær komi fram vegna truflandi þátta (e. confounding factors). Góðar og ábyggilegar rannsóknir eru að mestu eða alveg lausar við framan­talda ágalla. Það er fátítt í læknisfræðinni eða faraldsfræðinni að hægt sé að sanna að fyrir liggi, án efa, orsakasamband. Hins vegar verður orsakasamband líklegra þegar niður­­­stöður margra rann­sókna sýna vísbendingar sem leiða til sömu ályktunar. Fyrir meira en fimmtíu árum, á vettvangi læknisfræðinnar, setti Austin Bradford Hill (e. Proceeding of the Royal Society of Medicine. 1965;58:295-300), fram röð af atriðum sem sérstaklega ætti að vega og meta við ákvörðun á því hvort samband sé líklegt til að vera orsaka­samband. Þessi matsatriði hafa síðan verið kölluð Bradford Hill skil­yrðin eða Hill skil­yrðin (e. Hill criteria) í læknisfræðilegri um­ræðu um orsaka­sambönd. Það sem mælir sterklega fyrir slíku orsakasambandi er: 1) Að sambandið hafi rökréttan tíma­ás, það er að segja að útsetning eigi sér stað áður en sjúk­leiki kemur fram; 2) Að sambandið hafi mikinn styrkleika, það er að segja að um sé að ræða hátt áhættuhlutfall; 3) Að sambandið sýni tengsl á milli skammts og svörunar, það er að segja að aukning í útsetningu tengist aukningu í tíðni sjúkdóms; 4) Að unnt sé að snúa sambandinu við, það er að segja að sé útsetning tekin burt þá leiði það til lækkaðrar sjúkdómstíðni; 5) Að sambandið komi fram endurtekið í rannsóknum sem gerðar eru á ýmsum stöðum; 6) Að sambandið komi fram við mismunandi rannsóknaraðferðir; 7) Að sambandið sé skiljanlegt miðað við líffræðilega þekkingu.

Gögn málsins bera það ekki með sér að skilyrðum um orsakatengsl kenndum við Bradford Hill sé beitt í umræðu um það hvort PIP brjóstapúðar leiði til langvarandi sjúk­leika eða vanheilsu sem komi heim og saman við veikindi stefnanda. Þá eru heldur ekki í málsgögnum tilvísanir til læknis­fræði­legra vísindagreina, sem fjalla um hugsan­legt orsaka­­samband milli PIP brjósta­púða og langvarandi vanheilsu, þar sem fram koma vís­­bend­ingar um þess háttar orsakasamband.

 Fyrir dómi staðfesti vitnið J heimilislæknir að hann hefði ekki stuðst við Bradford Hill skilyrðin og að hann kannaðist ekki við þau. Hið sama kom fram í framburði vitnisins I [sérgreinalæknis] og yfirlæknis fyrir dómi. Að mati dómsins eru vottorð fyrrgreindra lækna því reist á veik­um grundvelli og er gildi þeirra þar af leiðandi afar takmarkað fyrir úrlausn máls­ins.

Stefnandi hefur ekki brugðist við áskorun stefnda um að leggja fram afrit af heild­stæðri sjúkraskrá sinni frá árinu 1992 og ber hún hallann af því. Að öllu framan­­greindu virtu, og einkum þegar litið er til margþættrar sjúkrasögu stefn­anda á liðn­­um árum, sem nær samkvæmt gögnum allt aftur til ársins 1992, auk fyrr­greindrar loka­skýrslu breska sérfræðingahópsins, sem er fremur af­­ger­andi um að ekki liggi fyrir neinar vísbendingar um umtals­verða áhættu við heil­­brigði manna þótt leki hafi átt sér stað úr PIP brjóstapúða, og þar sem annarra gagna nýtur ekki við, þá er ósannað að stefn­andi hafi orðið fyrir tjóni af völd­um leka úr PIP brjósta­­­púðum sem B lýtalæknir græddi í hana 12. júní 2007. Er því ekki upp­fyllt skilyrði 2. tölul. 2. gr. laga nr. 111/2000 svo leiði til bótaábyrgðar stefnda.

Að öllu framangreindu virtu verður stefndi sýknaður af öllum kröfum stefnanda. Með vísan til atvika máls og aðstæðna aðila þá þykir rétt að málskostnaður falli niður milli aðila.

       Af hálfu stefnanda flutti mál þetta Hulda Rós Rúriksdóttir lögmaður. Af hálfu stefnda flutti málið Valgeir Pálsson lögmaður.

       Daði Kristjánsson héraðsdómari og dómsformaður kveður upp dóm þennan ásamt meðdómsmönnunum Ágústi Birgissyni lýtalækni og bæklunarskurðlækni og Vilhjálmi Rafnssyni lækni og fyrrverandi prófessor.

                       

D Ó M S O R Ð:

Stefndi, T, er sýkn af öllum kröfum stefnanda, A, í máli þessu.

Málskostnaður fellur niður milli aðila.

 

Daði Kristjánsson

Ágúst Birgisson

Vilhjálmur Rafnsson