Héraðsdómur Reykjavíkur Dómur 24. júní 2019 Mál nr. E - 2731/2018 : Erlendur Pétursson Jón Sigurðsson g egn Íslenska ríkinu Óskar Thorarensen Dómur Mál þetta sem var höfðað 10. september 2018 var dómtekið 15. maí 2019. Stefnandi er Erlendur Pétursson, [ -- ] , Reykjavík, en stefndi er íslenska ríkið, Hverfisgötu 6, Reykjavík. Dómkröfur stefnanda eru þær aðallega að stefnda verði gert að greiða stefnanda 14.765.430 krónur, auk dráttarvaxta skv. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 af þeirri upphæð frá 10. september 2018 til greiðsludags. Til vara er þess krafist að stefnda verði gert að greiða stefnanda 11.268.950 krónur, auk dráttarvaxta samkvæmt 1. mgr. 6. g r. laga nr. 38/2001 af þeirri upphæð frá 10. september 2018 til greiðsludags. Þá krefst stefnandi málskostnaðar. Stefndi krefst aðallega sýknu af öllum kröfum stefnanda, auk málskostnaðar, en til vara að krafa stefnanda verði lækkuð verulega og að málskos tnaður verði felldur niður. I. 1. Stefnandi var ráðinn í starf forritara hjá Menntamálstofnun þann 12. desember 2016. Með bréfi stefnda, dags. 20. nóvember 2017, var stefnanda og öðrum forritara sagt upp störfum frá og með 30. nóvember s.á. Í bréfi stefn da sem er með fyrirsögninni Með bréfi þjónustufélags, FFSS, dags. 24. nóvember 2017, var óskað eftir rökstuðningi fyrir niður lagningu starfsins. Í rökstuðningi stefnda, dags. 11. desember 2017, kemur fram að stofnuninni hafi verið komið á fót 1. október 2015. Miklar 2 breytingar hafi orðið innan hennar á skipulagi verkefna og mannauði frá þeim tíma, auk þess sem stofnunin hafi það að markmiði að útvista verkefnum í því skyni að ná fram fjárhagslegri hagræðingu og vandaðri vinnubrögðum eða ef leita þarf eftir þekkingu sem stofnunin búi ekki að. Stofnunin hafi um nokkurn tíma haft til skoðunar endurskipulagningu upplýsingakerfa stofn unarinnar og vinnu forritara við þau. Er tekið fram að ráðinn hafi verið ráðgjafi og kennari við Háskólann í Reykjavík til að veita álit og ráðgjöf við þá vinnu. Þá segir að við stofnunina hafi starfað fjórir forritarar sem sinnt hafi ólíkum verkefnum. Um sumarið 2017 hafi þeir verið færðir til innan stofnunarinnar og þeir unnið beint með sérfræðingum sem nýti viðkomandi upplýsingakerfi innan stofnunarinnar. Það fyrirkomulag hafi síðan verið endurskoðað en ákveðið að færa stöðugildi tveggja forritara sem ef tir voru af fagsviðum yfir á verkefnastofu og vinni þeir nú að yfirferð á upplýsingakerfum í stað forritunar á kerfum og vefjum. Þá liggi einnig fyrir að stofnunin muni útvista hluta af þeim verkefnum sem þeir sinntu áður. Jafnframt hafi verið ákveðið að l eggja niður störf tveggja forritara og útvista þeim verkefnum sem þeir sinntu. Við ákvörðun um það hvaða störf ætti að leggja niður og hver ætti að færa yfir á verkefnastofu hafi verið horft til hæfni, reynslu og núverandi verkefna og lagt mat á það hvaða hæfni, reynsla og þekking myndi nýtast best innan stofnunarinnar í áframhaldandi verkefnum. Jafnframt hafi verið gerð greining á umfangi verkefna með því að skoða starfslýsingar og skráningar á breytingum á kerfum í svokölluðu GitHub.com sem haldi utan um forritunarkóða og breytingar á honum. Er tekið fram að þessi skráning sé ekki tæmandi varðandi umfang starfs stefnanda en gefi þó ákveðnar vísbendingar. Það hafi verið niðurstaða stofnunarinnar, eftir skoðun á verkefnum stefnanda og hins starfsmannsins sem sagt hafi verið upp störfum, að umfang þeirra og afmörkun hefði verið með þeim hætti að hagkvæmara væri að útvista þeim frá stofnuninni. Þá hafi stofnunin einnig talið að þekking og hæfni þeirra forritara sem eftir urðu myndi nýtast betur til að takast á við ný og breytt verkefni í breyttu skipulagi. Í greinargerð stefnda er tekið fram að annar þeirra forritara sem eftir var hjá stofnuninni hafi látið af störfum og í staðinn hafi verið ráðinn sérfræðingur í hugbúnaðarmálum sem ekki sé forritari. Hafi stof nunin ekki ráðið aðra forritara í stað þeirra stöðugilda sem lögð voru niður. Samkvæmt starfslýsingu stefnanda hjá stefnda, sem dagsett er 11. september 2017, var h lutverk hans m.a. að leiða hugbúnaðarvinnu og þarfagreina gagnagrunna 3 og vefi, þarfagreina nýja grunna og vefi, auk þess að sinna vinnu við uppsetningu á tölvum og aðgangskortum í samráði við aðra forritara Menntamálastofnunar og sjá um viðhald og endurnýjun á námskrá. 2. Í greinargerð stefnanda segir að hinn 17. nóvember, þ.e. þremur dögum áðu r en honum var sagt upp störfum, hafi forstjóri Menntamálastofnunar komið til hans á starfsstöð hans til þess að ræða við hann um stöðu hýsingarfyrirtækisins 1984 ehf. og hýsingu þess á vefsíðum og vefkerfum fyrir stofnunina. Algjört kerfishrun hafði orðið hjá hýsingarfyrirtækinu á vefsíðum og vefkerfum fyrir stofnunina skömmu áður og eitt kerfi sem Menntamálstofnun notaði hafi orðið óaðgengilegt vegna hruns hjá fyrirtækinu 1984 ehf. Í kjölfar þessa samtals hafi verið haldinn fundur hjá forstjóra stofnunari nnar vegna þessa sama máls. Hafi hvorki stefnandi né annar forritari sem sagt var upp störfum verið boðaðir á þann fund, en fundinn sátu auk forstjóra þeir tveir forritarar sem störfuðu áfram hjá stofnuninni. Það hafi svo verið næsta virka dag, mánudaginn 20. nóvember 2017, sem stefnanda og öðrum forritara var sagt upp störfum. Í greinargerð stefnda segir að upplýsingatæknimál stofnunarinnar hafi verið í mikilli gerjun áður en ákvörðun var tekin um niðurlagningu starfanna. Kerfishrun 1984 ehf. hafi hins v egar gert það að verkum að stofnunin ákvað endanlega að gera breytingar á upplýsingatæknimálum og taka þau fastari tökum og hafi sú endurskipulagning sem fór í hönd verið liður í því. Hafi Menntamálastofnun talið skynsamlegt að hafa innanhúss tvo sérfræðin ga í upplýsingatæknimálum til að ná heildstæðri sýn á þau mál hjá stofnuninni en að kaupa frekar sérfræðiþjónustu við forritun hjá utanaðkomandi aðilum. Í dæmaskyni nefnir stefndi í því sambandi að Menntamálastofnun hafi sannanlega útvistað nær öllum forri tunarverkefnum sem áður hafi verið hjá forriturum stofnunarinnar. Stofnunin hafi gert samninga um forritunarvinnu vegna gagnagrunns um námsframboð og tengingar við námskrárgrunn. Útvistað hafi verið forritun á gagnagrunni um starfslýsingar og hæfnikröfur á samt listum yfir hæfniþætti og vinnu við vefviðmót fyrir Menntabrunn þar sem upplýsingar úr gagnagrunnum eru gerðar aðgengilegar. Þá hafi forritun á Skólagátt og á kerfum fyrir miðlun námsefnis einnig verið útvistað. 4 3. Stefnandi, Erlendur Pétursson, og forstjóri Menntamálastofnunar, Arnór Guðmundsson, gáfu skýrslu fyrir dóminum. Einnig gaf skýrslu Hinrik Jónsson, fyrrverandi starfsmaður Menntamálastofnunar. Stefnandi tók fram að hann væri með BS - próf í tölvunarfræði. Hann hafi starfað sem hugbúnaðarsérfræðingur hjá Menntamálastofnun, en hafi áður starfað hjá Reiknistofu bankanna og hafi um 20 ára starfsreynslu í sínu fagi. Hann tók fram að hann hefði verið el stur starfsmanna í faginu hjá stefnda og með lengsta starfsaldurinn. Hann gat þess að fjórir forritarar hefðu starfað hjá stefnda á þessum tíma og að þeir hefðu allir verið að vinna í svonefndri Skólagátt, auk þess að sinna öðrum störfum jöfnum höndum. Ver kefnin hafi verið mjög fjölbreytt. Þá tók hann fram að hann hefði komið að flestum öðrum kerfum og hefði ásamt öðrum unnið með alla vefi stofnunarinnar. Haustið 2017 hefði hann byrjað að vinna við Námskrárvefinn og verið að sinna því kerfi ásamt öðru þegar honum var sagt upp. Það kerfi hafi verið hýst hjá 1984 ehf. Um aðra starfsmenn sem unnu þarna með honum tók hann fram að forritararnir fjórir hefði unnið saman í upphafi en verkefnum hefði síðan verið skipt á milli þeirra. Hann tók fram að annar forritara nna sem ekki hefði verið sagt upp störfum væri tölvunarfræðingur en hinn væri ekki með sérstaka menntun á þessu sviði. Starfsaldurinn þessara fjögurra hafi verið þannig að stefnandi hefði starfað lengst í hugbúnaðargeiranum, eða 20 ár, hinn forritarinn, Ga rðar, sem einnig var sagt upp hefði starfað í um 15 ár, hann væri með meistaragráðu í verkfræði. Stefnandi vissi ekki um starfsreynslu Henrýs, en hann væri yngri, eða um 40 ára, og Þór um 27 ára gamall og búinn að starfa í hugbúnaðargeiranum í 3 4 ár. Ste fnandi bar m.a. að hýsingarfyrirtækið 1984 ehf. hefði séð um vistun á namskra.is fyrir Menntamálastofnun. Stefnandi hefði nánast einn annast þetta kerfi fyrir Menntamálastofnun á þessum tíma. Í vikunni sem kerfið hrundið hefði forstjórinn komið reglulega o g rætt við hann og fleiri. Allt hafi virst vera á faglegum nótum, þ.e. að afla upplýsinga og hvað væri hægt að gera ef allt færi á versta veg. Föstudaginn 17. nóvember 2017 hafi verið boðað til fundar hjá forstjóra. Þeir tveir forritarar sem ekki var sagt upp störfum hefðu verið á fundinum ásamt tveimur öðrum mönnum, en ekki stefnandi og Garðar. Stefnandi sagði að forstjóri hefði m.a. spurt hann á föstudeginum fyrir uppsögnina hvort til væru afrit af þeim gögnum sem hýst voru hjá 1984 ehf., og honum hefði f undist einkennilegt að stefnandi ætti ekki afrit af 5 öllu. Stefnandi kvaðst hvorki hafa heyrt um neina endurskipulagningarvinnu varðandi forritunarstörfin áður en honum var sagt upp né heyrt áform um útvistun. Það hafi þvert á móti verið bætt á forritarana verkefnum og komið með nýjar hugmyndir sem átti að framkvæma. Hann tók fram að hann hefði verið boðaður á fund hjá forstjóra að morgni 20. nóvember 2017 og honum afhent uppsagnarbréf og málin ekkert rædd því að forstjóri vildi ekkert ræða málið á þessari s tundu. Stefnandi bar að hann væri án atvinnu í dag og væri búinn að sækja um 80 störf. Hann hefði ýmist fengið höfnun á umsóknum sínum eða engin svör. Arnór Guðmundsson, forstjóri Menntamálastofnunar, sagði að stefnda hefði ekki verið sagt upp vegna ávir ðinga. Ákveðið hefði verið að segja upp tveimur starfsmönnum. Um væri að ræða nýja stofnun og verið væri að móta starfsemina. Áður en til uppsagnar kom hefðu starfað fjórir forritarar hjá stofnuninni. Hann tók fram að uppsögnina hefði borið þannig að að ha nn hefði kallað stefnda og hinn forritarann til sín ásamt trúnaðarmanni þar sem hann afhenti þeim bréf um niðurlagningu starfs þeirra. Hann tók fram að ákvörðun um að segja stefnda og öðrum forritara upp hefði verið þannig til komin að það hefði verið meti ð að innan stofnunarinnar þyrfti grunnþekkingu á hugbúnaðarkerfinu. Farið hafi verið yfir þekkingu, færni, hæfni og reynslu þeirra fjögurra forritara sem störfuðu hjá stofnuninni auk þess sem verkefni þeirra hafi verið skoðuð, m.a. skráning í svonefnt GitH ub, kerfi sem heldur utan um forritunarkóða og það hversu miklar breytingar eiga sér stað í kerfinu. Það sé ákveðinn mælikvarði á það hvað verkefnin séu í mikilli þróun. Langmestar breytingar hafi verið á kerfinu skólagátt sem annar þeirra forritara sem va rð eftir starfaði við. Þannig að metið hafi verið að það kerfi væri í svo mikilli þróun að stofnunin þyrfti þann starfsmann áfram í því. Það kerfi sem stefndi starfaði við hafi lotið meira að viðhaldi en minna að þróunarvinnu. Einnig hafi verið metin hæfni til að vinna að fjölbreyttum verkefnum og að eiga samskipti við viðkomandi aðila og menntun og ferill. Hann sagði að mat á því hverjum ætti að segja upp hefði farið þannig fram að þetta hefði verið rætt ítarlega í stjórnendahópnum. Horft hafi verið til me nntunar, þekkingar og reynslu viðkomandi en ekki síst til hæfni sem menn hefðu sýnt í starfi og eins þeirra verkefna sem þeir voru að sinna. Greinilegt hafi verið að í skólagáttinni væri mesta vinnan og það hefði þurft að vinna áfram í henni áður en hægt h efði verið að útvista þeirri vinnu. Það sé búið að útvista þeirri vinnu núna, en stofnunin hafi ekki verið tilbúin til þess á þessum tíma. Hin kerfin sem stefndi starfaði við hafi verið meira í 6 viðhaldi. Metin hafi verið færni og þekking manna til að takas t á við kerfin sem þeir voru að fást við. Hann tók fram að samanburður á milli þessara fjögurra forritara hefði farið fram með þeim hætti sem hann lýsti hér að framan en ekki þannig að farið væri rækilega í gegnum samanburðinn og hann skráður á blað, heldu r hefði þetta verið rætt í hópi stjórnenda og þeir metið sín á milli hvernig verkefnum væri best fyrir komið þannig að stofnunin gæti sinnt þeim verkefnum sem þurfti að sinna. Hann áréttaði að farið hefði verið yfir stöðuna í stjórnendahópnum og hún metin af hópnum sameiginlega. Hann kannaðist við gagnrýni annars þeirra forritara sem áfram starfaði hjá stofnuninni á það að ekki hefði verið til afrit af gögnum sem hýst voru hjá 1984 ehf. Þá tók hann fram varðandi menntun hugbúnaðarsérfræðinga að hún skipti a uðvitað máli en almenn sjónarmið varðandi hæfni væru þannig að hún væri samsett af þekkingu, færni og ákveðnum viðhorfum. Menntun forritaranna hafi verið einn af þeim þáttum sem voru til skoðunar, en aðrir þættir hafi vegið þyngra. Fyrst og fremst hafi ver ið horft til þess hvernig hægt væri að halda viðkomandi kerfum það virkum að þau þjónuðu sínum tilgangi. Hann tók fram að það hefði verið sameiginlegt mat stjórnenda hverjir ættu að halda áfram störfum fyrir stofnunina. Um ástæður þess að ekki lægi fyrir n eitt skriflegt mat kvað hann að þetta hefði verið rætt og að nægileg gögn hefðu verið fyrir hendi til að taka ákvörðun. Hinrik Jónsson var kerfisstjóri hjá stefnda en lét af störfum haustið 2018. Hann sagðist hafa verið viðstaddur þegar forstjórinn kom t il stefnanda í kjölfar kerfishrunsins hjá 1984 ehf. Forstjóri hafi spurt hvort ekki væri til afrit af gögnunum og honum hafi verið brugðið. Henrý hefði komið þarna og hann hefði verið með athugasemdir við að menn væru ekki að vinna vinnu sína og hefði þarn a átt við stefnanda og Garðar, allt væri ómögulegt og forstjóri hefði gripið það á lofti. Í kjölfarið hafi forstjóri farið inn á skrifstofu ásamt tveimur öðrum til að ræða þessi mál eitthvað. Hann tók fram að í hans huga hefði ekki verið neinn vafi á því h ver hefði verið ástæða uppsagnarinnar, en opinber skýring hefði verið önnur, þ.e. skipulagsbreytingar sem hefðu verið löngu ákveðnar. Tók hann fram að það hefði aldrei áður gerst að mönnum væri sagt upp með sambærilegum hætti og gert var gagnvart stefnanda , þannig að mönnum væri gert að yfirgefa vinnustaðinn þá þegar. II. 1. Helstu málsástæður og lagarök stefnanda 7 Stefnandi byggir á því að stefndi hafi brotið með ólögmætum og saknæmum hætti örfum. Ákvörðunin sé jafnframt ógild að stjórnsýslurétti. Með uppsögninni hafi stefndi bakað stefnanda tjón sem stefndi beri fébótaábyrgð á gagnvart stefnanda, en um sé að ræða hvort tveggja kröfu um fjártjóns - og miskabætur. Stefnandi telur í fyrsta lagi að engin lagaheimild sé fyrir hendi fyrir uppsögn. Stefnandi hafi hvorki brotið af sér né fengið áminningu í starfi, sbr. 21. og 1. mgr. 44. gr. laga nr. 70/1996 um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins. Stefnanda hafi auk þess ekki verið veittur andmæ laréttur áður en til uppsagnar var gripið, sbr. 1. mgr. 44. gr. laganna. Uppsögn stefnda á ráðningarsamningi hafi því verið ólögmæt. Stefnandi tekur fram að honum hafi verið sagt upp fyrirvaralaust mánudaginn 20. nóvember 2017. Föstudaginn 17. nóvember haf i forstjóri stefnda komið til hans í þeim tilgangi að ræða kerfishrun sem hafði orðið nokkrum dögum áður hjá hýsingarfyrirtækinu 1984 ehf. Telur stefnandi að stefndi hafi gert hann að blóraböggli í þeim atburðum sem þar urðu og kennt honum um tjón sem stef ndi kunni að hafa orðið fyrir af þeirra völdum, og að uppsögnin sé afleiðing af því. Stefnandi beri enga ábyrgð á þeim atburðum. Tekur stefnandi fram að ávirðingar sem lúti að frammistöðu og hátterni í starfi geti ekki varðað ríkisstarfsmann uppsögn, nema að undangenginni áminningu, sbr. 21. og 44. gr. laga nr. 70/1996. Stefnandi byggir einnig á því að ekki hafi verið lagaheimild til þess að segja honum upp störfum fyrirvaralaust. Stefnanda hafi verið gert að yfirgefa vinnustað sinn þá þegar. Heimildir til slíkrar uppsagnar, sbr. 45. gr. laganna, hafi ekki getað átt við í tilviki stefnanda. Í öðru lagi er á því byggt að rökin að baki uppsögn séu fyrirsláttur og standist ekki skoðun. Raunveruleg ástæða uppsagnarinnar tengist kerfishruni sem varð hjá 1984 ehf . og stefnandi sé þar gerður að blóraböggli. Í rökstuðningi stefnda, dags. 11. desember 2017, sé því borið við sem ástæðu uppsagnar að um hafi verið að ræða endurskipulagningu upplýsingakerfa og útvistun verkefna sem hafi leitt til þess að leggja þurfti ni ður störf tveggja forritara. Stefnandi hafnar þessum röksemdum enda hafi stefndi ekki lagt fram nein gögn sem styðji eða sýni fram á raunverulegar áætlanir um slíkt. Engin gögn, skýrslur eða greiningar hafi verið lögð fram um slíka útvistun og breytingar . Engin gögn liggi fyrir um að þessi áform hafi kallað á uppsagnir forritara hjá stefnda. Þá hafi ekkert í starfsemi stefnda gefið slíkt til kynna áður en uppsagnir áttu sér stað. Lítur stefnandi svo á að ákvörðun um uppsögn sé af þessum 8 sökum órökstudd. St efndi vísar til 3. og 4. gr. laga nr. 91/2015 um Menntamálastofnun. Þar sé mælt fyrir um hlutverk ráðgjafarnefndar forstjóra í tengslum við langtímastefnumótun um starfsemi stofnunarinnar og hlutverk fagráða sem skuli vera stofnuninni til ráðgjafar og aðst oðar. Í fyrirliggjandi gögnum séu engar upplýsingar um að ráðgjafarnefnd hafi nokkru sinni fjallað um fyrirhugaðar breytingar í rekstri, m.a. um útvistun verkefna. Þá bendir stefnandi á skýrslu sem unnin var til þess að greina vandamál sem komu upp í tengs lum við samræmd könnunarpróf í mars 2018. Þar komi fram skýr gagnrýni á störf stefnda og m.a. að við undirbúning prófanna hafi ekki komið að hugbúnaðarsérfræðingur heldur aðeins þriðji aðili sem ekki sé rétt að leggja allt sitt traust á. Telur stefnandi að ákvörðun forstjóra um niðurlagningu niðurstöðu skýrslunnar og styðji það sem stefnandi haldi fram, að ákvörðun um uppsögn og fækkun forritara hafi skort öll rök. Í þriðja l agi byggir stefnandi á því að ákvörðun um uppsögn og það hvaða forriturum hafi verið gert að þola uppsögn hafi ekki verið byggð á lögmætum eða málefnalegum sjónarmiðum þar sem ekkert heildstætt mat hafi farið fram á vinnu þeirra fjögurra starfsmanna sem si nntu störfum forritara hjá stefnda þegar ákveða þurfti hverjum af þeim fjórum skyldi sagt upp. Stefnandi tekur fram að ekki sé hægt að rökstyðja uppsögn með vísun í GitHub - kerfið, enda sýni það enga raunverulega frammistöðu í starfi. Fjórir forritarar unnu hjá stefnda við mismunandi störf. Geti það ekki verið málefnalegt eða sanngjarnt eða eðlilegt að velja eitt tiltekið tölvukerfi af mörgum og byggja íþyngjandi stjórnvaldsákvörðun á því. Stefnandi hafi unnið fjölbreytt störf hjá stefnda sem ekki sé hægt að skrá í umrætt kerfi. Telur stefndi ólögmætt að byggja ákvörðun um uppsögn á afköstum starfsmanna eingöngu á þeim grundvelli hversu oft þeir skrá verkefni sín í kerfið GitHub. Stefndi telur að rétt hefði verið að bera saman hæfni starfsmanna með tilliti ti l þekkingar og starfsreynslu á viðkomandi sviði. Sá samanburður hafi sýnilega ekki farið fram í tilviki stefnanda og hinna þriggja forritaranna sem störfuðu hjá stefnda. Hafi starfsmaður margvísleg verkefni með höndum sé atvinnurekanda skylt að leggja frek ara mat á hæfni hans áður en ákvörðun um uppsögn er tekin. Sé það ekki gert sé uppsögn ólögmæt. Þegar ákveðið sé hvaða starfsmanni skuli sagt upp verði atvinnurekandi að leitast við að hafa undir höndum skýr gögn og upplýsingar um verkefni einstakra starfs manna í skráðu formi og um önnur atriði sem hafa þýðingu við mat á því hvaða starfsmanni 9 skuli segja upp. Þetta gerði stefndi ekki og því hafi ákvörðun hans um uppsögn verið ólögmæt. Þá telur stefnandi rök stefnda sem fram komu í bréfi hans 11. desember 20 17 fyrirslátt, að horft hafi verið til menntunar, starfsaldurs, hæfni og reynslu og að lagt hafi verið mat á það hvaða hæfni, reynsla og þekking myndi nýtast best fyrir stefnda, enda ekkert í gögnum málsins sem gefi til kynna að slíkt mat hafi farið fram. Ef horft er til hæfni, reynslu og verkefna þeirra fjögurra forritara sem störfuðu hjá stefnda, þá sé ekkert að mati stefnanda sem hefði átt að verða þess valdandi að stefnandi væri valinn úr hópnum til að þola uppsögn. Stefnandi sé með menntun í tölvunarf ræðum, en annar forritari sem hélt starfi sínu sé ómenntaður á þessu sviði. Verkefni stefnanda hafi verið fjölbreytt og krefjandi og hafi hann þ.a.l. haft yfirgripsmikla þekkingu á helstu verkefnum stefnda. Annar forritari, hinn sami og hafði ekki menntun í tölvunarfræðum, hafi einungis starfað við kerfið Skólagátt og hafi því ekki haft þekkingu á fleiri verkefnum. Stefnandi eigi því erfitt með að átta sig á þeim rökstuðningi stefnda að sá starfsmaður hafi haft meiri þekkingu en stefnandi, sem myndi nýtast í áframhaldandi starfi hjá stefnda. Auk þess höfðu stefnandi og umræddur starfsmaður jafnlanga starfsreynslu hjá stefnda. Telur stefndi af þessu ljóst að hvorki hafi verið byggt á lögmætum né málefnalegum sjónarmiðum við uppsögn hans. Í fjórða lagi hafi e kki verið sýnt fram á nauðsyn þess að leggja niður störf stefnanda, hvorki út frá skipulagi né fjárhag stofnunarinnar. Í fimmta lagi hafi stefndi brotið gegn ákvæðum stjórnsýsluréttar og óskráðum meginreglum stjórnsýsluréttar. Andmælaréttur hans hafi ekki verið virtur, meðalhófs ekki gætt, rannsóknarregla ekki virt, jafnræðisregla brotin, brotið hafi verið gegn 14. gr. stjórnsýslulaga, réttmætisregla ekki virt og lögmætisregla brotin. Að lokum gerir stefnandi kröfu um bætur fyrir fjártjón og miska. Krefst stefnandi bóta fyrir fjártjón að álitum. Gerð er krafa um bætur miðað við 18 mánaða laun í fyrra starfi. Þá er gerð krafa um miskabætur, sbr. 1. mgr. 26. gr. skaðabótalaga nr. 50/1993. Uppsögnin hafi verið sérstaklega íþyngjandi fyrir stefnanda og hafi bak að honum andlegt tjón, rýrt starfsheiður hans og álit annarra á honum. Stefnandi sé 61 árs gamall. Hafi uppsögnin falið í sér ólögmæta meingerð gegn æru og persónu stefnanda og á því beri stefndi miskabótaábyrgð. Fjártjónskrafa: Heildarstarfsgreiðslur ti l stefnanda á mánuði voru að meðaltali 653.635 krónur. Gerð er krafa um greiðslu fébóta vegna ólögmætra slita á 10 ráðningarsambandi í 18 mánuði frá lokum uppsagnarfrests að telja. Heildarfjártjónskrafa nemi því 18 x 653.635 krónum (meðaltal launa 646.468 kró nur og persónuuppbót 7.167 krónur) = 11.765.430 Miskabótakrafa: Stefnandi gerir kröfu um að stefndi greiði sér miskabætur er nemi 3.000.000 kr. Alls nemi því höfuðstóll aðalkröfu stefnanda 14.765.430 kr. (11.765.430 kr. + 3.000.000 kr.). Stefnandi krefji st dráttarvaxta af kröfufjárhæð frá útgáfudegi stefnu, 10. september 2018, sbr. ákvæði 4. mgr. 5. gr. laga nr. 38/2001. Í varakröfu stefnanda sé tekið mið af atvinnuleysisbótum til hans, en viðmið dráttarvaxtakröfu sé hið sama og í aðalkröfu. Atvinnuleys isbætur stefnanda hafi numið 280.800 krónum á mánuði en frá og með maí 2019 eigi hann ekki rétt á frekari bótum. 2. Helstu málsástæður og lagarök stefnda Stefndi tekur fram að kerfishrun 1984 ehf. hafi gert það að verkum að stefndi hafi endanlega ákveðið að gera breytingar á upplýsingatæknimálum stofnunarinnar. Hafi stofnunin talið skynsamlegt að hafa tvo sérfræðinga innanhúss í upplýsingatæknimálum til að ná heildstæðri sýn á þau mál. Þá er því hafnað að það hafi verið fyrirsláttur að útvista ætti verkef num forritara, enda hafi stofnunin sannarlega útvistað nær öllum forritunarverkefnum sem áður voru hjá forriturum stefnda. Þá er því mótmælt að um fyrirvaralausa uppsögn hafi verið að ræða og er bent á að stefnanda var greiddur uppsagnarfrestur. Stefndi mó tmælir því að uppsögnin hafi verið ólögmæt. Uppsögnin hafi stafað af skipulagsbreytingum, en ekki ávirðingum. Samkvæmt 43. gr. laga nr. 70/1996 um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins sé forstöðumanni heimilt að segja starfsmanni upp störfum eftir því sem fyrir er mælt í ráðningarsamningi. Slík ákvörðun verði að byggjast á málefnalegum sjónarmiðum, en hagræðing í rekstri og skipulagsbreytingar geti talist málefnalegar ástæður. Eins og fjallað hafi verið um í dómum Hæstaréttar og álitum umboðsmanns Alþin gis verði að veita forstöðumönnum stofnana svigrúm til að grípa til skipulagsbreytinga í starfsemi stofnunar enda beri þeir skv. 2. mgr. 38. gr. laga nr. 70/1996 stjórnsýslulega ábyrgð á verkefnum og fjárhag þeirrar stofnunar sem þeir eru í forsvari fyrir. Stefndi tekur fram að það sé markmið stofnunarinnar að úthýsa verkefnum í því skyni að ná fram fjárhagslegri hagræðingu, vandaðri vinnubrögðum o.fl. 11 Stefndi telur að málefnalegar forsendur hafi legið til grundvallar uppsögninni. Stefnanda og hinum star fsmanninum sem sagt var upp hafi verið haldið utan við ákvörðunina þar til hún hafi endanlega legið fyrir og þeir látið strax af störfum enda viðurkennt þegar um viðkvæma starfsemi sé að ræða, svo sem rekstur tölvukerfa, að það sé málefnalegt að þeir starf smenn sem vinni við forritun láti af störfum án tafar. Stefndi byggir á því að engin skylda hvíli á stefnda til að upplýsa starfsfólk sitt um rekstur stofnunarinnar hverju sinni eða hvort til skoðunar sé að hagræða í rekstri. Það sé á ábyrgð forstjóra að haga rekstri stofnunar eins og best verði á kosið, sbr. 38. gr. laga nr. 70/1996 og 2. mgr. 2. gr. laga nr. 91/2015. Stefndi hafnar því að þurfa að leggja fram gögn sem varði starfsemina og rekstur hennar og telur að stefnandi hafi fengið fullnægjandi rök stuðning fyrir útvistun verkefna. Stefndi telur að afmörkun verkefna sem stefnandi og annar forritari sinntu hafi verið með þeim hætti að nokkuð auðveldlega hafi mátt útvista þeim til verktaka, svo sem endurnýjun á namskra.is og menntagrunni auk viðhalds og endurnýjunar á grunni um hæfniskröfur og starfalýsingar. Hafi verktakar verið fengnir til að sinna þessum verkefnum með góðum árangri. Verkefni þeirra tveggja forritara sem ekki hafi verið sagt upp hafi verið annars eðlis þar sem þau snerust um stöðugt viðhald sem erfiðara sé að útvista til verktaka. Þar sem verkefni stefnanda hafi ekki lengur verið til að dreifa hafi þótt málefnalegt að segja honum upp störfum, en jafnframt hafi verið gerður ítarlegur samanburður á hæfni og reynslu þeirra fjögurra sem m álið varðaði, og þá sérstaklega þess forritara sem stefnandi ber sig saman við í stefnu og ráðinn var til starfa á sama tíma og stefnandi. Við matið hafi sömu sjónarmið verið lögð til grundvallar og væri um ráðningu að ræða og horft til menntunar, sértækra r þekkingar, reynslu og hæfni, almennrar hugbúnaðarþekkingar og færni, samskiptafærni og teymisvinnu, verkefnastjórnunar og skipulagshæfni, sem og skapandi starfs og innleiðingar nýjunga. Hafi það verið mat stefnda að tveir forritarar hefðu komið best út ú r heildstæðu mati og að stefnandi væri ekki annar þeirra. Ekki er skriflegum gögnum til að dreifa í tengslum við mat stofnunarinnar. Við munnlegan flutning málsins tók lögmaður stefnda fram að í því fælist aðeins að matið lægi ekki skriflega fyrir en að þ að hefði farið fram með fyrrgreindum hætti. Þess ber að geta að í skýrslu forstjóra Menntamálastofnunar fyrir dóminum kvað hann 12 Varðandi hlutverk ráðgja farnefndar og fagráðs samkvæmt lögum nr. 91/2015 tekur stefndi fram að nefndin og ráðið fari ekki með ákvörðunarvald. Málefni sem lúti að innra starfi og skipulagi stofnunarinnar, svo sem niðurlagningu starfa, komi ekki til umræðu í fagráðum eða ráðgjafarn efnd. Þá tekur stefndi fram að heimilt hafi verið útvista starfi stefnanda með vísan til 6. gr. laga nr. 91/2015, þar sem starf stefnanda hafi ekki falist í að taka ákvörðun um réttindi eða skyldur aðila. Stefndi telur sig hafa rökstutt nægjanlega hvaða störf ætti að leggja niður. Mat á hæfni, reynslu og þekkingu þeirra fjögurra forritara sem störfuðu hjá stefnda hafi farið fram munnlega í samtölum milli forstjóra og annarra stjórnenda. Þó svo að matið hafi ekki verið skjalfest formlega, þá hafi verið hor ft til sambærilegra þátta og gert sé við ráðningar. Telur stefndi að byggt hafi verið á málefnalegum sjónarmiðum og þar með hafi verið gætt að réttmætisreglu stjórnsýsluréttar. Ekki hafi þurft að gefa stefnanda andmælarétt þar sem uppsögn hans eigi ekki r ætur að rekja til ávirðinga í starfi eins og lýst sé í 21. gr. laga nr. 70/1996, enda hafi stefndi ekki gert athugasemdir við störf hans. Skipulagsbreytingar hjá hinu opinbera leiði oft til þess að gera verði breytingar á störfum starfsmanna og eða verksvi ði þeirra. Ákvæði laga nr. 70/1996 veiti forstöðumönnum ríkisstofnana nokkuð mikið svigrúm til að ákveða til hvaða aðgerða skuli gripið. Kunni slíkar breytingar að leiða til þess að rétt sé að segja starfsmanni upp störfum vegna þess að verkefni hans hafi lagst af eða færst yfir á starfssvið annarra og það án þess að viðkomandi fái ný viðfangsefni. Þetta séu málefnalegar ástæður. Þá er því mótmælt að brotið hafi verið gegn 10. 14. gr. stjórnsýslulaga. Þá telur stefndi ósannað að stefnandi hafi orðið fyrir tjóni eða miska vegna uppsagnarinnar. Vegna varakröfu um lækkun tekur stefndi fram að krafa stefnanda sé allt of há, viðmiðun launa, 18 mánuðir, sé allt of löng. Þess er krafist að öll laun stefnanda í uppsagnarfresti dragist frá bótakröfu. Miskabótakrö fu er mótmælt sem allt of hárri og taka verði tillit til þess að stefnandi hafi aðeins starfað í tæpt eitt ár hjá stefnda. 13 III. 1. Stefnandi, sem er tölvunarfræðingur, var ráðinn í starf forritara hjá Menntamálstofnun 12. desember 2016. Menntamálastofnu n starfar á grundvelli laga nr. 91/2015, um Menntamálastofnun. Í ráðningarsamningi aðila var tekið fram, að gagnkvæmur uppsagnarfrestur væri þrír mánuðir. Með bréfi, dags. 20. nóvember 2017, tilkynnti Menntamálstofnun stefnanda að starf hans hefði verið l honum voru engu að síður greidd laun til og með 1. febrúar 2018. 2. Ágreiningur aðila lýtur að lögmæti fyrrgreindrar ti lkynningar sem fól í sér slit á ráðningarsambandi aðila. Stefnandi telur að stefndi hafi engin gögn lagt fram um að ástæða slita á ráðningarsambandi aðila hafi verið réttmæt endurskipulagning og útvistun verkefna sem hafi leitt til þess að leggja þurfti ni ður stöðu hans. Hann telur auk þess að engin haldbær gögn liggi fyrir um að samanburður hafi farið fram á starfssviðum eða starfsgæðum þeirra fjögurra forritara sem störfuðu hjá stefnda til að leggja mat á hver þeirra ætti að þola uppsögn. Þá telur stefnan di að hann hafi hvorki brotið af sér í starfi né fengið áminningu, sbr. 21. og 1. mgr. 44. gr. laga nr. 70/1996 um opinbera starfsmenn. Auk þess hafi stefndi ekki veitt honum andmælarétt og uppsögnin sé því þegar af þeirri ástæðu ólögmæt. Byggt er á því að stefndi hafi brotið gegn ákvæðum stjórnsýsluréttar, m.a. reglu um meðalhóf, rannsóknarreglu og jafnræðisreglu. Stefndi mótmælir öllum málsástæðum stefnanda og tekur fram að slit á ráðningarsamningi hafi stafað af skipulagsbreytingum en ekki ávirðingum. Telur stefndi að heimilt sé að slíta ráðningarsambandi við starfsmanna eftir því sem mælt sé fyrir um í ráðningars amningi, ef slík ákvörðun er byggð á málefnalegum sjónarmiðum. Vísar stefndi til 43. og 38. gr. laga nr. 70/1996. Auk þess hafi verið heimilt að útvista starfi stefnanda með vísan til 6. gr. laga nr. 91/2015 um Menntamálastofnun. Stefndi hafnar því að þurf a að leggja fram gögn til grundvallar uppsögninni og telur rökstuðning stefnda skýran um útvistun verkefnanna. Verktakar hafi verið fengnir til að sinna verkefnum stefnanda með góðum árangri. Stefndi telur 14 að ekki hafi þurft að veita stefnanda andmælarétt, enda rót uppsagnarinnar ekki að rekja til ávirðinga í starfi, sbr. 21. gr. laga nr. 70/1996. 3. Eins og áður segir var stefnanda tilkynnt hinn 20. nóvember 2017 að ákveðið hefði fna og hjá stefnda, en haustið 2017 byrjaði hann að vinna við svonefnda Námskrá. Skráin var hýst hjá þriðja aðila, þ.e. hjá hýsingarfyrirtæki sem nefnist 1984 ehf. Samkv æmt starfslýsingu stefnanda sem dagsett er 11. september 2017 var h lutverk hans m.a. að leiða hugbúnaðarvinnu og þarfagreina gagnagrunna og vefi, þarfagreina nýja grunna og vefi, auk þess að sinna vinnu við uppsetningu á tölvum og aðgangskortum í samráði v ið aðra forritara Menntamálastofnunar og að sjá um viðhald og endurnýjun á Námskrá. Hinn 15. nóvember 2017 varð kerfishrun hjá 1984 ehf. og á tímabili leit út fyrir að öll gögn hefðu glatast, en félagið hýsti eins og áður segir Námskrá sem stefnandi vann v ið á þessum tíma. Ræddi forstjóri stefnda í kjölfarið við stefnanda og fleiri starfsmenn um það. Þann 20. nóvember sleit stefndi svo ráðningarsamningi við stefnanda, eins og áður segir. Í rökstuðningi stefnda fyrir ráðningarslitunum, sem veittur var 11. d esember 2017 að ósk stefnanda, segir að ákveðið hafi verið í hagræðingarskyni að útvista frá stofnuninni þeim verkefnum sem stefnandi og annar forritari hafi sinnt og að stofnunin hafi um nokkurt skeið skoðað endurskipulagningu upplýsingakerfa og vinnu for ritara við þau. Þá hafi ráðgjafi frá Háskólanum í Reykjavík verið ráðinn til að veita álit og ráðgjöf við þá vinnu. Engin gögn hafa þó verið lögð fram um þetta atriði sem gefa til kynna að þetta hafi staðið til áður en umrætt kerfishrun varð. Þannig liggja hvorki fyrir í málinu fundargerðir né aðrar skriflegar heimildir um kosti þess og galla að endurskipuleggja upplýsingakerfi stefnda, og þá alveg sérstaklega hvort sú endurskipulagning hafi stuðst við málefnalegar forsendur varðandi slit á ráðningarsamband i við stefnanda. Að þessu virtu og skýrslum aðila telur dómurinn að flest bendi til þess að niðurlagning starfs stefnanda og svokölluð útvistun þeirra verkefna sem stefnandi 15 br hagræðingu í rekstri stofnunarinnar sem staðið hafi yfir um nokkurt skeið. Þvert á móti hafi ráðningarslitin verið ákveðin í beinu framhaldi af kerfishruni 1984 ehf., án þess að séð verði að önnur úrræði hafi verið rædd. Er fallist á það með stefnanda að í raun megi rekja ráðningarslitin til ástæðna sem tilgreindar eru í 21. gr. laga nr. 70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, en ekki til niðurlagningar stöðu stefna nda, eins og stefndi hefur byggt málatilbúnað sinn á. Er fallist á það með stefnanda að stefnda hafi borið að fara með málið gagnvart stefnanda eftir almennum sjónarmiðum stjórnsýsluréttar auk þeirra málsmeðferðarreglna sem fram koma í lögum nr. 70/1996, s br. 2. mgr. 2. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Hafnað er þeirri málsástæðu stefnda að slit hans á ráðningarsamningi aðila hafi verið byggð á málefnalegum sjónarmiðum og honum hafi verið heimilt að slíta ráðningarsamningi aðila með vísan til 43. gr. laga nr. 70/1996, með þriggja mánaða uppsagnafresti eins og mælt var fyrir um í ráðningarsamningi. Þá breytir hvorki heimild stefnda til þess að semja við aðra aðila um afmörkuð verkefni sem stofnuninni er falið að annast, sbr. 6. gr. laga nr. 91/2015, þessari niðurstöðu né ábyrgð stjórnanda samkvæmt 38. gr. laga nr. 70/1996, eins og atvikum er hér háttað. 4. Stefndi sleit ráðningarsambandi sínu við stefnanda hinn 20. nóvember 2017. Stefndi byggir ekki á þeirri málsástæðu að stefnandi hafi sýnt af sér ávirðin gar í starfi. Er því ekki ágreiningur um hæfi eða getu stefnanda við fyrri störf hjá stefnda eða aðra framkomu hans í starfi. Af framansögðu leiðir, sbr. kafli 3 hér að framan að slit stefnda á ráðningarsambandi við stefnanda þann 20. nóvember 2017 voru ól ögmæt. Stefndi ber því fébótaábyrgð á þessari ráðstöfun eftir almennum reglum skaðabótaréttar. Við ákvörðun bóta verður að líta til þess að stefnandi naut réttinda og bar skyldur starfsmanna ríkisins samkvæmt lögum nr. 70/1996. Þótt hann hafi verið ráðin n með gagnkvæmum uppsagnarfresti mátti hann almennt treysta því að fá að gegna starfi sínu áfram þar til einhverjar sérstakar ástæður kæmu til, er ýmist snertu hann sjálfan eða starf hans þannig að annaðhvort 43. eða 44. gr. laganna yrði réttilega beitt vi ð uppsögn hans. Stefnandi var 59 ára þegar hann missti starf sitt. Þó að hann hefði starfað um skamman tíma hjá stefnda, þá hafði hann um 20 ára starfsreynslu á sínu sviði. Hann er menntaður tölvunarfræðingur og hefur verið atvinnulaus frá því 16 að hann miss ti starf sitt. Hann hefur frá þeim tíma sótt um u.þ.b. 80 störf án árangurs og er hann í dag án atvinnu. Við mat á bótafjárhæð verður að taka tillit til þess að stefnandi fékk greidd laun í þriggja mánaða uppsagnarfresti og á þeim tíma voru grunnlaun hans 646.468 krónur og persónuuppbót 7.167 krónur eða samtals 653.635 krónur. Þá hefur stefnandi fengið um 3.496.480 krónur í atvinnuleysisbætur á tímabilinu apríl 2018 til apríl 2019. Er því fallist á fjártjónskröfu stefnanda samkvæmt varakröfu eða samtals að fjárhæð 8.268.950 krónur. Til stuðnings miskabótakröfu vísar stefnandi til málsmeðferðar stefnda og þess að framferði hans við uppsögn hafi verið sérstaklega íþyngjandi fyrir hann og hafi falið í sér ólögmæta meingerð gegn æru hans og persónu. Fallast ver ður á það með stefnanda að eins og atvikum var háttað við meðferð stefnda á málinu, hafi það verið stefnanda mjög þungbært og vegið hafi verið að starfsheiðri hans. Telur dómurinn að fullnægt sé skilyrðum b - liðar 1. mgr. 26. gr. skaðabótalaga til að dæma s tefnanda miskabætur úr hendi stefnda sem eru ákveðnar 700.000 krónur með vöxtum eins og greinir í dómsorði. Eftir framangreindum úrslitum verður stefnda gert að greiða stefnanda 8.968.950 krónur með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 f rá 10. október 2018 til greiðsludags. Með vísan til 1. mgr. 130. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála ber stefnda að greiða stefnanda 1.100.000 krónur í málskostnað. Jón Sigurðsson lögmaður flutti málið af hálfu stefnanda. Óskar Thorarensen lögmaður flutt málið af hálfu stefnda. Ragnheiður Snorradóttir héraðsdómari kveður upp dóm þennan. Dómso r ð: Stefnda, íslenska ríkinu, ber að greiða stefnanda, Erlendi Péturssyni, 8.968.950 krónur með dráttarvöxtum samkvæmt 1. mgr. 6. gr. laga nr. 38/2001 frá 10. október 2018 til greiðsludags. Stefnda ber að greiða stefnanda 1.100.000 krónur í málskostnað. Ragnheiður Snorradóttir