- Lykilorð:
- Hlutdeild
- Nauðgun
D Ó M U R
Héraðsdóms Vestfjarða 10. október 2018 í máli nr. S-13/2018:
Ákæruvaldið
(Dagmar Ösp Vésteinsdóttir saksóknarfulltrúi)
gegn:
Y
(Guðmundur St. Ragnarsson lögmaður)
I
Mál þetta, sem dómtekið var
14. september 2018 að loknum munnlegum málflutningi, er höfðað með ákæru héraðssaksóknara,
útgefinni 22. febrúar 2018, á hendur „X,
kennitala [...], [...], [...], og Y, kennitala [...], [...], [...], fyrir
eftirgreind brot að kvöldi sunnudagsins 2. október 2016, á [...][...][...] að [...], [...]:
1.
Gegn ákærða X fyrir nauðgun, með því að hafa látið A hafa við
sig munnmök, stungið fingri inn í leggöng hennar og haft við hana samræði um
leggöng en ákærði notfærði sér yfirburða stöðu sína og aðstöðumun gagnvart A
sem er þroskahömluð og að hún var ein og mátti sín lítils gegn honum og
meðákærðu Y í lokuðu herbergi, undir áhrifum lyfja og/eða vímuefna, lömuð af
hræðslu og fjarri öðrum á ókunnugum stað.
2.
Gegn ákærðu Y fyrir hlutdeild í nauðgun samkvæmt 1. ákærulið,
með því að hafa veitt meðákærða X liðsinni í verki með því að gefa A óþekkta
töflu og láta hana reykja kannabisefni sem A kveðst hafa orðið mjög sljóvguð
eftir, legið við hlið meðákærða og A og horft á og fróað sér á meðan meðákærði
braut gegn A.
Telst brot samkvæmt 1. ákærulið varða við 1. og 2.
mgr. 194. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, sbr. 3. gr. laga nr. 61/2007,
en brot samkvæmt 2. ákærulið telst varða við sömu ákvæði, sbr. 1. mgr. 22. gr.
almennra hegningarlaga.
Þess er krafist að ákærðu verði dæmd til refsingar
og til greiðslu alls sakarkostnaðar.
Einkaréttarkröfur:
Af hálfu A, kt. [...] eru
gerðar eftirfarandi kröfur:
1.
Á hendur
ákærða X er gerð krafa um að hann greiði henni miskabætur að fjárhæð kr.
2.000.000, auk vaxta samkvæmt 8. gr. laga um vexti og verðtryggingu nr.
38/2001 frá 3. október 2016 þar til mánuður er liðinn frá birtingu
skaðabótakröfu, en með dráttarvöxtum skv. 1. mgr. 9. gr. laga nr. 38/2001 frá
þeim degi til greiðsludags. Einnig er þess krafist að ákærða verði gert að
greiða þóknun vegna réttargæslu að mati dómsins eða samkvæmt síðar framlögðum
málskostnaðarreikningi, að viðbættum virðisaukaskatti á réttargæsluþóknun.
2.
Á hendur
ákærðu Y er gerð krafa um að hún greiði henni miskabætur að fjárhæð kr.
1.000.000, auk vaxta samkvæmt 8. gr. laga um vexti og verðtryggingu nr.
38/2001 frá 3. október 2016 þar til mánuður er liðinn frá birtingu
skaðabótakröfu, en með dráttarvöxtum skv. 1. mgr. 9. gr. laga nr. 38/2001 frá
þeim degi til greiðsludags. Einnig er þess krafist að ákærðu verði gert að
greiða þóknun vegna réttargæslu að mati dómsins eða samkvæmt síðar framlögðum
málskostnaðarreikningi, að viðbættum virðisaukaskatti á réttargæsluþóknun.“
II
Ákærðu mættu bæði við þingfestingu málsins, 28.
mars 2018, neituðu sök og höfnuðu bótakröfu. Í því sama þinghaldi var að beiðni
héraðssaksóknara dómkvaddur matsmaður til þess að leggja mat á þroska brotaþola, og hvort
brotaþoli ætti erfitt með að lesa í félagslegar aðstæður og setja mörk varðandi
óviðeigandi samskipti. Var D sálfræðingur dómkvaddur til þess verkefnis og
skyldi hann skila mati sínu eigi síðar en þann 15. maí 2018. Þá var mál nr. S-10/2018, sem var höfðað á hendur ákærða X, með ákæru útgefinni 21.
febrúar 2018, sameinað þessu máli, sbr. heimild í 1. mgr. 169. gr. laga nr.
88/2008 um meðferð sakamála.
Ákærði X lést þann [...].
Mál ákæruvaldsins á hendur honum var því fellt niður samkvæmt heimild a-liðar
1. mgr. 170 gr. laga um meðferð sakamála nr. 88/2008.
III
Ákæruvaldið
gerir þær kröfur sem í ákæru greinir á hendur ákærðu Y.
Af
hálfu brotaþola eru gerðar sömu kröfur og í greinargerð gagnvart ákærðu auk
þess sem brotaþoli áskildi sér rétt til að hafa uppi bótakröfu gegn dánarbúi
ákærða X.
Ákærða
neitar sök. Ákærða krefst aðallega sýknu af öllum kröfum ákæruvaldsins og að
bótarkröfu verði vísað frá dómi. Til vara gerir ákærða kröfu um vægustu
refsingu er lög leyfa auk lækkunar bótakröfu. Þá gerir ákærða kröfu um að
málskostnaður verði greiddur úr ríkissjóði.
IV
Mál
þetta á upphaf sitt í bréfi barnaverndanefndar [...] 21. desember 2016, beiðni
um rannsókn á meintu kynferðislegu ofbeldi gagnvart brotaþola, A. Samkvæmt því
sem þar greinir kom brotaþoli ásamt móður sinni í viðtal fyrr þann sama dag
eftir að móðir brotaþola hafði frétt frá þriðja aðila að brotaþola hefði verið
„nauðgað“. Í bréfinu er greint frá frásögn brotaþola af því að ákærði X heitinn
hefði haft samband við sig gegnum samskiptaforritin Snapchat og Messenger í
september 2016. Brotaþoli hefði ekki þekkt manninn og ekki hitt hann áður, en
þekkti hins vegar [...], Y, frá því [...]fyrir einhverjum árum. Í bréfinu er
nánar greint frá lýsingum brotaþola á atvikum þann 2. október 2016, sem
þróuðust þannig að brotaþoli var sótt til [...] og henni ekið [...] að [...].
Þar hefðu ákærðu tekið á móti henni, látið hana reykja gras og gefið henni
pillu. Brotaþoli hefði ekki getað neitað, verið hrædd og óttast hvað myndi
gerast ef hún afþakkaði. Í framhaldi af því hefði ákærði X heitinn sagt
brotaþola að afklæðast og átt við hana mök. Eftir það hafi brotaþoli viljað
fara heim. Ákærði X heitinn hafi ekki viljað það en ákærða Y útvegað brotaþola
far til síns heima. Þá segir og að brotaþoli hafi sagt að hún hefði ekki greint
frá þessu af ótta við að móðir hennar yrði reið og einnig að brotaþoli hafi
verið hrædd við X heitinn.
Í bréfinu
er frá því greint að móðir brotaþola hafi sagt að ákærða Y hefði tekið myndir
af því sem átti sér stað milli brotaþola og X heitins og sýnt þær konu að nafni
E, og sú kona hefði síðar upplýst móður brotaþola um þessi atvik.
Loks er á
það bent í bréfi barnaverndarnefndar að brotaþoli sé þroskahömluð og eigi
erfitt með að átta sig á því hvenær verið sé að blekkja hana og tæla.
Skilningur hennar á því sem sagt sé við hana sé mjög slakur og því geti hún
fundið sig í aðstæðum sem hún ráði ekki við og geti þá ekki spornað við fótum,
sett mörk eða farið úr aðstæðum.
Skýrslur
voru teknar af brotaþola og móður hennar vegna málsins 22. desember 2016. Í
framhaldi af því voru teknar skýrslur af F og G, sem báðir könnuðust við að
hafa ekið með brotaþola að kvöldi 2. október 2016. Sömuleiðis voru teknar
skýrslur af D, H, I og J.
Ákærðu voru
handtekin [...][...][...] 23. desember 2016 og teknar af þeim skýrslur.
Meðal gagna
málsins eru skýrslur Greiningar- og ráðgjafarstöðvar ríkisins [...] er varða
brotaþola. Þar kemur fram [...]. Samkvæmt nefndum gögnum var brotaþoli [...].
Þá glími brotaþoli við [...]. Hefur brotaþoli vegna þessa [...].
Þá liggja
fyrir ýmis rannsóknargögn er varða síma- og samskiptamiðlanotkun ákærðu og
brotaþola.
Við
rannsókn málsins var óskað eftir mati sálfræðings á andlegri líðan brotaþola og
ástandi eftir hið meinta kynferðisbrot. Var K sálfræðingur fenginn til þess að
vinna það mat. Liggur skýrsla hans þar að lútandi fyrir í málinu. Að beiðni héraðssaksóknara var
dómkvaddur D sálfræðingur til þess að leggja mat
á þroska brotaþola og hvort hún ætti erfitt með að lesa í félagslegar aðstæður
og setja mörk varðandi óviðeigandi samskipti. Liggur skýrsla hans fyrir í
málinu.
V
Sem
fyrr segir lést ákærði X eftir að mál þetta var þingfest en áður en aðalmeðferð
málsins fór fram, og var mál ákæruvaldins á hendur honum fellt niður. Skýrsla
sem tekin var af X hjá lögreglu var spiluð, í hljóði og mynd, við aðalmeðferð
málsins. Þar neitaði hann sök. Í skýrslu sinni hjá lögreglu kannaðist X heitinn
við að hafa verið að „reyna við“ brotaþola, sem hefði [...] og ákærðu Y. Kvað
hann engan hafa þá verið [...][...] nema hann og ákærðu Y. Þá kannaðist hann
við að hafa boðið brotaþola í heimsókn og kvað [...] [...] hafa gert það í
sameiningu. Hins vegar neitaði X heitinn að hafa átt kynmök við brotaþola og að
hafa gefið henni pillur eða gras.
Ákærða
neitar sök. Fyrir dómi kvaðst ákærða þekkja brotaþola. Þær hefðu unnið saman á [...] og brotaþoli hefði [...][...][...].
Um
atvik þann 2. október 2016 sagðist ákærðu svo frá að þetta hefði verið
afmælishelgin sín. X hefði sagt sér að brotaþoli væri að koma og hún ætti að
láta „gaurinn“ sem skutlaði henni hafa pening. Kvaðst hún ekki hafa vitað
fyrirfram hvað stæði til. Brotaþoli hefði komið um níuleytið og farið inn í
herbergi til X að spjalla. Sjálf hefði hún sest inn í stofu og spjallað við
gesti sína, L og M, í dágóða stund, en síðar farið inn til brotaþola og X sem
þá hefðu legið uppi í rúmi í fötunum sínum. Hún kvaðst hafa spurt brotaþola
hvort hún vildi totta X og þær hefðu báðar gert það til skiptis. Ákærða kvaðst
hafa spurt brotaþola hvort hún mætti snerta hana en brotaþoli neitað því. X hefði
viljað fá að sofa hjá brotaþola sem hefði sagt já við því. Kvaðst ákærða þá
hafa orðið mjög afbrýðisöm. X og brotaþoli hefðu haft kynmök í einhverjar
mínútur og ákærða orðið mjög pirruð og snúið sér undan en X hefði ekki skilið
neitt í því. Hún hefði þá ekki sagst geta þetta og viljað hætta þessu. Þau
hefðu þá klætt sig. Ákærða kvaðst hafa útskýrt fyrir brotaþola að þetta hefði
ekkert með hana að gera og útvegað brotaþola leigubíl heim. Brotaþoli hafi sagt
þetta allt í lagi en mamma hennar mætti ekki vita af þessu. Ákærða kvaðst ekki
hafa áttað sig á því hvers vegna það væri fyrr en í skýrslutöku í desember, því
að hún hefði talið að brotaþoli væri orðin 18 ára eða alveg að verða það.
Nokkrum dögum eftir þessi atvik hefði brotaþoli sent sér og X Snapchat um að
redda sér bjór og grasi, en ákærða kvaðst hafa svarað brotaþola því til að hún
væri enn í [...].
Um aðstæður [...][...][...][...] að öðru leyti umrætt kvöld
sagði ákærða að þrennt hefði verið gestkomandi frammi í stofu meðan því fór
fram sem að framan var lýst. Þá kvað ákærða kvikmynd hafa verið í sjónvarpi í
svefnherberginu, einhverja kvikmynd, ekki klámmynd. Klám hefði verið sett á seinna.
Ákærða
neitaði að hafa gefið brotaþola nokkuð og kvaðst ekki hafa séð hana taka pillu.
Aðspurð um neyslu sína kvaðst ákærða hafa fengið sér extacy og drukkið um
helgina, „ekkert frábært ástand“ hefði verið á sér. Svipað ástand hefði verið á
X, hann hefði neytt áfengis og tekið kvíðalyf. Hún staðfesti að [...][...] og hún sjálf hefðu átt svefnlyfið
Seroquel, en neitaði að hafa gefið brotaþola það lyf.
Aðspurð
um kynni X heitins og brotaþola taldi ákærða X hafa hitt brotaþola í [...] í [...],
þegar hann hefði komið með sér. Það hafi verið þeirra eina tenging sem hún
vissi um.
Ákærða
neitaði alfarið að hafa vitað um þroskahömlun brotaþola enda hefði hún ekki [...] [...][...][...][...] ef svo hefði verið.
Hún kannaðist þó við að hafa heyrt að brotaþoli væri „eftirá“, en hefði ekki
tekið mark á slíku, enda sjálf oft verið milli tannanna á fólki.
Ákærða
neitaði að hafa beitt brotaþola ofbeldi eða þvingun til þátttöku í kynlífi með
sér og X og sömuleiðis að hafa tekið myndir af því. Ákærða kvaðst hafa sýnt E
myndir af sér og X eftir að vitnið hafði sagt að sig langaði í „threesome“. Þá
hefði ákærða einnig sagt vitninu að X væri ekki sáttur við að ákærða væri í
„threesome“ með öðrum og að þau hefðu reynt að fara í „threesome“, með
brotaþola, en það hefði verið fáranlegt.
Ákærða
var tvísaga um tildrög þess að brotaþoli kom [...][...][...][...]
í umrætt sinn, en viðurkenndi þó hjá lögreglu að hafa boðið brotaþola í
heimsókn, ásamt fleirum „til að hafa gaman“, en gat þó ekki nafngreint aðra
gesti er skýrsla var tekin hjá lögreglu. Ákærða neitaði alfarið að tjá sig um
sakarefni á hendur X í þeirri skýrslutöku eða þátttöku sína í meintum
kynlífsathöfnum við brotaþola.
Brotaþoli A greindi
frá því fyrir dómi að hún hefði þekkt ákærðu þar sem hún hefði [...][...][...] fyrir
nokkrum árum, en ekki þekkt X beinlínis. Þá hefði hún unnið með ákærðu [...] [...] og mundi eftir að hafa hitt X heitinn
í [...].
Hún kvað X hafa haft samband
við sig gegnum Snapchat, og sagst ætla að koma og sækja hana. Hún hefði svo
verið sótt af einhverjum, sem hún vissi ekki hver var, og ekið heim til ákærðu
og X. Hún hefði ekkert vitað hvað var í gangi. Þegar á staðinn var komið hefðu
þau gefið sér einhverja pillu og eitthvað að drekka og allt í einu hefði hún
verið komin í „miðjuna á milli þeirra“ og þá hefði þetta gerst. Aðspurð kvaðst
brotaþoli ekki hafa komið áður í þetta hús. Brotaþoli kvað enga aðra en þau
þrjú hafa verið á staðnum þegar hún kom, en eftir á hefði hún séð einhverja,
sem hún taldi leigja með ákærðu.
Nánar aðspurð um atvik 2.
október 2016 lýsti brotaþoli því þannig að hún hefði bankað og ákærða komið til
dyra, hálfnakin, í skyrtu. Hún hefði gengið á eftir ákærðu inn í herbergi og
þar hefði X verið. Ákærða hefði gefið sér pillu, kringlótta sem á stóð e. Hún
hefði reynt að hafna þessu, gert sitt besta. Eftir það hefði hana farið að
svima og allt í einu hafi hún verið komin úr fötunum. X hefði svo átt við sig
kynmök en ákærða notað titrara á sjálfa sig. Eftir þetta hefði hún klætt sig og
þá hefði henni verið rétt gras, sem þau hefðu verið að reykja.
Brotaþoli kvaðst muna eftir
því að hafa verið beðin um að totta X og taldi að hann hefði sjálfur beðið um
það. Hennar viðbrögð við því hefðu verið að gera það. Brotaþoli kvaðst fyrir
dómi ekki hafa vitað hvað stæði til, en verið til í að fara til þeirra og vita
hvað þau vildu sér. Hún kvað ákærðu hafa verið ósátta við X þar sem hann hefði
frekar vilja ríða sér en ákærðu. Ákærða hefði þá orðið ósátt og ekki talað við
sig. Aðspurð um ástandið á þeim ákærðu og X heitnum þegar hún kom kvaðst
brotaþoli ekki vita hvað hún ætti að segja, en hefði fundist eins og þau hefðu
verið að drekka áfengi, það mætti sjá á augunum á fólki, en ekki fundið neina
áfengislykt. Sjálf kvaðst hún ekki hafa neytt áfengis áður en hún kom á
staðinn. Aðspurð hvort hún hefði reynt að stoppa ákærða í athöfnum sínum,
kvaðst brotaþoli hafa reynt það en ekki þorað að segja neitt, hún hefði verið
kjaftstopp. Brotaþoli kvaðst hafa verið hrædd og farið í „panikk“ eftir að
smokkur rifnaði. Að öðru leyti kvaðst brotaþoli ekki muna vel hvað fram fór.
Hún kvaðst hafa farið í leigubíl heim, og farið út við [...], svo að mamma hennar fattaði ekki neitt, en brotaþoli kvaðst
ekki hafa þorað að segja móður sinni frá þessu fyrr en eftir að móðir hennar
hafði frétt þetta frá þriðja aðila.
Um
líðan sína eftir atvikin kvaðst brotaþoli hafa gengið til sálfræðings og það
gengi vel og svo hefði hún fengið hund.
Móðir brotaþola, B, kom fyrir dóminn. Hún upplýsti að E
hefði haft samband við sig og greint frá samtali við ákærðu Yþar sem ákærða
hefði sagt E frá því að ákærða og X hefðu farið í „threesome“ með brotaþola og
að ákærða hefði sýnt sér myndir af því. Að fengnum þessum upplýsingum hefði hún
snúið sér til barnaverndanefndar og í kjölfar þess hefði rannsókn málsins
hafist.
Móðir
brotaþola kvað líðan dóttur sinnar hafa breyst eftir atvikið. Hún hefði málað
sig mikið, verið reið og lokað sig af. Hún hefði læst að sér og tekið
reiðiköst. Þá hefði hún fengið martraðir. Þá hefði hún elt móður sína á
stundum.
Vitnið
kvað dóttur sína ekki eiga marga vini. Hún hafi verið mikið ein, ekki verið
félagslega sterk. Hún sé nú farin í [...] og
það hafi gert henni gott. Þó taldi móðir brotaþola að bakslag hefði komið í
bata brotaþola eftir að málið fór fyrir dómstóla. Brotaþoli sé í vinnu og hafi
í seinni tíð ekki treyst sér til að gera hluti sem hún hefur hingað til ráðið
við. Hafi vinnuveitandi brotaþola af þessum sökum ítrekað haft samband við sig
vegna þess og hún hefði sjálf farið í vinnuna til brotaþola og aðstoðað hana.
H kom fyrir dóminn og greindi frá því að hún þekkti brotaþola,
sem hefði [...][...][...]. Þá kvaðst hún
þekkja móður brotaþola. Enn fremur að hún þekkti ákærðu, sem væri[...][...] [...],
þær hefðu þekkst frá því að þær voru [...].
Aðspurð
um samskipti sín við ákærðu fyrstu helgina í október 2016 kvaðst vitnið hafa
hringt í ákærðu til að biðja hana að útvega sér sígarettur en ákærða hafi verið
upptekin með [...]. Vitnið kvað þetta
hafa verið afmælishelgi ákærðu sem hafi verið að halda upp á það og verið með
einhverja í heimsókn. Hún sjálf hafi verið heima með [...][...].
Vitnið
kannaðist við að hafa verið í samskiptum við móður brotaþola á Facebook, sem
hefði verið reið. Kannaðist vitnið við að hafa greint móður brotaþola frá
samtali sínu við ákærðu í október 2016, þegar ákærða hefði sagt sér frá því að X
heitinn hefði fengið sig til að fara í „threesome“, sem hún hefði ekki viljað,
en verið svo mikið undir áhrifum að hún gerði það samt.
Er
framburður vitnisins í ágætu samræmi við það sem fram kom í skýrslu hennar hjá
lögreglu, en þar bar vitnið að hún hefði hringt í ákærðu á laugardagskvöldið 2.
október og ákærða hefði þá sagst vera „mellupoppuð að horfa á klám með X“.
Vitnið I greindi frá því að hún og ákærða hefðu lengi verið vinkonur og
kvaðst vitnið þekkja brotaþola gegnum ákærðu. Um atvik málsins kvaðst vitnið
vita það eitt sem ákærða hefði sagt henni. Að brotaþoli hefði komið í [...] og X heitinn hefði sofið hjá henni.
Kvaðst vitnið ekki muna hvort ákærða hefði sagst hafa tekið þátt í því eða
tekið myndir á meðan. Kvaðst hún ekki hafa verið mikið í sambandi við þau á
þessum tíma, þau hefðu verið í mjög slæmu ástandi, í neyslu.
Í
lögregluskýrslu, sem tekin var af vitninu í febrúar 2017, sagðist vitninu svo
frá að ákærða hefði sagt sér að brotaþoli hefði komið í heimsókn til ákærðu og
þau hefðu ætlað í „threesome“ en brotaþoli hefði ekki viljað það. X hefði þá
haft kynmök við brotaþola.
E kom fyrir dóminn og kvaðst vita það
eitt um mál þetta að ákærða og [...] X hefðu
sofið hjá brotaþola. Þau hefðu bæði greint frá því. Vitnið kvaðst lítið muna
eftir lögregluskýrslu sem tekin var af henni í tengslum við rannsókn málsins,
hún væri búin að vera veik frá því að það var gert, hefði orðið fyrir áfalli.
Aðspurt kvaðst vitnið muna eftir að hafa sagt móður brotaþola frá því. Það
hefði hún gert vegna þess að brotaþoli hefði verið barn þegar þetta átti sér
stað.
Í
skýrslu lögreglu af vitninu kemur fram að vitnið kvaðst hafa séð myndskeið í
síma ákærðu, þar sem ákærða og X voru í kynlífsathöfnum með brotaþola, þannig
að ekki fór á milli mála hver hún var. Ákærða hefði sagt að hún væri að fara að
eyða þessu úr símanum sínum.
Vitnið G kom fyrir dóminn og kvaðst muna eftir að hafa skutlað stelpu frá [...] til [...].
Hann hefði fengið 2000 krónur fyrir greiðann, en hefði átt að fá gras fyrir.
Hann kvað stúlku hafa komið til dyra að [...],
mjög léttklædda, eiginlega ekki í neinu.
Í
skýrslu sinni hjá lögreglu kvaðst vitnið hafa verið beðið um að skutla stelpu
frá [...]inn á [...], til ákærðu Y.
F leigubílstjóri kom fyrir dóminn og kvaðst lítið muna eftir
atvikum. Taldi vitnið að hann hefði munað þetta betur þegar hann gaf skýrslu
hjá lögreglu vegna rannsóknar málsins. Staðfesti vitnið að hafa ekið stúlku frá
[...] til [...]
og hún hefði farið út við [...].
Í
skýrslu lögreglu kemur fram að vitnið hafði þá kannast við að hafa ekið stúlku
frá [...], sem hefði greinilega verið að
flýta sér. Hún hefði beðið um að fá lánað fyrir bílnum og túrinn hefði svo
verið greiddur mörgum dögum síðar. Þá hefði ákærða Ygreitt honum fyrir
aksturinn.
M kom fyrir dóminn og kvaðst hafa verið gestkomandi á heimili
ákærðu þá helgi sem þau atvik urðu sem ákært er fyrir. Tilefni þess hafi verið
afmæli ákærðu Y. Kvaðst vitnið hafa verið þar ásamt bróður sínum, N og kærustu
hans, L. Hann hafi setið og horft á sjónvarp með bróður sínum þegar brotaþoli kom.
Kvað hann ákærðu Y hafa sagt að von væri á heimsókn, stelpu sem ætlaði í
„threesome“ með þeim. Brotaþoli hafi svo
komið og farið inn í herbergið þar sem X var og þau þrjú hafi lokað á eftir
sér. Kvaðst hann hafa heyrt stunur frá þessu herbergi. Aðspurt kvað vitnið
mögulegt að eftir á hefði ákærða Y verið eitthvað fúl út í X.
L gaf símaskýrslu við aðalmeðferð málsins. Hún kvaðst hafa
verið á heimili ákærðu fyrstu helgina í október 2016. Hún hafi verið á staðnum,
með M, N, X og Y, þegar [...] stelpa hafi
komið í heimsókn. Vitnið kvaðst sjálft hafa farið til dyra og opnað fyrir
henni, en mundi ekki eftir því að ákærða hefði rætt við bílstjórann sem
„skilaði stelpunni“. Stelpan hafi farið
inn í herbergi til X og ákærðu Y. Ákærða hefði svo síðar sagt að það þyrfti að
redda henni fari heim. Vitnið kvað þau X, ákærðu og stúlkuna hafa verið að gera
„eitthvað saman öll þrjú“. Ákærða hefði svo komið fram grátandi vegna þess að
hún fékk ekki athygli og vildi því redda stelpunni fari heim, þar sem stelpan
hafi ekki átt heima [...] [...].
Vitnið N greindi frá því fyrir dómi að hafa verið á staðnum er brotaþoli
kom til ákærðu og kvað hana hafa verið þar í um klukkustund. Hann hefði ekki
rætt við hana, aðeins heilsað og kvatt. Hún hefði verið með ákærðu og X inni í
herbergi. Aðspurður kvaðst hann hafa heyrt eitthvað, mögulega stunur. Vitnið
kannaðist ekki við að neitt rifrildi hefði orðið eftir á milli ákærðu og X heitins.
O lögreglufulltrúi kom fyrir dóminn og staðfesti skýrslur sem
frá honum stafa í málinu. Upplýsti hann að þrátt fyrir að ekki hafi verið unnt
að rekja eða kalla fram eydd skilaboð milli brotaþola og X heitins, hafi verið
ummerki um nafn hans á Messenger-hluta Facebook hjá brotaþola. Unnt hefði verið
að sýna fram á samskipti en ekki hver þau samskipti voru. Þá lægju fyrir gögn
sem sýndu samskipti ákærðu við F leigubílstjóra, rétt fyrir klukkan 11 að
kvöldi, þann 2. október 2016.
K sálfræðingur kom fyrir dóminn og staðfesti skýrslu sem hann
vann að beiðni lögreglu í upphafi árs 2017 og greindi frá meðferð sinni á
brotaþola vegna þess atviks er málið varðar. Upplýsti vitnið að vegna
þroskaskerðingar brotaþola hafi orðið að einfalda alla meðferð hennar. Reynt
hefði verið að leggja áfallastreituröskunarpróf fyrir brotaþola en það hafi
ekki gengið þar sem brotaþoli hafi ekki skilið innihald margra spurninganna
þrátt fyrir útskýringar, en sú vanlíðan og þau sálrænu viðbrögð sem brotaþoli
hafi greint frá samsvari líðan og viðbrögðum sem þekkt séu hjá fólki sem orðið
hafi fyrir kynferðisbrotum. Vitnið kvað brotaþola geta greint ágætlega frá, en
frásögn hennar væri einföld og knöpp. Þau hefðu farið nokkrum sinnum gegnum
atvikin og brotaþoli hefði haldið sig fast við ákveðin atriði og þau verið
samsvarandi frá einu skipti til annars.
Vitnið
kvað brotaþola hafa liðið ömurlega og hún verið uppfull af skömm yfir því að
hafa lent í þessu. Hún hafi sagst hafa orðið mjög vör um sig. Farið að læsa að
sér, átt erfitt með svefn. Passað að fara alltaf stystu leið á milli staða og
þá hafi hún verið hrædd við að hitta meinta gerendur. Þá hafi minningar um
þetta truflað brotaþola fyrst á eftir heilmikið.
Vitnið
taldi að þroskaskerðing brotaþola ætti að vera fólki ljós. Það þyrfti ekki að
tala lengi við hana til að átta sig á því.
Aðspurt taldi vitnið að
brotaþoli væri berskjaldaðari en aðrir vegna skerðingar sinnar og auðveldara að
afvegaleiða brotaþola vegna þess. Einstaklingur með slíka skerðingu ætti erfitt
með að lesa milli lína, skildi ekki hvort væri verið að gera grín að sér eða
hrósa, skildi ekki almennilega hvað væri að gerast. Taldi vitnið að brotaþoli
ætti erfitt með að standa á sínu ef hún væri í aðstæðum sem hún upplifði
ógnandi eða væru ógnandi.
D sálfræðingur kom fyrir dóminn og staðfesti matsgerð sína í
málinu. Í niðurstöðum þeirrar matsgerðar kemur fram að greindartala brotaþola
mældist [...] stig, sem væri vel undir
efri mörkum vægrar þroskahömlunar. Þá bæri hún marktæk einkenni um kvíða og
þunglyndi. Fyrir dómi áréttaði vitnið að þótt talað væri um væga þroskahömlun
væri ekkert í raun vægt við það. Ekki væri aðeins um að ræða skerðingu á
greindarlegri hæfni heldur einnig félagslegri, hvernig maður næði að bjarga sér
í daglegu lífi. Brotaþoli glímdi við víðtæka vitsmunalega erfileika á öllum
sviðum. Máltengdir erfiðleikar væru umtalsverðir og líka í því sem kallað er
verkleg greind. Brotaþoli væri í þörf fyrir mjög mikla aðstoð og mikinn
stuðning. Brotaþoli hefði verulega skerta hæfni til að leggja mat á félagslegar
aðstæður og setja mörk. Skilningur hennar á samskiptum væri takmarkaður. Taldi
vitnið að hæfileiki brotaþola til að meta félagslega þætti væri kannski eins og
hjá [...] [...] [...], hún væri verulega
á eftir því sem vænta mætti af jafnöldum hennar.
Vitnið taldi að þrátt fyrir
að brotaþoli bæri ekki sýnileg útlitseinkenni þroskahömlunar, þá væri útilokað
annað en gera sér grein fyrir því ef maður kynntist henni. Fullorðinn maður sem
hefði samskipti við brotaþola ætti að komast fljótt að því að brotaþoli væri
þroskaskert.
Þá upplýsti vitnið að
brotaþoli hefði átt erfitt með að greina frá þessum atvikum, t.d. móður sinni.
Það væri helst að hún gæti tjáð sig við K sálfræðing og hundinn sinn.
Vitnið
taldi ekki ólíklegt að brotaþoli hefði verið grunlaus um aðstæður. Hún hefði
þekkt ákærðu Y og haft traust á henni. Taldið vitnið að miðað við mat sitt á brotaþola
hefði hún ekki haft forsendur til að átta sig á því hvað var að fara að gerast
í umrætt sinn og hún hefði ekki forsendur eða getu til að koma sér út úr slíkum
aðstæðum. Brotaþoli væri leiðitöm og ætti erfiðara með að standast þrýsting en
aðrir. Hún væri margfalt meira útsett fyrir kynferðisbrotum en manneskja með
fulla greind.
VI
Ákærða hefur viðurkennt að
brotaþoli hafi komið [...][...][...] og X
heitins að kvöldi 2. október 2016. Hún kannaðist við að hafa greitt manni fyrir
akstur brotaþola frá [...] til [...] og leigubíl fyrir hana til baka. Ákærða
hefur og viðurkennt að hafa verið í neyslu þá helgi. Þá hefur hún viðurkennt að
hafa sjálf beðið brotaþola um að eiga kynmök við X heitinn og sig en orðið
afbrýðisöm þegar X vildi fremur hafa mök við brotaþola en hana. Þessi
framburður ákærðu fær einnig stoð í framburði vitna, [...] ákærðu, sem hafa borið um að ákærða hafi greint þeim frá
þessu síðar. Sömuleiðis liggur fyrir í skýrslu af X heitnum viðurkenning hans á
því að brotaþoli hefði komið [...][...][...]
og að hann hefði verið „að reyna við hana“. Þá kannaðist ákærða við það hjá
lögreglu að hafa boðið brotaþola heim til [...]
„til að hafa gaman“.
Ákærða hefur borið því við
að hún hafi ekki vitað að til stæði að hafa kynmök við brotaþola fyrr en hún
var mætt á staðinn. Þá kveðst ákærða hafa beðið frammi í stofu til að byrja með
vegna þess að hún vissi ekki hvað stóð til. Þessi framburður ákærðu stangast á
við framburð vitna. M, sem kvaðst hafa verið á staðnum umrætt kvöld, bar fyrir
dómi að ákærða og X hefðu sagt sér og öðrum gestkomandi að von væri á stelpu
sem ætlaði í „threesome“ með þeim [...].
Brotaþoli hefði svo komið og farið beint inn í herbergi með þeim og þaðan hefðu
svo heyrst stunur. Vitnið L kvaðst einnig hafa verið á staðnum umrætt sinn.
Kvaðst hún sjálf hafa farið til dyra og opnað fyrir brotaþola, sem hefði farið
inn í herbergi til X og ákærðu til „gera eitthvað saman“. Ákærða hefði svo
komið fram grátandi vegna þess að hún fékk ekki athygli og vildi senda
brotaþola heim.
Ákærða hefur og borið því
við að brotaþoli hafi ekki verið þvinguð til þeirra kynlífsathafna sem
viðurkennt er að áttu sér stað þegar brotaþoli kom á [...][...]. Brotaþoli hafi ekki verið beitt ofbeldi, gefið lyf eða
fíkniefni og þá kveðst ákærða ekki hafa gert sér grein fyrir ungum aldri
brotaþola, haldið að hún væri 18 ára eða alveg að verða það, eða þeirri
staðreynd að hún er þroskaheft.
Ákærða hefur greint frá því
að brotaþoli hafi [...][...][...] ítrekað
sumarið 2015 eða 2014. Brotaþoli er fædd í [...][...]
og hefur þá verið á [...] eða [...] ári þegar hún [...][...] ákærðu. Að mati dómsins er það harla ótrúverðugt að
ákærða hafi falið brotaþola [...][...][...][...]
án þess að hafa nokkra hugmynd um aldur hennar, auk þess sem hún hlýtur að hafa
átt samskipti við brotaþola í tengslum við það og þannig óhjákvæmilega mátt
verða vör við að brotaþoli er alls ekki þroskuð með þeim hætti sem vænta má af
jafnöldrum hennar og enn síður þeim sem eldri eru. Þessa hefði ákærða einnig
átt að verða vör sem samstarfskona brotaþola á [...],
enda hefur hún sjálf sagt að samstarfsmenn þeirra hafi talað um að brotaþoli
væri „eftirá“, en hún kosið að taka ekki mark á því tali. Brotaþoli kom fyrir
dóminn og að mati dómsins er augljóst af framburði hennar og framkomu að
brotaþoli er ekki þar stödd í þroska sem vænta má af stúlku á hennar aldri. Í
þessu samhengi ber og að líta til framburðar sálfræðinganna tveggja sem vitni
báru í málinu, en þeir töldu báðir að þroskaskerðing brotaþola ætti að vera
hverjum manni ljós sem hefði samskipti við hana. Er það mat dómsins að ákærða
hafi ekki mátt komast hjá því með ítrekuðum samskiptum við brotaþola að
brotaþoli væri svo þroskaheft sem gögn málsins bera með sér. Auk þess sem telja
verður að ákærða og ákærði X heitinn hefðu mátt gera sér grein fyrir ungum
aldri brotaþola af samskiptum þeirra við hana gegnum samskiptaforritið
Facebook. En meðal ganga málsins er ljósmynd af brotaþola af Facebook-síðu
hennar. Af þeirri mynd verður ekki dregin önnur ályktun um aldur brotaþola en
að hún sé barn auk þess sem þar greinir glöggt fæðingardag hennar og ár.
Framburður ákærðu er
samkvæmt framansögðu ekki í samræmi við framburð vitna, auk þess sem ósamræmis
gætti í framburði hennar. Er það mat dómsins að framburður ákærðu sé lítt trúverðugur um þau atvik sem áttu sér stað og eru
tilefni þessa máls.
Við
mat á framburði brotaþola ber að líta til þess sérstaklega að brotaþoli er
þroskaskert. Í skýrslum og framburði sálfræðinganna tveggja sem hafa hitt hana
og metið kemur fram að þroskaskerðing brotaþola veldur því m.a. að hún á erfitt
með að tjá sig, hefur ekki endilega skiling á tíma og frásögn hennar er
knappari og einfaldari en hjá einstaklingi með fulla greind. Þá er
málskilningur hennar lakur og því erfitt að spyrja hana og hætta er á að menn
leggi henni orð í munn. Brotaþoli var óörugg og átti erfitt með að tjá sig
fyrir dómi en framburður hennar var þó í ágætu samræmi við framburð hennar hjá
lögreglu og frásagnir hennar af atvikum síðar, hjá barnaverndarnefnd og
sálfræðingi hennar. Þannig hefur brotaþoli hvergi vikið frá því að henni hafi
verið gefin pilla og gras um rætt kvöld.
Framburður brotaþola af
atvikum fær enn fremur stoð í framburði K sálfræðings sem brotaþoli hefur
endurtekið tjáð sig við um atvikið með nokkuð samsvarandi hætti. Þá kemur fram
í skýrslu hans í málinu að þrátt fyrir að ekki hafi gengið að leggja
áfallastreitupróf fyrir brotaþola sakir skerðingar hennar hafi brotaþoli greint
frá vanlíðan og viðbrögðum sem þekkt séu hjá fólki sem orðið hafi fyrir
kynferðisbrotum. Þá hefur móðir brotaþola borið um breytta hegðun brotaþola
eftir atvikið, merki um vanlíðan og aukin vandamál í félagslíf og vinnu.
Að ofangreindu virtu er að
mati dómsins ekki óvarlegt að leggja frásögn brotaþola af atvikum til
grundvallar því sem átti sér stað kvöldið 2. október 2016.
Það er mat dómsins að ákærða
hafi án vafa gengið að því með vissu hvað til stóð þegar brotaþoli kom á [...][...]. Ákærða hafði sjálf frumkvæði að
þeim kynmökum sem áttu sér stað milli X heitins og brotaþola og þrátt fyrir að
hún segist hafa spurt brotaþola hvort hún vildi taka þátt í þeim athöfnum að
einhverju leyti leysir það ákærðu ekki undan því að hafa með því veitt atbeina
sinn að því sem þar átti sér stað. Hlutdeild ákærðu í hinum kærða verknaði
fólst hvorutveggja í senn í athöfn og athafnaleysi, þar sem ákærðu hefði borið
að koma í veg fyrir að haft væri samræði við brotaþola við þessar aðstæður
fremur en hitt, þar sem ljóst má vera að ákærða þekkti brotaþola. Þá
viðurkenndi ákærða að hafa sjálf viljað taka beinan þátt í kynlífsathöfnum með
brotaþola og [...][...] og hefði í raun
bundið enda á þær vegna þess eins að henni fannst hún sjálf höfð út undan.
Verður ekki litið öðruvísi á en svo að ákærða hafi haft ásetning til þess að
misnota sér aðstöðu sína gagnvart brotaþola þetta kvöld; það að brotaþoli var
ein og upp á ákærðu og [...][...] komin,
fólk sem var undir áhrifum áfengis og eða lyfja, töluvert eldra en brotaþoli, á
[...][...] og inni í lokuðu herbergi þar
sem brotaþoli, barnung þroskaheft stúlka, átti sér enga undankomuleið.
Með vísan til framangreinds
verður ákærða sakfelld fyrir það brot sem henni er gefið að sök í ákæru og er
brot hennar þar rétt heimfært til refsiákvæða.
VII.
Sakaferill
ákærðu hefur ekki áhrif á ákvörðun refsingar í máli þessu. Við ákvörðun
refsingar er litið til 2. mgr. 22. gr. sem og a-liðar 195. gr. laga nr.
19/1940. Að því gættu og með vísan til 1., 2., 5. og 6. tl. 70 gr. þykir
refsing ákærðu réttilega ákveðin fangelsi í tvö ár.
Fallist
er á kröfu brotaþola um miskabætur að fjárhæð 1.000.000 króna sem skulu bera
vexti eins og í dómsorði greinir.
Á grundvelli sakfellingar
ákærðu, sbr. 1. mgr. 235. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála, verður
henni gert að greiða þóknun skipaðs verjanda síns, Þórðar Más Jónssonar
lögmanns, og síðar skipaðs verjanda síns, Guðmundar St. Ragnarssonar, samkvæmt
mati dómsins, og réttargæslumanns brotaþola eins og hann er ákveðinn í
dómsorði, en þá hefur verið tekið tillit til virðisaukaskatts. Þá ber ákærðu að
greiða útlagðan ferðakostnað réttargæslumanns. Þá þykir enn fremur rétt, eins
og málið liggur fyrir og með vísan til 236. gr. laga nr. 88/2008, að gera
ákærðu að greiða helming sakarkostnaðar samkvæmt framlögðum yfirlitum
héraðssaksóknara, 556.096 krónur. Þóknun
Guðmundar St. Ragnarssonar lögmanns, fyrir verjandastörf fyrir X, 379.440
krónur greiðist úr ríkissjóði.
Dóm þennan kveður upp
Bergþóra Ingólfsdóttir héraðsdómari.
Dómsorð:
Ákærða,
Y, sæti fangelsi í tvö ár.
Ákærða
greiði brotaþola, A, 1.000.000 króna með vöxtum samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga
nr. 38/2008 frá 3. október 2016 til 8. apríl 2018 en með dráttarvöxtum skv. 1.
mgr. 6. gr. frá þeim degi til greiðsludags.
Ákærða
greiði 3.264.231 krónu í sakarkostnað, þar með talin málsvarnarlaun skipaðs
verjanda síns, Þórðar Más Jónssonar lögmanns, 321.470 krónur, og málsvarnarlaun
síðar skipaðs verjanda síns, Guðmundar St. Ragnarssonar lögmanns, 1.159.400
krónur, auk útlagðs kostnaðar lögmannsins 108.282 krónur og þóknun
réttargæslumanns brotaþola, Gunnhildar Pétursdóttur lögmanns, 1.046.715 krónur,
auk útlagðs kostnaðar, 72.268 krónur.
Bergþóra Ingólfsdóttir